Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1999, Blaðsíða 17

Friðarverðlaunahafinn Fritz Stern.
unni. Grass hefur talað háðuglega um Laf-
ontaine og er ekki vís til að hætta því þótt Laf-
ontaine hvetji til sátta.
Ekki hefur borið á öðru en Þjóðveijar séu
ánægðir með nýja Nóbelsverðlaunahafann.
Hægrisinnuð blöð eru þó sögð hafa sýnt hon-
um fálæti.
Hitler fjarlægður
Stjómmál eru viðkvæm í Þýskalandi.
Enskt forlag hafði valið Mein Kampf eina af
100 áhrifamestu bókum aldarinnar og sýnt
hana sem slíka á stefnunni. Akveðið var að
fjarlægja bókina. í Þýskalandi má ekki stuðla
með neinum hætti að kynþóttafordómum.
Bókin er aftur á mót öll til hjá Amazon á Net-
inu.
Þýskum rithöfundum hefur verið lýst þann-
ig að þeir séu önnum kafnir við að grafa upp
hið liðna. Þau orð geta vel gilt um Grass og
líka Martin Walser sem sumir telja mesta höf-
und Þjóðverja nú.
Þýskur höfundur, lögfræðiprófessorinn
Bemhard Schlink (f. 1944), hefur hlotið svo-
kölluð Welt-bókmenntaverðlaun, kennd við
dagblaðið Die Welt, að upphæð 25.000 mörk.
Verðlaunin fær hann fyrir skáldsögu sína
Lesarann sem komið hefur í íslenskri þýð-
ingu. Þetta er í fyrsta sinn sem Die Welt veitir
verðlaunin, sem eiga að vera árviss.
Schlink skrifaði í fyrstu glæpasögur uns
hann sendi frá sér verðlaunabókina 1995. Hún
hefur verið þýdd á 27 tungumál og er m.a. á
metsölulista The New York Times. Lesarinn
er lipurlega samin, að mörgu leyti einkennileg
ástarsaga drengs og ungrar konu. Kannski
má að einhverju leyti flokka bókina sem vel
gerða glæpasögu með alvarlegum undirtón-
um.
Áður en þú sofnar
Ungur norskur rithöfundur, Linn Ullmann
(dóttir Ingmars Bergman og Liv Ullmann),
hefur vakið gífurlega athygli um allan heim
fyrir skáldsögu sína Áður en þú sofnar. Bókin
hefur komið út víða í þýðingum og er væntan-
Sýningarsvæði Ungverja.
leg á íslensku innan skamms. Áður
en þú sofnar er eins konar fjöl-
skyldusaga, opinská og stundum
æði nærgöngul. Aðalpersónan er
ung og metnaðarfull og ákaflynd
kona, Karen, en með sögu hennar
kynnumst við foreldrum hennar, öfum og
ömmum.
Gagnrýnandinn Kjell Moe hefur skrifað að
skáldsagan sé athyglisverð frumraun. Hún
segir að meðal helstu kosta séu fáránlegai’
og súrrealískar aðstæður sem gæði bókina
kímni og hlýju. Þessar brjálæðiskenndu
aðstæður valdi þvi að hér sé um að ræða
meira en góða frumraun, fremur ein-
stæða.
Eins og fleiri dvelur Moe við lýsinguna
á brúðkaupsveislu sem er á annað hundrað
síður. Þá fari maður að hugsa um fjölskyldu-
boð í norrænum kvikmyndum. Þetta sé þó það
eina í skáldsögunni sem segja megi að sýni
tengsl við föður höfundar, Ingmar Bergman.
Frami Linn Ullmann vex og vex og var hún
umsetin í Frankfurt. Ullmann hefur lifað og
hrærst í bókmenntum og er kunnur bókmenn-
tagagnrýnandi og menningarblaðamaður við
Dagbladet í Noregi. Hún á sæti í Dómnefnd
bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs. Lík-
lega yrði hún kölluð femínisti hér en verður þó
ekki afgreidd með slíkum merkimiða.
Menningarbölsýni
í fyrra fékk Martin Walser Friðarverðlaun
þýskra bóksala. Að þessu sinni hlaut þau Fritz
Stem, bandarískur sagnfræingur af þýskum
gyðinglegum uppruna, fæddur í Breslau 1926.
Hann fluttist til Bandaríkjanna 1938 með
landflótta foreldrum sínum. Verk hans eru
sagnfræðilegs og heimspekilegs eðlis og hafa
mannúðarmál og stjómmál oft að efni. Meðal
helstu verka hans er Kulturpessimismus als
politische Gefahr (1963). Hann er prófessor og
býrí NewYork.
Sókn Austur-Evrópuþjóda
Ungverjar vora í brennidepli í Frankfurt
og hefur áður verið vikið að þeim og nokkmm
höfundum þeirra í Lesbók. Sýningarrými
þeirra var stórt og þar komu fram margir rit-
höfundar.
Eg hef það á tilfinningunni að þátttaka
Ungverja í Frankfurt hafi haft mest gildi fyrir
þá sjálfa. Þeir gátu borið sig saman við aðrar
þjóðir og sannað eigin ágæti. Lengi vel þótti
Ijóðlistin standa með mestum blóma í Ung-
verjalandi (samanber t.d. afburðaskáld á borð
við Gyula Ulyés og János Pilinzky) en nú em
sagnamenn í öndvegi. Má nefna Péter Nádas
og Péter Esterházy. Sá síðastnefndi flutti
ávarp við opnun stefnunnar.
Ungverjar em íyrsta Austur-Evrópuþjóðin
í brennidepli í Frankfurt en næsta ár kemur
röðin að Pólverjum. Þetta em miklar bók-
menntaþjóðir sem einkum hafa vakið athygli
fyrir þróttmikla ljóðlist.
Bjartsýnir íslendingar
Forlagið og Mál og menning höfðu að vanda
sameiginlegan sýningarbás. Þar ríkti
bjartsýni eins og hjá Vöku-Helgafelli, sem
sýndi sér.
Jóhann Páll Valdimarsson hjá Forlaginu
minnti á að ekki væri hægt að slá mörgu fostu
um árangur í Frankfurt. Hann sagði að þær
Forlagsbækur sem komið hefðu út erlendis
Ljósm./FR-Bild: Roderich Reifenrath.
Giinter Grass.
þín sáu mig eftir Sjón í Noregi en hún kom
nýlega út í Svíþjóð. Elskan mín ég dey eftir -
Kristínu Ómarsdóttur er líka komin út í Sví-
þjóð. Mávahlátur eftir Kristínu Maiju Bald-
ursdóttur er væntanleg hjá Fischer-forlaginu
í Þýskalandi. Mörg íslensk fræðirit vom
kynnt á stefnunni.
Vaka-Helgafell tefldi einkum fram eftirfar-
andi höfundum á Bókastefnunni: Halldóri
Laxness, Þórami Eldjám, Ólafi Jóhanni Ól-
afssyni, Matthíasi Johannessen, Elínu Ebbu
Gunnarsdóttur, Amaldi Indriðasyni, Bjama
Bjamasyni, Jónasi Kristjánssyni, Guðrúnu
Guðlaugsdóttur, Kristínu Steinsdóttur, Guð-
rúnu Helgadóttur, Elíasi Snæland Jónssyni,
Guðmundi Ólafssyni og Páli Stefánssyni.
Slóð fiðriidanna
Menn vora forvitnir um verk þessara höf-
unda og þýðingar era á leiðinni eða í deigl-
unni. Að sögn Péturs Más Ólafssonar vakti
hvað mesta athygli ný skáldsaga eftir Ólaf Jó-
hann Ólafsson, Slóð fiðrildanna, sem væntan-
leg er á íslensku í næsta mánuði. Tilboð bár-
ust í bókina frá stóram erlendum forlögum,
austan hafs og vestan.
Áhugi á verkum Halldórs Laxness er
hvergi meiri en á þýska málsvæðinu. Þar
koma sífellt út nýjar útgáfur verka hans og á
næsta ári er Heimsljós væntanlegt hjá Steidl í
nýrri þýðingu Huberts Seelow. I Bandaríkj-
unum og Bretlandi eiga verk Halldórs líka
góðu gengi að fagna.
Brotahöfuð Þórarins Eldjáms kom út fyrr
á árinu á Bretlandi og er væntanlegt á markað
í Bandaríkjunum og Finnlandi. Vaka-Helga-
fell kynnti einnig ljóð Matthíasar Johannes-
sen sem birst hafa í fjölmörgum þýðingum á
liðnum áram og smásögur Elínar Ebbu Gunn- A
arsdóttur, en fyrsta bók hennar er væntanleg
í þýskri útgáfu á næsta ári. Ástarsaga úr fjöll-
unum eftir Guðrúnu Helgadóttur hefur komið
útvíðaumheim.
Vaka-Helgafell tefldi einnig fram í íyrsta
sinn bókum Páls Stefánssonar, Landi og Pan-
orama, sem gefnar era út undir merkjum Icel-
and Review, og er nú unnið að því að koma
þeim í dreifingu á ensku- og þýskumælandi
mörkuðum. Einnig var kynnt matreiðsluefni
og handritaútgáfur Lögbergs.
Útgefendur funda í Frankfurt og ekki er lát
á aðsókn, einkum þegar almenningi er sleppt
inn síðustu dagana. Blaðamenn era þá flestir .
famir. Hjá útgefendum taka við tölvusam-
skipti og ótal tilboð sem þarf að taka afstöðu
til. Hvað úrslitum ræður er ómögulegt að
dæma, kannski hrifning, persónuleg kynni
eða von um hagnað?
hefðu fengið mjög góðar viðtökur, lofsamlega
gagnrýni og selst vel. Margar hefðu verið end-
urprentaðar.
Ljóst væri að nýjar bækur Guðbergs
Bergssonar og Ólafs Gunnarssonar kæmu út
erlendis. Tröllakirkja Ólafs hefði komið út í
Bretlandi fyrir nokkram áram og Blóðakur
kæmi út í byijun næsta árs.
Bækur Guðbergs Bergssonar hefðu mælst
vel fyrir, Svanurinn verið endurprentaður í
Bretlandi og Sú kvalda ást væntanleg þar og í
Þýskalandi og hún væri að koma út á Spáni.
Svanurinn kemur út í Brasilíu á næsta ári og
sami útgefandi hefur í hyggju að gefa út Faðir
og móðir og dulmagn bemskunnar.
Ýmsir útgefendur hafa sýnt Parísarhjóli
Sigurðar Pálssonar áhuga.
Halldór Guðmundson hjá Máli og menn-
ingu komst svo að orði um tilgang forlagsins:
„Tilgangur Máls og menningar með þátttöku í
Bókastefnunni í Frankfurt er annars vegar sá
að kynna sig og útgáfubækur sínar fyrir er-
lendum forlögum og hins vegar að starfsfólk
forlagsins sjái hvað helst er um að vera hjá er-
lendum starfsbræðram og leiti að bókum til
útgáfu á Islandi. Þannig fara fulltrúar frá
flestum sviðum fyrirtækisins til stefnunnar.“
Hægfara framsókn
íslenskra höfunda i Evrópu
Um góð viðbrögð á stefnunni sagði Halldór
að sér sýndist að „hægfara framsókn" ís-
lenskra höfunda í Evrópu héldi áfram án þess
að tala um nein stórkostleg stökk í því sam-
bandi.
Um það sem er komið á veg eða þegar í
höfn sagði Halldór að Englar alheimsins eftir
Einar Má Guðmundsson væri sú skáldsaga
sem seld hefði verið til flestra landa á undan-
fömum árum. Búið er að semja við útgefend-
ur í sjö löndum um útgáfu á Fótspor á himn-
um eftir sama höfund. Gengið hefur verið frá
útgáfu Norðurljósa Einars Kárasonar í fjór-
um löndum og eins er mikill áhugi á Hjarta-
stað Steinunnar Sigurðardóttur, sem seld hef-
ur verið til útgáfu í sex löndum.
Morgunþula í stráum eftir Thor Vilhjálms-
son er væntanleg í Svíþjóð á næstunni. Mikill
áhugi var sýndur 101 Reykjavík eftir Hall-
grím Helgason og búið er að semja um útgáfu
hennar í þremur löndum. Nóttin hefur þúsund
augu eftir Ama Þórarinsson er væntanleg á
dönsku. Samið hefur verið um útgáfu Augu
I-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. OKTÓBER 1999 17/