Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1999, Blaðsíða 10

MYNDIR OG TEXTI: GÍSLI SIGURÐSSON
Upphaflegt pakkhús Gramsverzlunar, síðar verzlunarhús
Tang & Riis, Verzlun Sigurðar Agústssonar og nú
síðast skrifstofuhús útgerðarfyrirtækisins Sig Agústssonar
ehf, er 109 ára gamalt en stendur engu að síður með
fullri reisn og hefur í tíð núverandi eigenda gengið í
endurnýjun lí ífdaganna. Þar blandast saman gaml li
tíminn og nútíðin á undursamlegan hátt.
STYKKISHÓLMUR er einn fárra
bæja á íslandi sem eiga einhveija
umtalsverða auðlegð gamalla húsa
og hafa haldið þeim við. Af þessari
ástæðu hefur elzti hluti Stykkis-
hólms sérstakt svipmót sem gefur
bænum menningarlega ásýnd, en
þar að auki nýtur bærinn þeirra
hlunninda að sjálft bæjarstæðið er frábærlega
tilbreytingarríkt og fagui-t. Elzta húsið á staðn-
um er Norska húsið sem Árni Thorlacius lét
reisa 1832. Af öðrum merkum og virðulegum
húsum má nefna Egilsenshús og Clausenshús
sem hafa verið fagurlega gerð upp; einnig
gömlu kirkjuna og síðast en ekki sízt það hús
sem um langan aldur var miðstöð verzlunar í
Stykkishólmi og hýsir nú skrifstofur út-
gerðarfyrirtækisins Sig. Agústssonar ehf.
Eitt er að varðveita og halda við gömlum og
sögufrægum húsum, annað að fínna þeim heppi-
legt hlutverk, en þriðji vandinn gæti verið að
láta nútíðina með öllum sínum tölvum og ný-
tízku tólum falla að hinum gömlu viðum.
Einmitt það hefur tekizt og þessvegna þykir
ástæða til að benda á þetta fordæmi sem sýnir
bæði smekkvísi og einstaka ræktarsemi.
Að utanverðu er húsið með einföldu sniði og
ber með sér að því var ekki upphaflega ætlað að
verða sérstök skrautfjöður við miðpunkt bæjar-
ins. Það er með risi, klætt þunnum tréskífum
eins og tíðkaðist snemma á öldinni og málað
rautt. Athygli aðkomumanns vekur þó ekki sízt
stórt skilt á framhliðinni og stendur á því
TANG & RIIS, en á litlu koparskilti er nafn fyr-
irtækisins Sig Agústsson.
Umhverfi hússins er kapítuli út af fyrir sig og
ekki kemur á óvart að húsráðendur hér fengu 1.
verðlaun í umhverfissamkeppni sem blaðið
Skessuhorn efndi nýlega til á Vesturlandi. Þá
var fegrunarátak við húsið nýafstaðið; bílastæð-
in voru hellulögð og malbikuð, lóðin tyrfð og á
grasflöt sem snýr út að höfninni var reist 14 m
hátt skipsmastur; eftirlíking sem smíðuð var í
lítilli skipasmíðastöð á Sjálandi. Það stendur
þama eins og hvert annað listaverk, en um leið
með tilvísun til gamallar siglingatækni og vinnu-
bragða. Grasflötin er síðan römmuð inn, ef svo
mætti segja, með svo vel hlöðnum grjótgarði að
hann er sérstakt augnayndi. Garðurinn var hlað-
inn í sumar; grjótið sótt í Amarstaðaland í
Helgafellssveit, en hleðslumennimir, starfsmenn
hjá fyrirtækinu Bimi og Guðna, em þaulvanir og
sjást handaverk þeirra víðar.
Forsaga þessa húss er sú að Sveinn Jónsson,
föðurbróðir Sveins Bjömssonar forseta íslands,
byggði húsið 1890, þá sem pakkhús fyrir Grams-
verzlun. Hún stóð nánast á sama stað, náði út á
bakkann þar sem mastrinu góða hefur verið
komið fyrir. Þetta var þá selstöðuverzlunin í
Stykkishólmi. Seinna kaupir Leonard Tang eign-
ir Gramsverzlunar, en hafði áður keypt eignir
Clausensverzlunar. Sjálfur bjó Leonard Tang úti
í Danmörku og er ekld vitað til þess að hann hafi
nokkm sinni ráðizt í ferð á þennan verzlunarstað
sinn. Þar hafði hann þó umboðsmann og sá hét
Arni Riis.
Arið 1912 gerðist það að verzlunarhús Tangs
brann. Þá var innréttuð til bráðabirgða búð í
pakkhúsinu. Þá hafði Agúst Þórarinsson verið
verzlunarmaður hjá Tang um 11 ára skeið og
síðar varð hann verzlunarstjóri. Hann var bróðir
séra Ama, sem prestur var hjá ,vondu fólki“
sunnan við fjallgarðinn, og jafnframt var hann
faðir Sigurðar Agústssonar, kaupmanns og al-
þingismanns í Stykkishólmi.
A árinu 1918 varð Arni Riis sameignarmaður
Tangs og síðan þá er skiltið góða á forhliðinni
með TANG & RIIS. Raunar var fyrirtækið
miklu meira en verzlun. Það rak sláturhús og út-
gerð ásamt með fisksöltun og vom útibú á Skóg-
amesi í Miklaholtshreppi og á Hellissandi.
í húsi Tang & Riis í Stykkishólmi má enn sjá
merki þess að þar vora sauðfjárafurðir með-
höndlaðar. Norðanmegin á loftinu má sjá fjölda
króka á þverbitum undir súðinni; þar heitir enn
Kjötloftið og var kjöt hengt á krókana. Sunnan-
megin, þar sem nú er fundarsalur Sig. Ágústs-
sonar, heitir Ullarloftið og var eins og nafnið
bendir til ullargeymsla. Sekkjavara var hinsveg-
ar geymd og afgreidd í kjallara hússins. ►

Þannig er umhorfs þegar komið er inn í húsið á neðri hæðinni. Á staðnum er þetta kallað an
handskrifaðar verzlun

0
Hi
itl T 4
Óvenjulegt „skrifstofulandslag". Næst borði með tölvu er burðarsúla jafn gömul húsinu og
á henni hangir hákarlaífæra.
Skrifstofa Rakelar Olsen er í suðurenda hússins á efri hæð.
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11. SEPTEMBER 1999
+