Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1999, Side 17

SAMTIMALIST SEM SKIPTIR MALI
í fjögur ár hefur Edda Jónsdóttir rekið galleríið i8 í
Ingólfsstræti. Auk þess að sýna þá samtímalist sem
henni finnst eiga erindi við umheiminn, setti hún sér í
upphafi það markmið að vinna einungis með fáum
listamönnum í senn og kynna ver k þeirra 1 heima og
erlend is e ftir því sem kostur væri. í samtali við EINAR
FALINGÓLFSSON sagði Edda að mikil vinna væri
að skila sér í sýningum og samböndum sem væri af
hinu góða íyrir íslenskt listalíf.
Edda Jónsdóttir.
Morgunblaðið/Einar Falur
Ljósmynd/Edda Jónsdótíir
Kristján Guðmundsson ræðir við Steinu Vasulka á opnun sýningar sinnar
árið 1997.
Ljósmynd/Edda Jónsdóttir
Fjöldi manns við opnun sýningar Sigurðar Guðmundssonar
i 18 f júní 1998.
EDDA er nýkomin ásamt lista-
mönnum gallerísins frá Köln og
New York og er senn á leið til
Stuttgart með sýningu. í New
York var hún viðstödd opnun
sýningarinnar Microwave í 12 3
Watts Gallery, þar sem gefur
meðal annars að líta verk Rögnu
Róbertsdóttur, sem Edda hefur unnið töluvert
með á síðustu misserum.
„Ein af forsendum þess að reka gallerí af
metnaði, er að fara reglulega út íyrir landstein-
ana og skapa persónuleg tengsl við fólk innan
listheimsins, fyrir galleríið og listamennina sem
ég er að vinna með,“ segir Edda. „Það er ákaf-
lega mikilvægt að samstarfið sé byggt á
hreinskilni og trausti og sameiginlegum hags-
munum galleiís og listamanns. Ég reyni að
fylgja mínum listamönnum eftir, fara með þeim
á þær sýningar sem við tökum þátt í, tala máli
þeirra og skapa persónuleg tengsl, og það skilar
sér. Við sendum ekki bara einhver verk á sýn-
ingar heldur fylgjum þeim eftir og setjum þau
upp.“
Edda er sjálf kunn fyrir myndlist sína en
haustið 1995 opnaði hún galleríið sem nú heitir
i8.
„Ég vildi gera tilraun til að reka gallerí á
skapandi liátt, fá hingað áhugaverða erlenda
listamenn ásamt því að koma íslenskum lista-
mönnum í ný sambönd erlendis. Ég ætlaði
aldrei að reka verslun. Vissulega verð ég að
selja verk til að láta þetta ganga, tek því pró-
sentuhlut af andvirði seldra verka, en ég er ekki
í þessu með það markmið að græða peninga,
erida held ég að þeir sem telji að hægt sé að
verða ríkur hér á landi á því að selja samtíma-
myndlist séu á villigötum.
Ég vildi reka metnaðarfullt gallerí - og hætta
ef ég þyrfti að slá af kröfunum. Ég vil vinna vel
með fáum listamönnum og fylgja því eftir sem
þeir eru að gera, ég get ekki unnið með mörg-
um á sama tíma. Síðan verð ég að finna lista-
mönnunum vettvang erlendis, meðal annars
með þvi að kynna þá á listamessum, í galleríum
eða söfiium eftir því sem möguleikar leyfa.
Gallerí notað á hvað sem er
Flóra sýningarsala þar sem fólk getur skoð-
að myndlist er óneitanlega fábreytileg á íslandi
idag.
„Hér vantar okkur svo skilgreiningu á því
hvað er gallerí, hvað sýningarsalur og hvað list-
muna- eða gjafavöruverslun,“ segir Edda.
„Þetta eru gjörólík fyrirbæri í eðli sínu en samt
eru margir sem átta sig ekki á því hvar munur-
inn liggur, enda nafnið gallerí notað á hvað sem
er, tískuverslanir jafnt sem kjötbúðir og bif-
reiðaverslanir.
Gallerí eins og ég rek vinnur með ákveðnum
listamönnum og fyrir þá, en sýningarsalur er í
flestum tílvikum leigður fólki til sýningahalds
og hefur svo ekkert meira með það að segja.
Þetta er séríslenskt fyrirbæri sem mér finnst
ekki sérlega áhugavert. Utlendir sýningarstjór-
ar og annað fagfólk skilja þetta ekki; að næst-
um hver sem er getí bara greitt fyrir að sýna í
sýningasölum. Islensk myndlistarflóra saman-
stendur af leikmönnum og myndlistarmönnum
sem hafa sannað sig. Síðan eru listmunaversl-
anir með gjafavöru allt annar handleggur og
allt í lagi með það, það má bara ekki rugla þessu
svona saman.“
Edda segir fagmennsku í gallerírekstri hafa
sárlega vantað á Islandi. „Fagleg gallerí eru yf-
irleitt þeir aðilar sem sjá um að koma mynd-
listarmönnum á framfæri og ég er ekkert feim-
in við að segja að þar er ég að vinna ákveðið
brautiyðjendastarf, sem felst meðal annars í
því að afla sambanda erlendis.
Sjálf hef ég engan áhuga á að reka verslun.
Ég vil vinna með skapandi listamönnum að því
sameiginlega markmiði að koma þeim á fram-
færi erlendis, auk þess að reyna að opna augu
fólks fyrir list þeirra. Ég er eingöngu með
boðsýningar, það er þær eru alfarið á kostnað
gaEerísins. Ég reyni síðan auðvitað að selja
verkin eða koma þeim á sýningar erlendis. Nú í
nóvember er ég til dæmis að fai~a með sýningu í
gallerí Michael Sturm í Stuttgart, og í tilefni af
henni gefum við Michael Sturm sameiginlega
út grafikmöppu með verkum Kristjáns Guð-
mundssonar, Rögnu Róbertsdóttur og Finn-
boga Péturssonar. Þessa möppu gefum við út í
40 eintökum, þannig að tuttugu eintök verða til
sölu á hvorum stað. Þetta er eitthvað sem ég
hef hug á að gera með fleiri listamönnum í sam-
starfi við önnur erlend gallerí.
Þá hef ég hef verið að stækka við mig hér í
Ingólfsstrætínu, hef bætt við mig vinnurými á-
samt aðstöðu til að geta hýst erlenda listamenn
sem sýna hjá mér. Þá reyni ég einnig að útvega
peninga fyrir þau verkefni sem þeir og aðrir
listamenn í mínu umboði vinna að.“
Edda hefur síðustu misserin hvað mest imnið
með fyrmefndum þremur listamönnum,
Rögnu, Kristjáni og Finnboga, sem hún segir
ólík en öll einstaklega fagleg. Auk þeirra eru
fastir listamenn gallerísins þau Hreinn Frið-
finnsson, Sigurður Guðmundsson og Roni
Hom. „Ef ég fjölga listamönnum gallerísins
mun ég gera við þá eins árs samstarfssamning í
senn,“ segir Edda. „En þrátt fyrir að fastir
samingar hafi ekki verið gerðir við fleiri enn
sem komið er, vinn ég auðvitað með fleiri lista-
mönnum sem em í, eða vilja vera í samstarfi við
galleríið og sýni þá þegar það fellur inn í prógr-
ammið, ásamt því sem ég kynni þá þegar tæki-
færi gefst. Þess vegna er ég að koma mér upp
kynningarefni með fleiri listamönnum sem
hægt er að sýna þeim erlendu sýningastjórum
og öðmm sem í galleríið koma.“
Tengingar út í heim
18 hefur verið þátttakandi í þremm- lista-
messum, þar sem þau Kristján, Ragna og Finn-
bogi hafa sýnt verk sín, í Chicago, Stokkhólmi
og á ARCO-messunni í Madríd. Listamessur
em eins konar stórar fagstefnur þar sem völd-
um galleríum er boðið að kynna starfsemi sína
og helstu listamenn sem þau hafa umboð fyrir.
Edda segir þetta ákaflega mikilvægai’ upp-
ákomur í myndlistarheiminum, á messumar
leggi leið sína áhrifafólk úr söfnum og lista-
stofnunum, kaupendur og safnarar og annað
áhugafólk um myndlist. ,Aður en i8 tók þátt í
slíkri messu fór ég auðvitað oft sjálf á messur
og tvisvar með erlendum gallerista sem ég fékk
að vinna með/jg læra af hvemig þetta gengur
allt fyrir sig. Ég semsagt hjálpaði til og fylgdist
með öllu, sem var mjög mikilvægt, því þetta er
ekkert giín, mikil vinna og það verður að vanda
vel til ef einhver á að taka eftír því sem maður
eraðgera.
A listamessunni í Madrid var i8 boðið að sýna
í hluta sem er nefndur „cutting edge“ en þar er
sýnd framsækin list og ung gallerí kynnt. Þar
er greitt heldur minna fyiir sýningarrýmið en
þama var mikill straumur gesta og komust á
sambönd sem nú er verið að vinna með. A þess-
ar messur er valið af mjög strangri dómnefnd
svo það er mikið atriði að geta tekið þátt. I raun
er þetta eina leiðin fyrir gallerí sem vilja reyna
að þoma listamönnum á framfæri erlendis.“
í kjölfarið á þessu starfi Eddu hafa listamenn
i8veriðaðsýnavíða.
„Nú em verk eftir Rögnu á sýningu í New
York og Kristján sýnir þar næsta vor,“ segir
hún. „Ragna og Finnbogi vom ásamt Tony
Cragg og fleiii listamönnum að sýna hjá Gallerí
Stefan Anderson S Svíþjóð, upp úr því komust á
tengsl við Cragg, sem mun sýna hjá mér á
Listahátíð á næsta ári. Við sýndum líka í Hels-
inki, í Gallerí Artek; ég er komin í góð sambönd
við nokkur norræn gallerí sem ég á eftír að
vinna með.
Það er mjög mikilvægt fyrir íslenska mynd-
listarumhverfið að vera með tengingar út í
heim. Auðvitað hefur einstaka listamönnum
tekist að kynna sig og komist að hjá erlendum
galleríum og hér hafa menn haft mikilvæg sam-
bönd, eins og þau sem komust á með SUM og
eftír það Nýlistasafriinu, fyrir utan hvað Pétur
Arason, í samstarfi við Ingólf Amarson mynd-
listarmann, hefijr gert með sínu starfi í að
kynna erlenda heimslist í sýningarsal sínum,
Annarri hæð, um árabil. Samanburður er okk-
ur svo nauðsynlegur og þess vegna er það
ómetanlegt að fá hingað alþjóðlega listamenn.
Ég er í rauninni að gera svolítið annað, því
númer eitt hjá mér er að koma íslenskri list út.
Það gerist ekki nema maður taki erlenda list
inn - öðruvísi verða sambönd ekki tíl. Mér
finnst óviðunandi hve fáir af þeim góðu lista-
mönnum sem við eigum sjást ekki annarsstaðar
af því að það vantar þennan hlekk tíl þess að
vinna að því.“
Litið af myndlistarsöfnunim
Edda segir það alls ekki vera erfitt að vera
ekkert að sinna eigin myndlist um þessar
mundir. „Mér fannst ég vera of einangruð í
starfi mínu sem myndlistarmaður, mínir hæfi-
leikar nýtast ágætlega í glímunni við að reka
þetta gallerí. Ég hef lært mikið og þetta hefur
verið ómetanlegur skóli. Það er ólíkt skemmti-
legra að koma annarra myndlist á framfæri en
sinni eigin. Nei, mér líður ekkert illa þótt ég sé
ekki að búa til myndlist. Þetta er svo gefandi
vinna, ég held að ég sé ekki síður hugmynda-
auðug núna, þegar ég er á kafi í þessu verkefrii.
En þeir sem vinna með mér og fyrir mig þurfa
líka að vera eldhugar til að þetta gangi; sem
betur fer hef ég haft geysilega gott fólk í kring-
um mig og margir góðir koma þar að.“
Að sögn Eddu hefúr reksturinn gengið'
vegna þess að verk seljast af og til og stöku
sinnum fær hún styrki til ákveðinna fram-
kvæmda.
„Oft selst ekkert á sýningum og þessi útgerð
kostar sitt og dýrt er að hefja kynningarstarf.
Mér vai' til dæmis boðið á Stokkhólmsmessuna
en Madiidmessan var dýr; öll aðstaða og þjón-
usta á messunni kostai- sitt, ekki hefði verið
mögulegt að taka þátt í henni ef ekki hefði kom-
ið til skilningur á mikilvægi þátttökunnar hjá
Menningarmálanefnd borgarinnar, fyrir til-
stuðlan Eiríks Þorlákssonar, og menntamálai-
áðuneytisins sem styrktu þátttökuna.
I raun þyrfti svona kynningarstaif að fá
styrki til nokkurra ára í senn svo hægt væri að
halda vel áfram. Menningarborg 2000 styrkir
fjórar sýningar hjá mér á menningarárinu og
Listahátíð eina, það eru þó ekki stórar upp-
hæðir og verður að fara vel með féð ef endar
eiga að nást saman því þetta eru dýrar sýningar
sem koma erlendis frá.
Ég el þá ósk i bijósti að hér fari að koma upp
safharar eins og annarstaðar, fólk sem langai'
tíl að safna góðri nútímalist. Fólk þarf ekki
mikla peninga til að byrja. Flestir alvörusaftiar-
ar hafa byrjað að safna teikningum, grafik, ljós-
myndaverkum eða annarskonar pappírsverk-
um sem ekki eru mjög dýr, þótt menn setji
markið hátt og kaupi eftii' samtímalistamenn
sem eru keyptir í söfh og sýna reglulega erlend-
is. Það hlýtur að vera góður mælikvarði og ág-
ætur útgangspunktur.
Það er ósköp leiðinlegt að sjá að í mörgum
opinberum stofnunum og fyrirtælqum ægir
saman í bland verkum eftir amatöra og verkum
þehra sem hafa sannað sig sem myndlistar-*
menn.
„Já, mér finnst óskiljanlegt hvað það er lítið
af myndlistarsöfhurum hér á landi, það vantar
metnað á því sviði. Fólk býr kannski við góð
efrii, er á dýrum bílum, í dýrum húsum, er í góð-
um stöðum og er jafnvel vel menntað, en á svo
ekki eitt einasta samtímalistaverk.“
En Edda segist hafa á tilfinningunni að hlut-
imir séu að þokast hér til hins betra. „Islend-
ingar eru að vakna til vitundar um umhverfi
sitt, ekki aðeins hvað náttúru landsins varðar,
eins og umræðan um hálendið undanfarin mis-
seri sýnir, heldur er það líka að verða meðvit-
aðra um sitt daglega og nánasta umhverfi - og
þar kemur listin inn í myndina.
Samtímalist er okkur mjög mikilvæg vegna
þess að hún er vísun í okkar eigin tíma, en ekki
bara í fortíðina og hún eykur þannig skilning
okkar á þeim tímum sem við lifum í.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 30. OKTÓBER 1999 17