Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1998, Page 3

I.I SItÓk MORGUNBLAÐSEVS - MFVNING IISIIII
38. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Verðlaunahús
Segja má að Björn Hallsson arkitekt hafi
komið, séð og sigrað vestur í Ameríku, en
hann gafst upp á samdrættinum hér 1994
og flutti með fjölskyldu sfna til Chicago.
Hann fékk vinnu á þekktri arkitektastofu
og er kominn þar í yfirstjórn allra verkefna
og nýlega fékk hann árleg verðlaun, sem
veitt eru þar vestra, fyrir heilsurætarmið-
stöð og einnig fyrir bókasafnsbyggingu.
Gfsli Sigurðsson hefur rætt við Björn af
þessu tilefni.
Kemur nýtt
jökulskeið?
Á ári hafsins skrifar Ari Trausti Guðmunds-
son uin þá reglu í náttúrunni að kuldaskeið
og hlýskeið skiptast á. Síðan síðasta ísöld
hófst fyrir um 3 milljónum ára hafa kulda-
skeið með mikilli ísmyndun á norðurslóðum
að jafnaði staðið í um 120 þús. ár, en hlý-
skeiðin á milli aðeins í 10-12 þúsund ár. Nú
eru um 10 þúsund ár síðan hlýnaði og jökull-
inn, sem náði út á landgrunn íslands, hopaði
upp á hálendið. Nýtt kuldaskeið mundi ekki
aðeins gera Island óbyggilegt, heldur mundi
það hafa ófyrirsjáanlegar afleiðingar fyrir
mannkynið.
HeiSarbyggðin
á Jökuldalsheiði er til umfjöllunar í annarri
grein Braga Melax, sem gluggar í heimildir
um hreindýrastofninn á þessum tíma og
þýðingu hans fyrir byggðina. Ein þessara
heimilda segir hreindýrin „fordjarfa heiða-
löndin með traðki og eyðslu grasanna" en
um það leyti er byggðin hófst á heiðinni var
talið að þeim hefði fækkað mjög. Um nytjar
heiðarbýlanna af hreindýrastofninum er fátt.
vitað en hitt er víst að menn höfðu ekki hátt
um það þó að hreindýr væru skotin.
Hugleikur
tók þátt í Norður-evrópsku leiklistarhátíð-
inni 1998, sem var haldin í Harstad í Noregi.
Hátíð þessi er opinber hátíð Norræna
áhugaleikhúsráðsins og er haldin fjórða
livert ár. Einni sýningu er boðið frá hveiju
Norðurlandanna, fyrir utan heimalandið og
Finnland, sem fær að senda eina á finnsku
og eina á sænsku. Hugleikur sýndi Sálir Jón-
anna ganga aftur í leikstjórn Viðars Egg-
ertssonar. Hlaut sýningin mikið lof og einn
gagnrýnandi klykkti út með að fullyrða, að
ef rétt væri, sem hann þó dró í efa, að Hug-
leikur væri áhugahópur, þá væri afrek hóps-
ins og leikstjórans ekkert minna en krafta-
verk.
FORSÍÐUMYNDIN er af heilsuræktarstöð í Chicago sem Björn Hallsson arkitekt hefur teiknað.
WALLACE STEVENS
SNJÓKARLINN
HALLBERG HALLMUNDSSON ÞÝDDI
Maðurþarftil þess vetrarhug
að virða fyrir sér gaddinn
og fannbarðar furugreinar
og hafa lengi kaldur verið
til að horfa á hrímloðinn eininn
og hrjúft gi'enið ífjörru skini
þorrasólar ogþó ekki hugsa
um kvöl við kveinstafi vindsins
við kveinstafi örfárra laufa
kveinstafi landsins sjálfs
sama vindinum nætt
sem um sömu öræfin blæs
heyi'anda sem hlustar í snjónum
- hann sjálfur ekkert - og sér
ekkert sem er þar ekki og það ekkert sem er.
Höfundurinn er bandorískt skóld. Þýðandinn býr i New York.
AÐ HUGSA
SIG GLAÐA
RABB
/
EG segi það satt, ég sit hérna á
laugardagsmorgni og veit ekki
um hvað ég á að rabba. Ekki
fer ég að rabba um hin dauð-
þreyttu sumar- og haustmál,
gagnagrunnsfrumvarpið og
ferska vindinn Kára, eða um
meinta skapvonsku ráða-
manna, hvað þá upplýsingu á kynlífsathöfn-
um Clintons, hins frjósama höfðingja Vest-
urheims, þótt myndrænar séu og tengist
Kúbu. Var það Rómeó-og-Júlíu vindill sem
hann notaði á Lawinsky? Var kveikt á hon-
um? Nei, nóg er komið af dónaskap kring-
um veslings klofið á manninum. Og alls
ekki ætla ég að rabba um sameiningu
gamla sundurlyndis-fjandans sem vill
heiminum svo vel.
Nei, ég bregð bara á hið gamla góða ráð
ungmennafélaganna: Þegar innblástur
skortir þá bregður maður bara upp í sig
broti úr góðu ljóði. Það situr eitt slíkt í
höfði mér eftir þjóðskáld minnar kynslóðar
sem allir vita hver er: „Sæla er síðasta orð-
ið, og seint fæst niðurstaða, hugsaðu bara
hugsun sem hugsar þig aftur glaða.“ Það er
það sem ég ætla að gera í þessu rabbi, ég
ætla að rabba hugsun sem hugsar mig
glaða, því að sæla er síðasta orðið og seint
fæst niðurstaða.
Þegar ég skrifa þetta er ekki enn komið
upp hneykslismál haustsins, þið munið, það
hefur verið til siðs nú í nokkur haust að
fórna ágætismönnum sem frægir eru í okk-
ar litla samfélagi á altari slúðurs, og
ástæða fórnarinnar hefur oftar en ekki ver-
ið tengd þeirri lífshvöt sjálfsviðhalds sem
ku víst bærast með oss öllum, líka hinum
siðavöndu. Ég er undir rós að tala um svip-
uð mái því sem gerir forsetann Villa Clint-
on sífellt vinsælli vestanhafs, samkvæmt
skoðanakönnunum. A eftir bolta kemur
barn, en getur nokkuð hneykslismál komið
á eftir máli Villa? Er nokkuð svæsnara til
sem getur orðið okkur siðavöndum sálum
hér í norðri svölun? Við höfum átt svipaða
foringja með svipaðar hvatir og Clinton og
gert þær opinberar. Við höfum átt dóna-
kalla sem gerðu þau mistök að sýna gand-
inn á Akureyri sem enginn skyldi gera. Við
höfum átt pedófíla, eiturstíla og krókódíla.
Ég er hrædd um að þetta haustið verðum
við uppiskroppa með skemmtiefni, yfirvof-
andi kosningar leggi sína dauðu hönd yfír
þetta haust. Við höfum ekkert nema ekk-
ertið og ljóð og vídeóspólur og músik og
bækur til að ganga með inn í berg skamm-
degisins. Hætt er við að leiðinn taki völd
sem aldrei fyrr nema Spaugstofan geti gert
eitthvað í málinu og Fóstbræður allra
kynja haldi áfram að vera drengir góðir.
Næstum ekkert skemmtilegt getur mað-
ur gert gegn leiðanum og tilbreytingarleys-
inu í skammdeginu. Ekki getur maður étið
nema lítið, því annars lendir maður í því að
dragnast með græðgi sína í kílóavís sem
fljótt síga í. Ekki getur maður reykt vindla
né annað fyrir ofstæki samfélagsins sem
heldur að þetta indjánameðal drepi alla
samstundis sem sjúgi það í sig. Ekki getur
maður heldur drakkið nema tvö rauðvíns-
glös heilsunnar vegna. Mjólk er víst bara
holl fyrir ungbörn og ger býr til sveppabú í
þörmunum, og sykur elur á leti og lífleiða
sem nóg er af fyrir. Og ekki örlar enn á
neinu skammdegismáli sem getur glatt
landann því upplýsingin hefur þegar dregið
allt sem akkur er í og spennandi fram í
flennibjart rafmagnsljósið á skjánum.
Draugar eru horfnir og öll skrímsli og
heimurinn virðist ætla að lækna sig og
draga upp birtu hins nýja árþúsunds í hinni
nýju sól hins nýja dags réttlætis, hreinlætis
og mannúðar. Og kannski þarf manni ekk-
ert að leiðast ef maður hefur þjóðskáld
allra kynslóða, vídeóspólurnar sínar, músik
og fjölvarp heimsins heima í stofu. Myrkrið
er notalegt og jólin líka og bráðum hægt að
skauta á tjörninni í skjóli okkar fallega ráð-
húss og nýuppgerða bæjarleikhúss.
Þetta er ekki svo slæmt, útlitið meina ég.
Við höfum pólitíkina, rómantíkina og eró-
tíkina og frjálst hundahald og undanhald
og íþróttahús. Og jólabækur síðasta árs
ókeypis á bókasöfnum. Við höfum allt nema
tíma til að láta okkur leiðast nema á kvöld-
in og yfir blánóttina því við vinnum svo
mikið og erum svo duglegt fólk og sum
okkar fræg í útlöndum og við erum fremst í
flokki sem erfðagreiningar efniviður. Við
höfum ættfræði og einstaka náttúru, við
höfum Lindu við höfum KEA. Og ég tek
hundinn og tíkina og fer á fundinn við vík-
ina. Ég ætla að rabba um ekkert, bara alls
ekki neitt, því allt er búið að segja, bæði
ljóst og leynt. En Mogginn þarf að komast
út hvern dag fullur af orðum, það er si svo
nauðsynlegt sem maturinn sem við borð-
um. Skyldi ég fá borgað fyrir þetta bull?
Ég þarf varla á því að haldaþví ég er svo
dugleg að vinna mína eigin baráttu gegn
leiðanum að ég fæ meiri laun en ég kemst
yfir að eyða. Og ljótt er að vera ríkur því
svo marga er verið að deyða, úr sulti niður-
lægingu, lyfjaleysi og almennri fátækt í
þessum heimi sem bestur er heima.
Heima er best. Já heima er flest best því
þar er maður sjálfur, svo yndislega vitlaus
og öruggur í skammdeginu í húsi sem er
hlýrra en hús meginlandsins því þetta
yngsta land heimsins gubbar svo miklu
ókeypis heitu vatni upp úr stærstu sprungu
heimsins. Og guð hjálpi Keikó og öllu hans
fólki að jafna sig á vonsku heimsins. Hann
hjálpar annars þeim sem hjálpa sér sjálfir
svo vel að þeir geta hjálpað hinum sem
ekki geta vegna misgengis heimsins hjálp-
að sér sjálfir.
Hvað gerir maður svo þegar maður hef-
ur það svona sterkt á tilfinningunni að allt
hafi verið sagt og maður hafi gert nóg af
því að gera sig að fífli? Maður rabbai-, af-
sakið, um ekki neitt þegar um er beðið og
reynir að hafa vit á því að þegja þess á
milli.
ÞÓRUNN VALDIMARSDÓTTIR
LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/USTIR 3. OKTÓBER 1998 3