Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1999, Blaðsíða 19

LAUSN Á VERÐLAUNAGÁTUM
C ARA 4EN&.I £ ^Él Á© F L£$T
K Á «ói V\«*N **\ BVt«k ©Vr Loc. i M
VERÐLAUN Sigiíður Jónsdóttir, Smáragrund 17, Sauðárkróki, 20.000 kr.,
HLUTU: Gylfi Freyr Guðmundsson, Lækjarbergi 8, Hafnarfirði, 15.000 kr. og
ÁÍfheiður Steinþórsdóttir, Ljósheimum 7, Reykjavík, 10.000 kr.
LAUSNIN er: Sameining sveitarfélaga hefur verið ofarlega á baugi undanfarin ár og bara gengið
vel að flestra mati. Vekur furðu að mjög erfiðlega gengur að fá nafn á fjölmennari byggðarlögin.
LE ir RClli- aiiDQ£> K'/Ói.o HUC- OOOID s\ru FLANA Tkf.yn Vélta OÝH 4uf> EflF- l©Afl IfllKlDA F-rur? Beft RLAK AF KLK-91
M. | 5 K A 4 A F X A R í> A R 5 S fc A F
Uí )ákg FL- 'CM X L F A N A ÚNLTU S 4 SHÍvDI ie> F A r T 1 tónn MÁofO F A
HVíCkú RÓFA T L A R B'ara FUMK A L 35 A brtÁTr* /ALAC f? A 4 A s r
/ál- 'ÖC.- u« 6 K A T r A R Tí'E or»A- nM>m L e R K i ÍKCL- ú-j.f r«i A f> A N
Tiw- K««<S r l N A Bo« R'AM - FUCMMN N A F A R Formí A r A K ?ét.Au ÚAPue K A
i' IKCMMl Hdess 'ÍK.TLK E R. N A 4 N A ÍÍOMOAR Ú<6«o< i L L A R w'crt'-rG c FlSKI- SKlP A Í5
u r A r FíÁWK 4 'l 1? U 4 U R £> LA tik Htt OC. HVAfl hTjTÁ O R 1 r t R ÓECI Ab SVSIL- Úflpi
Áúofr- A< N n c. T A R TADUfl A R A r U N 4 A -T«és N £> T Speli Á
Rucl 4 R A U T U & N KÍÓ6U ( víóYfufl R i £> HIOuC iTÓPu FAuri X R A N 4 U S
■ A «.1KKS< KýrA.y* R fo N A N A KOUA ALL- WIKHC N l F T BoCÐ- AMOI 5 MANMS,- NAPN ECNINA A R J K
O R Nl ir'o - MCrtxi CaUCLIN n 1 £> Kl'o k" ’ý'FA K Æ N R'tKU- LetAfl IASMMI 'O T K. P A (? PoV- r/icA N1 1
■ 4 rii8ciú<. /iUltlíJfl B 4núi\fl ITctrn- N A 4 A R giLi- •VAL-A- fo L A T A R Pi Ílo'ti* BYRCINfl 1 L
ALOA H R II O N N ° í’4 X R N E S SKÍrutf 45 4uo STÁ-tAt Bo TN R A DflJKK- UR 1» O L HiúDe/(
Hljóð- FKA\ F \ í> L A OSKA« H<eo X R N A R UoKKu< S U N| •fArpi VcflK- FAfl| N £ 4 L A
firÓK- A T I iTúcm iue T 'A T A ÍKfllF- A«AUA R t T A R A N A ARCAH R 5'JiK F
Lf\wc- 4 \ R H 1 S T fmn B NUkra ífAKFS ÍILTIUN N A U R A ÍOflCAtH \J«TAN 4 A L T
-Tv£l« eims N N n ah A N VCfl- ALOAC VANUJ AlNOIHH R B y N 15 U R MT oL A F A R Hamí - Æ. R
DAPRR A N C. U R V n R Tv»'l - Hujópl fKfin B 1 kjaiík- WUIAA R A 4 A R Htf- VCTis A
K b S> FpfllM #MlD fnCúMI fc €> T A N s KAflL- PVK. S <? 1 N1 1 L L
IíUkar S5 B I 4 A R Elska NÆLTl A N N O ÞefA AF 5«lU N A 4 A pu-iwú
IkeiÐ 1 L L 'íl'AT tXcCL íkLTA F A T DA'",lT ím’aohd Bl'om D A 3u«r iTARtœ TJÓRM í" dvT r U N N U N A
Hmcis- am T íílPIK 3 A N A R PÓLAM SlfiAiM N h & S t N N TÓK ÍOÍAVI M A M
IXsTdp. 1 ua H A 4 u R Fhcl PULlM L fo A FLÍÓr FAflMI HAFM F L A N A L X> U * r
IKuumw 1 ML 'A N A R bílFAÚ LCÍ.A F A S r X X R N A £> 1 R N1 FuflL- IHH s
f> MKrr- . *U>f U*f AP Boce>A L A M A £> >(1011« tVNifl. T R t KKOPF NU5A N A 4 CíflAÍ - ÍVLLA T b Klaf MÁlFWK O K
U N TaliM Á L 1 r 1 N HLAUM iAK 1 Fíóil 4 A N 4 U R JSÓK- fTATufl C* £ R R
íim- hl n R fo L l N A kcaf r “A A F L H uwt- -MJJPJ. RÉlKÍA 4 R 'I 6 l R Æ
CR-CI- LC6AM 4 R A N? A N FAU.A Otorur ■i HÉVTu« P e K L A T b R ÍlÁTijj tóhh K e 1? l Í>
íéft BFTIK 1 i> A R 5ToH H A F ÍJgKiT ■ + OHdum fo r 'o 5 X L u N1 FftMM ÉFHI Aí A
TA LA« IUA UM N 1 $> R A R DtAUTH Hkmh' A® R A K R A L A £) A R Elswa h N M
VERÐLAUN Helga Steinarsdóttir, Hvoli, Dalasýslu, 20.000 kr.,
HLUTU: Bragi Hannibalsson, Hvassaleiti 3, Reykjavík, 15.000 kr. og
Dóra Hartmannsdóttir, Möðruvallastræti 6, Akureyri, 10.000 kr.
NORRÆNT
EYRNAYNDI
TONLIST
Sfgildir diskar
LARSSON -SÖDERLUNDH
Lars-Erik Larsson: Fiðlukonsert op. 45; Smá-
konsertar f. fiðlu, básúnu og kontrabassa op. 45
nr. 8, 7 & 11. Lille Bror Söderlundh: Smá-
konsert f. Óbó. Leo Berlin, fiðla; Fflharmóníu-
sveit Stokkhólms u. stj. Sigs Westerbergs (verk
1-2). Christer Torgé, básúna; Orebro-kammer-
sveitin u. stj. Lennarts Hedwalls. Luigi Os-
soinak, kontrabassi; Alf Nilsson, óbó; Kammer-
sveit Fflharmóníunnar (verk 4-5). Swedish
Society Discofil SCD 1056. Upptaka: ADD[?],
Stokkhólmi 9/1976 (verk 1) & 5/1977 (v. 2);
Örebro 9/1973 (v. 3); Sth. 4/1965 (v. 4) & 6/1969
(v. 5). Útgáfuár: 1998. Lengd: 73:44. Verð (12
tónar): 2.000 kr.
astur fyrir vísna- og dægurlagasmíð, og það
heyrist í Óbósmákonsert hans frá 1944, þótt
vandaður sé að öðru leyti. Þrátt fyrir erfiðan
óbópart ber verkið í heild skondinn keim af
gamaldags sumarsælu-kvikmyndatónlist,
sem kann að stafa af því að alþýðuhöfundur-
inn þjóðsæli hafi látið ginnast af „nýstár-
leika“ samtímadjassins - en það er einmitt
nýstárleiki gærdags sem fyrst gengur úr sér.
Hvað sem því líður er spilamennskan hér
sem annars staðar á diskinum í góðum hönd-
um - e.t.v. burtséð frá stundum hálíldökkum *
kontrabassaleik Ossoinaks í op. 45,11, enda
langt um liðið síðan 1965 og spilstaðall orðinn
hæm. Upptökurnar eru merkilega hreinar
fyrir þetta gömul segulbönd, þó að gi-eina
megi töluvert rum (hk.; ,,rumble“) í ein-
leikskadenzum Berlins á miklum styrk.
„NORDEN er i orden.“ Hin fleygu orð )it-
höfundarins eiga sannarlega víðar við en á
bókmenntasviðinu. Því oftar sem maður
kemst í norræna hljóm-
diska - og sem betur fer
virðist þar um heldur batn-
andi garð að gresja í diska-
búðum en var til skamms
tíma - verður deginum
ljósara, að „Móðurskaut
þjóðanna" (orð Jordanesar
sagnaritara) er síður en
svo sá útkjálki nesja-
Lars-Erik mennsku sem amerísku-
Larsson skotnir uppar vilja vera
láta. Öðru nær. Því meir
sem maður kafar ofan í tónafurðii' frændþjóð-
anna í landsuðri frá síðustu tæpum tveim öld-
um hlýtur maður að undrast hvað þessar fáu
milljónir hafa framleitt, ekki aðeins að magni
miðað við fólksfjölda, heldur líka að gæðum
og frumleika. Jafnvel í samanburði við sígilda
tónrisa hins þýzkumælandi heims, einkum frá
ofanverðri 19. öld og fram á okkar dag.
Diskadæmin að þessu sinni eru til marks
um þetta. Og kannski segir líka sína sögu, að
hagvanir landar þýzku stórmeistaranna eru
farnir að gefa norrænni tónlist meiri gaum
en áður. Gildir það a.m.k. um CPO-útgáfuna
þýzku í seinna atriði dálksins, en á þeim bæ
hefur orðið vart við stóraukinn áhuga á
skandinavískum tónsmiðum, ef marka má út-
komur síðustu ára.
Um „Swedish Society“-diskaforlagið
sænska veit ég lítið annað en að það er rúmr-
ar hálfrar aldar gamalt og virðist einbeita sér
að rjómanum úr eldri upptökum, auk lítils en
vandaðs djassvöralista með stjörnum á við
Alice Babs. En að því er bezt verður séð á
fyrirtækið, enn sem komið er (þótt furðulegt
megi heita), tilkall til nýjustu hljóðritunar á
diski á Fiðlukonsert Lars-Erik Larssons, og
er sú frá 1976 með þáverandi konsertmeist-
ara Stokkhólmsfílharmóníunnar, Leo Berlin,
í einleikshlutverki. Þvi furðulegra er þetta
sem verkið er talið meðal höfuðtónsmíða Svía
fyrir fiðlu.
En hvað sem því líður, þá stendur hin
brátt aldarfjórðungsgamla upptaka vel fyrir
sínu, ekki sízt fyi'ir þá sök, að Berlin er
greinilega enginn aukvisi meðal fiðluleikara,
og hljómar í fljótu bragði sem fullkominn
jafnoki Arves Tellefsens vestan Kjalar, þó að
ég hafi enn ekki heyrt útgáfu hans á sama
verki. A.m.k. virðast tæknimenn ekki hafa
talið að hann hefði neitt að fela, þvi sólistinn
er að jafnaði mjög framarlega í upptökunni,
og kannski ívið um of. Hitt skiptir þó mestu
máli, að Fiðlukonsertinn frá 1952 er sann-
kölluð jarknasmíð; nokkru villtari en unn-
endur hjarðsælu-hliðar Larssons eiga að
venjast, enda frá þeim árum er hann leitaði
nýrra leiða, m.a. í 12-tóna aðferðinni, en engu
að síður í meginatriðum nýklassískt verk,
þrátt fyrir sérkennilega samstíga raddfærslu
og þrástefjatækni.
Hinir tólf smákonsertar (,,concertini“)
Larssons fyiir jafnmörg helztu hljóðfæri sin-
fóníuhljómsveitarinnar með strengjasveit
voru samdir 1953-57, þegar Lars-Erik var
eftirlitsmaður ríkisstyrktra áhugamanna-
hljómsveita. Verkin gera þar af leiðandi mun
minni kröfur til strengjasveitar en einleik-
ara. En það sem kemur á óvart er, að þessi
innblásnu smáverk hefja sig langt upp fyrir
venjulega áhugamannatónlist, og nær heil-
steypt og tær nýklassík Larssons óvíða meiri
áhrifum en einmitt þar.
Lille Bror Söderlundh (1912-57) var kunn-
A. HAMERIK - N.W. GADE
Asger Hamerik: Sinfónia nr. 6 „Spirituelle“ op.
38 í G. Niels Wilhelm Gade: Nóvellettur op. 53 í
F og op. 58 í E. Þýzka kammerakademian í
Neuss u. slj. Johannesar Goritzkis. CPO 999
516-2. Upptaka: DDD, Köln, 2/1997. Útgáfuár:
1998. Lengd: 71:11. Verð (12 tónar): 1.800 kr.
ASGER Hamerik (1843-1923) var sigld-
astur danskra tónskálda á 19. öld. Hann fór *
fyrst til Lundúna, síðan til Hans von Bulows
í Berlín, lærði orkestrun
hjá ekki amalegri kennara
en Berlioz í París, dvaldi
síðan í Vín, en fór þá vest-
ur um haf og byggði tón-
listarlíf Baltimoreborgar í
Bandaríkjunum upp frá
grunni næstu 27 ár sem
rektor Peabody-tónlistar-
háskólans. 1898 sneri hann
loks heim til Kaupmanna- #
hafnar, þar sem hann lagði
tónsmíðar að mestu á hill-
una, þótt virtur væri jafnt
af kollegum sem almenn-
ingi. Sonur hans Ebbe
varð eitt fremsta tónskáld
Dana á millistríðsárum.
Hamerik samdi alls sjö
sinfóníur, og er nr. 6 þeirra
mest flutt í dag. Hún var
samin í Vesturheimi og er
sérstæð fyrir að vera hrein
strengjasveitarsmíð. Það
kom til af verkfalli blásturshljóðfæraleikara í
Baltimore um sama leyti, og því að Hamerik
hafði ekki geð í sér til að bíða þess að aðiljar
vinnumarkaðarins næðu saman. Fyrir bragð-
ið ber verkið jafnframt nokkur einkenni
dívertimentós. Það er léttara yfir því en öðr-
um hljómsveitarverkum Hameriks, og getur
áferðin minnt á Dvorák (sérstaklega í I.
þætti) og jafnvel svolítið á Mendelssohn (II.
og III.), þótt lag- og hi-ynferli sé hvassara.
Bráðskemmtilegt og skýrt formað verk í sér-
deilis hrífandi snarpri túlkun Neuss-akadem-
íunnar.
N.W. Gade (1817-90) var heimsþekktasti
sinfónisti Danmerkur á öldinni sem leið,
kunnur fyrir samstarf sitt með Mendelssohn
í Leipzig í byrjun ferilsins, enda upp frá því
undir sterkum áhrifum frá þýzka róman-
tíkernum. Hinar tvær fjórþættu „Nóvellett-
ur“ Gades frá 1874 og 1883 koma hins vegar
verulega á óvart, sérstaklega sú fyrri, þar
sem Gade gerist óvenju tjáningarsnarpur og
innblásinn miðað við fremur blíðlynda ímynd >
sína. Þjóðverjarnir í Neuss koma þeirri
snerpu til skila með afar samstilltum og
dýnamískum leik. Meðal beztu dæma um það
er fúgaða „Tokkatan“ í op. 53 á rák 8 (IV.;
Allegro vivace) sem beinlínis iðar af orku. I
op. 58 vegur fágunin þyngi-a en snerpan í
þykkum 7-rödduðum rithætti, en annars eru
bæði verkin forkunnai’vel skrifuð fyrir
strengjasveit og víða hreinasta eyrnayndi.
Þjóðverjarnir ungu leika eins og hugur
stjórnandans, sem byggt mun hafa sveitina
upp frá stofnun hennar 1978, enda Akademí-
an nú meðal fremstu strengjasveita í Ewópu.
Upptökurnar frá CPO hafa með réttu gott^
orð á sér, og þessar eru engin undantekning,
þó að mætti kannski óska sér hljóðnemann
ögn fjær stjórnandum - gömlum sellista, sem
fylgir fordæmi Casals og „umlar“ óþarflega
hátt fram í á kyrrlátustu köflum.
Ríkarður Ö. Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 23. JANÚAR 1999 19