Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1998, Blaðsíða 10

NÝ LISTAVERKABÓK UM MYND-
LISTARFÉLAGIÐ 1961-1970
Gripið niður í formála Gunnars Dal í nýrri listaverkabók
um stofnfélaga Myndlistarfélagsins, hóp málara og
myndhöggvara sem fannst að opinber listaforusta héldi
þeim úti í kuldanum. Félagið starfaði frá 1961- 1970.
Gunnar Dal og Sigurður Kr. Arnason gefa bókina út.
SAGA íslenskrar myndlistar er af-
ar stutt saga. Ég hef tilfinningu
fyrir því að þessi saga sé of stutt
og of stormasöm til þess að hægt
sé að leggja á hana hlutlægt mat
og skrifa hana á þann hátt að við-
undandi geti talist. Dingullögmál-
ið er oft ríkjandi þáttur í þjóð-
arsálinni og mönnum hættir við að kastast á
milli öfga. Menn eiga í erfiðleikum með að rata
hinn gullna meðalveg og fjalla um málin á hlut-
lægan og heiðarlegan hátt.“
Svo segir Gunnar Dal rithöfundur og heim-
spekingur í formála nýrrar listaverkabókar,
sem hann og Sigurður Kr. Arnason málari hafa
gefíð út. Bókin fjallar um hóp þekktra lista-
manna sem yfirleitt nutu velgengni í þá veru að
verk þeirra seldust vel á sýningum; listunnend-
ur úr röðum almennings virtust hafa á þeim
mætur, jafnvel aðdáun. Hinsvegar var það mat
þessa hóps að hin opinbera listforsjá héldi hon-
um úti í kuldanum; verk eftir þessa listamenn
væru ekki keypt til safna og þeim væri ekki
boðið að vera með þegar íslenzk myndlist var
sýnd erlendis. Það væri reynt að þegja þennan
hóp í hel.
Menn voru sárir og fannst að ekki mætti við
svo búið standa. Annað myndlistarfélag yrði að
stofna til mótvægis og til að gæta hagsmuna
þessa hóps. Félagið starfaði í 9 ár, en raunar
má minna á að löngu áður en þetta félag var
stofnað, varð klofningur í röðum myndlistar-
manna, bæði af pólitískum og listrænum ástæð-
um, og sumir þeirra sem þá komu við sögu,
voru nú aftur meðal stofnfélaga. Alltaf eru ein-
hverjir sem telja sig setta hjá. Sá er þó munur-
inn að núna ræður pólitísk sannfæring því
naumast lengur hvort sól náðarinnar skín á
þennan eða hinn. Þannig var hinsvegar sá veru-
leiki sem listamenn bjuggu við um miðja öldina
og lengur.
Bókin leiðir í ljós að í félaginu hafa verið
nokkrir vel þekktir listamenn, til dæmis Finn-
ur Jónsson, Gunnlaugur Blöndal, Guðmundur
frá Miðdal, Sveinn Björnsson, María H. Ólafs-
dóttir, Pétur Friðrik, og þær stöllur í högg-
myndalistinni, Gunnfríður Jónsdóttir og Nína
Sæmundsson. Ekki gat hver sem er gengið í fé-
lagið; hét það svo að félagar gætu þeir einir
orðið sem hefðu myndlist að aðalstarfi. Má vera
að það hafi verið ætlunin í fyrstu en af þeim
sem eiga myndir eftir sig í bókinni er Ijóst að
þar eru allmargir sem höfðu fulla atvinnu af
öðru.
Sú leið hefur verið farin að textahöfundar
eru næstum jafn margir listamönnunum. Það
er miður og veikir bókina óneitanlega að alloft
eru það börn, barnabörn eða nákomnir ættingj-
ar sem skrifa og ekki veit ég til þess að sumir
þessara höfunda hafi nokkru sinni áður skrifað
um myndlist eða myndlistarmenn. Ritstjórn
bókarinnar virðist ekki mjög markviss þar sem
ein síða eða rúmlega það er um suma, en allt
upp í 16 og 25 síður þar sem mest er við haft.
Aðeins hafa tveir listsagnfræðingar verið til
kallaðir; Bryndís Kristjánsdóttir skrifar langa
ritgerð um Nínu Sæmundsson og Halldór
Björn Runólfsson skrifar um Sigfús Halldórs-
son. Tvö skáld leggja bókinni til greinar og er í
þeim mestur veigur; grein Indriða G. Þor-
steinssonar um Finn Jónsson og viðtali Matthí-
asar Johannessen við Svein Björnsson.
Það sætir alltaf tíðindum þegar út koma
listaverkabækur, en til þessa hafa þær oftast
fjallað um einstaka listamenn. Góðar yfirlits-
bækur vantar þó ekki síður. Þrátt fyrir all-
nokkra annmarka ber að þakka það framtak
sem hér um ræðir.
A forsíðu bókarinnar, sem er 320 síður, er
eitt af hinum þekktu málverkum Finns Jóns-
GUNNFRÍÐUR Jónsdóttir: Landsýn, 1940.
Eir, hæð 200 sm.
sonar: Þrjár sólir frá árinu 1967. Útlitshönnun-
in er hreinleg og textinn settur á 14 pt letur svo
jafnvel sjóndaprir hljóta að fara létt með hann.
Sumum kann þó að þykja óþægilegt að textinn
er eins og myndirnar prentaður á glanspappír.
Myndaval orkar alltaf tvímælis, en þegar um
er að ræða að velja aðeins þrjú verk eftir hvern
listamann, ætti sannarlega að vera hægt að
fleyta rjómann. Við þekkjum vel á blöðunum að
ekki næst alltaf í þær myndir sem helzt hefði
verið hægt að óska sér. Stundum hefur mynda-
valið í bókina tekizt vel og nægir að benda á
myndir Maríu H. Olafsdóttur, sem koma ef til
vill mest á óvart, enda bjó María í Danmörku
og sýndi sárasjaldan hér. Athygli vekur að
Gunnlaugur Blöndal, einn stofnfélaga, er ekki
með í bókinni. Þar vantar gott orð í sálminn, en
ástæðan er sú að ekkja Gunnlaugs gaf ekki
leyfi sitt til þess að myndir eftir hann yrðu í
bókinni.
Listamennirnir og þeir sem um þá skrifa eru
eftirfarandi:
Ásgeir Bjarnþórsson - Sturla Friðriksson.
Eggert Guðmundsson - Gunnar Dal
Eyjólfur J. Eyfells - Ingólfur Eyfells.
Finnur Jónsson - Indriði G. Þorsteinsson.
Freymóður Jóhannesson - Hilmar Jónsson.
Guðmundur Karl Ásbjörnsson - Elísabet
Zandomeni.
Guðmundur Einarsson frá Miðdal - Kristín
Guðnadóttir.
Gunnar Gunnarsson - Franzisca Gunnarsdótt-
ir.
Gunnar Hjaltason - Úlfur Ragnarsson.
Gunnfríður M. Jónsdóttir - Gísli Pálsson.
Helga Weisshappel Foster - Elísabet Weiss-
happel.
Helgi Guðmundsson - Svavar Guðmundsson.
Hörður Ilaraldsson - Gunnar Dal.
Höskuldur Björnsson - Halldór Höskuldsson,
(einnig eftir Guðmund frá Miðdal og Ríkarð
Jónsson.
Jón E. Guðmundsson - Þórir Sigurðsson.
Jón Gunnarsson - Lúðvík Geirsson.
Jutta Devulder Guðbergsson - Edda María
Guðbjörnsdóttir.
FINNUR Jónsson: Þrjár sólir, 1967. Olía, 110x128. Þetta málverk var á sýningu Evrópuráösii
María H. Ólafsdóttir - Vilhjálmur Ó. Knudsen.
Nína Sæmundsson - Bryndís Kristjánsdóttir.
Ottó J. Guðlaugsson - Gunnlaugur A. Jónsson.
Ólafur Túbals - Margrét Björgvinsdóttir.
Pétur Friðrik - Þórður B. Sigurðsson.
Ragnar Páll Einarsson - Borghildur Thors.
Ragnar Engilbertsson - Hermann Einarsson.
Ríkarður Jónsson - Ólöf Ríkarðsdóttir.
Sigfús Halldórsson - Halldór Björn Runólfs-
son.
Sigríður Sigurðardóttir - Elías Mar.
Sigurður K. Árnason - Gunnar Dal.
Sveinn Björnsson - Matthías Johannessen.
Þorlákur R. Halldorsen - Halldór Halldorsen.
Þórdís Tryggvadóttir - Ólafur F. Hjartar og
Gunnar M. Magnúss.
Sagon er skrifuð af sigurvegurum
I formála bókarinnar segir Gunnar Dal m.a.
svo:
„Ekki verður annað sagt en að þessir félags-
menn, þessir ágætu listamenn, hafi átt erfitt
uppdráttar. Á aðalfundi Myndlistarfélagsins
árið 1962 gerðist meðal annars þetta, sam-
kvæmt fundargerð: „Guðmundur Einarsson frá
Miðdal tók til máls og ræddi um kosningar til
safnráðs Listasafns Islands. Skýrði hann frá
því að Alþingi eigi eftir að fjalla um mótmæli
SÝNINGANEFND Myndlistafélagsins. Fremri rc
Weisshappel Foster, Finnur Jónsson og Svein
Eggert Guðmundson
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. NÓVEMBER 1998