Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1998, Blaðsíða 19

FORSTÖÐU-
MAÐURFRÆÐA-
SETURSINS
SNORRASTOFU
BERGUR Þorgeirsson bókmenntafræðing-
ur hefur verið ráðinn forstöðumaður sjálfs-
eignarstofnunarinnar Snorrastofu, fræðaset-
urs í Reykholti. Hann lauk M.A.-prófi í ís-
lenskum bókmenntum frá Háskólas íslands
1994. Hann hefur síðustu ár stundað dokt-
orsnám í íslenskum fornbókmenntum við
bókmenntafræðistofnun Háskólans í Gauta-
borg þar sem hann hefur aðallega fengist við
rannsóknir á tengslum fornaldasagna Norð-
urlanda og Eddukvæða. Síðastliðið ár hefur
hann gegnt fræðimannsstöðu við sama skóla.
Bergur tók til starfa hjá Snorrastofu 1.
september sl., en frá og með mánudeginum
14. september verður opin skrifstofa í
Snorrastofu, í noi'ðurenda húss gamla Hér-
aðsskólans í Reykholti. Hlutverk stofnunar-
innar er að stuðla að rannsóknum og kynn-
ingu á miðaldafræðum og sögu Borgarfjarð-
arhéraðs. Björn Bjaraason menntamálaráð-
herra hefur skipað nefnd sem hefur það að
markmiði að kanna og koma með tillögur um
hveraig þessari starfsemi verður komið á fót.
Nefndina skipa Guðmundur Magnússon,
sem tilnefndur er af menntamálaráðherra og
jafnframt er formaður nefndarinnar, Helga
Kress, tilnefnd af Háskóla Islands, og Bjami
Guðmundsson, nýskipaður formaður stjórn-
ar Snorrastofu. Starfræksla Snorrastofu er
liður í endurreisn Reykholts sem menning-
arseturs í kjölfar þess að skólastarfí var
hætt á staðnum. Auk Snorrastofu koma ýmis
fyrirtæki og stofnanir að þessu uppbygging-
arstarfi, m.a. Reykholtskirkja, ferðaþjónust-
an Heimskringla og Hótel Reykholt, nýtt
hótel sem tekur á móti gestum allt árið, segir
í fréttatilkynningu.
Fyrirhugað er að ný bygging fræðaseturs-
ins verði tekin til notkunar á miðju næsta
ári. Húsnæðinu, sem verður við hlið nýju
kirkjunnar í Reykholti, er ætlað að hýsa
bókasafn, sem vonast er til að með tíð og
tíma verði að rannsóknarbókasafni í mið-
aldafræðum. Komið verður upp hentugri
vinnuaðstöðu fyrir fræðastörf auk gestaíbúð-
ar fyrir fræðimenn og rithöfunda.

Morgunblaðið/Ámi Sæberg
ÞETTA fólk mun leika fyrir gesti í Kammermúsíkklúbbnum annað kvöld: Sigurlaug Eðvaldsdóttir, Richard Talkowsky, Helga Þórarinsdóttir,
Sigrún Eðvaldsdóttir og Guðmundur Kristmundsson.
KVARTETTAR OG KVINTETT
/ /
I KA/VMERMUSIKKLUBBNUM
FYRSTU tónleikar starfsársins í
Kammermúsíkklúbbnum verða haldnir í Bú-
staðakirkju annað kvöld, sunnudagskvöld, kl.
20.30. Fram kemur kvartett skipaður fíðluleik-
urunum Sigrúnu og Sigurlaugu Eðvaldsdætr-
um, Helgu Þórarinsdóttur víóluleikara og Ric-
hard Talkowsky sellóleikara. Guðmundur
Kristmundsson víóluleikari leggur þeim lið í
einu verki. A efnisskrá eru Strengjakvartett í
D-dúr, op. 76,5 eftir Haydn, Kvintett í D-dúr,
K. 593 eftir Mozart og Strengjakvartett í F-
dúr, op. 96 eftir Dvorák.
Á langri ævi Josephs Haydns tók tónlist
hans stórstígum breytingum og í kvartettsmíð-
inni vai-ð Mozart nokkur örlagavaldur. Haydn
skrifaði mikinn fjölda kvartetta en kvartett-
arnir sex op. 76 og tveir op. 77 þykja háleitast-
ir - ávöxtur langrar og eljusamrar ævi. Kvar-
tettana op. 76 tileinkaði tónskáldið Erdödy
greifa.
Eftir Wolfang Amadeus Mozart liggja sex
strengjakvintettar. Eru þeir allh-, að hinum
fyrsta frátöldum, frá síðustu fimm árum ævi
hans. Talið er að hann hafi samið kvintettinn
sem leikinn verður á tónleikunum annað kvöld
handa ostakaupmanni nokkrum, Johann Tost
að nafni, sem áður var fiðlari í hljómsveit Ha-
ydns. Spiluðu Mozart, Haydn og vafalítið Tost
kvintettinn sér til skemmtunar áður en Haydn
lagði upp í Lundúnareisu sína 1791. Þegar
hann sneri aftur var Mozart allur.
Þótt eftir Antonín Dvorák liggi fjórtán
strengjakvartettar, sem spanna meira en þrjá-
tíu ára tímabil, hafa aðeins fáir þeirra notið
þeirrar hylli sem mörgum þykir þeir eiga skil-»
ið. Einn þeirra er Strengjakvartett í F-dúr, op.
96, oft nefndur Ameríski kvartettinn, sem
Dvorák samdi í Bandaiákjaferð sinni. Eins og í
öðrum verkum hans gætir þar sterkra áhrifa
frá tékkneskum þjóðlögum en einnig mun hann
hafa hrifist af tónlist bandarískra blökku-
manna í vesturför sinni.
HIÐ STÓRA
OG HIÐ SMÁA
TðKLIST
Sfgildir diskar
BERLIOZ
Hector Berlioz: Requiem op. 5, Symphonie
Fantastique op. 14. Kór: New England
Conservatory Chorus. Einsöngur: Leopold
Simoneau (tenór). Hljómsveit: Boston
Symphony Orchestra. Stjórnandi: Charles
Munch. Útgáfa: RCA Red Seal RD86210(2) (2
diskar). Upptaka: Apríl 1959 og nóvember
1954. Verð kr. 2.999 (Japis).
HAFT er eftir hljómsveitarstjóranum
Charles Munch að Hector Berlioz sé
Delacroix tónlistarinnar, líkja má stór-
brotnum tónverkum hans við geysistór mál-
verk málarans þar sem hefðum og reglum
er hent fyrir róða og augnablikið og inn-
blásturinn látinn ráða ferðinni. Tónlist
Berlioz er oft sérviskuleg: hverjum dytti
t.d. í hug að setja saman háa flautu og
dýpstu tóna básúnunnar og túbunnar.
Dæmi um þannig einkennilegheit má t.d.
finna í tveimur köfium Sálumessunnar, þ.e.
í Hostias og Sanctus. Þótt tónlist Berlioz sé
ekki alltaf gallalaus er hún þegar best lætur
hreint ótrúlega litrík og mögnuð. Það á við
um Requiem op. 5.
Verkið er samið fyrir geysimarga flytj-
endur þannig að opinber flutningur er tals-
verðum vandkvæðum háður. Berlioz gerði
ráð fyrir mjög stórri hljómsveit, risavöxn-
um kór, (7-800 manns væri kjörstærð!),
tenórsöngvara, fjórum lúðrasveitum stað-
settum í höfuðáttunum fjórum og stórum
slagverkshóp. Hann lagði að öðru leyti mik-
ið upp úr því að fjöldinn tæki mið af stærð
tónleikastaðarins og að rétt hlutföll héldu
sér milli hinna ýmsu hópa flytjenda. Þegar
verkið var frumflutt í desember 1837 voru
hljómsveitarmenn 190, kórsöngvararnir 210
og lúðrasveitirnar og slagverkshópurinn
taldi um 100 manns. Áhriftn
þóttu mögnuð og aldrei
þessu vant fékk Berlioz góða
dóma gagnrýnenda.
Hér er á ferðinni fyrsta
hljóðritunin sem gerð var á
Sálumessunni og þótti mikið
afrek á sínum tíma. Fjar-
lægja þurfti öll sæti úr
Boston Symphony Hall til að
rúm væri fyrir hljómsveitina
og slagverksbatteríið á gólf-
inu, kórinn var staðsettur á
sviðinu og lúðrasveitirnar á
svölunum í 20m hæð frá gólfl. Upptakan
hljómar enn ótrúlega vel þótt greina megi
örlitla bjögun í Tuba mirum, Rex trem-
endae og Lacrymosa þegar hvað mest
gengur á. Eins mætti nefna að bergmálið
skapar ákveðna erfiðleika hjá lúðrasveitun-
um í Tuba mirum. En það er í raun fráleitt
að fetta fingur út í þessi smáatriði. Stjóm
franska hljómsveitarstjórans Charles
Munch á þessu erfiða verki er hreint ein-
stök: Hið sérkennilega Requiem et Kyrie er
magnað í einfaldleika sínum og hið sama má
segja um hið gullfallega Quarens me þar
sem kórinn syngur líkt og sannur englakór.
Dramatísk tilfinning Charles Munch er
óviðjafnanleg (enda helsti sérfræðingur síns
tíma í tónlist Berlioz), það rignir bókstaf-
lega eldi og brennisteini í Tuba mirum og
Judex ergo og píanissimóið í lok Dies irae
er makalaust eftir það
sem á undan er gengið.
Flutningur Bostonarbú-
anna og Charles Munch
á Requiem Berlioz er
stórbrotið afrek og óvið-
jafnanleg upplifun.
„Uppfyllingin“,
Symphonie Fantastique
- óumdeilt meistaraverk
Berlioz - er í meðförum
Munch eins og við má
búast dramatískari en
gengur og gerist og upp-
takan (í stereo) ber aldurinn vel eins og
upptakan á sálumessunni.
Þegar allt er talið eru þetta afar eigulegir
diskar.
CELLO WORLD - STEVEN ISSERLIS
Steven Isserlis leikur ýmis smástykki og eigin
útsetningar á verkum eftir m.a. Dvorák,
Popper, Scriabin, Beethoven, Vine, Tavener,
Fauré og Seiber. Meðleikarar: Tomas Adés
(píanó), Maggie Cole (semball), David Pereira
(selló). Einsöngur: Felicity Lott (sópran). Út-
gáfa: RCA Red Seal 09026 68928 2 (1998).
Verð: kr. 1.999 (Japis).
STEVEN Isserlis er einn fjölmargra
góðra gesta Sinfóníuhljómsveitar íslands á
komandi starfsári og mun hann leika Selló-
konsert Dvoráks með hljómsveitinni okkar
þann 19. nóvember n.k. Steven Isserlis er
reyndar einn af fremstu sellistum samtím-
ans og þekktur fyrir litríka túlkun og sterk-
an persónuleika. Ef marka mó disk þennan
sem nefnist Cello World er Isserlis meira
en velkominn til Islands.
Cello World-diskurinn er blessunarlega
laus við algengasta galla safndiska af þessu
tagi, sem gjarnan samanstanda af safni 20
gómsætustu (og útþvældustu) konfektmola
tónlistarsögunnar fyrir viðkomandi hljóð-
færi. (Reyndar er Svanurínn á Cello World,
en er nokkur leið að fá nóg af honum?)
Samsetningin er mjög óvenjuleg og
spannar tónlist frá hinum unga Beethoven
til nútímans. Já, vel á minnst Beethoven.
Isserlis spilar hér eigin útsetningu á And-
ante con varíazioni fyrir mandólín og semb-
al, þar sem eitt tilbrigðið er í hreinræktuð-
um dægurlagastíl fyn-i hluta 20. aldar!
Á diskinum eru bæði létt og alvarlegri
verk. í alvarlegri kantinum eru t.d.
Intermezzo Schumanns, undurfallegt
Morceau de concours eftir Fauré og La
Captive eftir Berlioz þai’ sem Felicity Lott
syngur af alkunnri smekkvísi og raddfegurð
með þeim Isserlis og Adés. Af léttari verk-
unum má helst nefna Scherzo, æskuverk
eftir Debussy, og hið kostulega Donkey &
Dríver eftir Hubert Léonard. Hafi einhver
efast um leikni Isserlis á hljóðfæri sitt þá
ætti sá hinn sami að hlusta á hann líkja eftir
hljóðum asnans. Diskinum lýkur á viða-
mesta verldnu, Inner Woríd, eftir Ástral-
ann Carl Vine. í verld þessu leikur Isserlis
með geisladisk þar sem sellóleikarinn David
Pereira, sem verkið er tileinkað, leikur á
rafmagnsselló sem tónskáldið leikur sér
með á tölvu sína. Inner World er geysilega
skemmtilegt verk sem ætti það skilið að
heyrast sem víðast. Þetta er diskur sem
gerir mann glaðan.
Valdemar Pálsson
Hector
Berlioz
Steven
Isserlis
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. SEPEMBER 1998 1 9