Lesbók Morgunblaðsins - 27.11.1999, Blaðsíða 7

EgO: Stefan Lindfors/Arabia.
Kuukuna: Vesa Damski/Raket
Skóhirslur: Harri Koskinen/Raket
Globlow: Vesa Hinkola, Markus Nevalainen og
Rana Vaskivuori/Snowcrash.
Lampar: Petra Majantie.
RAKET sýningarbásinn í Mílanó.
að hafa skoðað sýninguna árið áður var sú
leið valin að taka bankalán og vinna með
markaðsráðgjöfum að því að þróa og kynna
hugmyndafræðina á bak við hlutina. Mark-
miðið var að skapa spennandi ímynd og ná
þannig athygli og sölu. Vöktu þeir mikinn
áhuga gesta og fjölmiðla og tókst að ná samn-
ingum við framleiðendur í Pýskalandi, Italíu
og víðar. Við fyrstu sýn minnir fátt í hönnun
þeirra á gömlu finnsku gildin, nema þá ein-
faldleikinn og notagildið en ekkert óþarfa
„prjál“ fær að viðgangast. Málmar eru alls-
ráðandi og nokkuð djarfar tilraunir gerðar
með samsetningar þeirra við ýmiss konar
„gerviefni". Stál, gúmmí, polymertrefjar og
ýmis plastefni nota þeir óspart og sækja hug-
myndir og aðferðir m.a. til samgöngu- og
skipaiðnaðar, þar sem hlutir þurfa að stand-
ast mikið álag. Margir þessara hluta þykja
e.t.v. of kaldir og „minimalískir" í íslenskum
augum (hin ameríska arfleifð kannski?) en
aðrir hrífast mjög og þykir hlutir þessir vera
í samræmi við nýja tækni og lífsstíl ungs
fólks á upplýsingaöld. Meðal þekktari hönn-
unar þeirra má nefna lampann Globlow, sem
samanstendur af stálfæti og hvítum nælon-
poka sem blæs út þegar kveikt er á lampan-
um en verður svo eins og tóm blaðra þegar
slökkt er. Pessi sami lampi var reyndar
kynntur hérlendis fyrir stuttu. Ilkka Suppan-
en er einn úr Snowcrash-hópnum en sófi hans
sem á íslensku mætti kalla „fljúgandi teppið"
er nú framleiddur af Cappellini-verksmið-
junni ítölsku. Ilkka er einn af þeim hönnuð-
um sem leggur metnað í að finna ný efni til að
vinna með og starfar með efnaframleiðend-
um að því takmarki. Ennfremur leggur hann
áherslu á að gefa eiganda hlutarins tækifæri
til eigin „uppgötvana" og persónulegrar
notkunar. Þannig tengist eigandinn hlutnum
betur og umgengst af meiri virðingu en ella.
Fleiri hönnuðir hafa tekið sig saman og
sýnt í Mílanó og er hópurinn RAKET annað
dæmi um athyglisverða hönnun, og ekki síð-
ur góða markaðssetningu. Hafa þeir náð að
fanga athygli framleiðenda og söluaðila í
Evrópu og víðar. Að RAKET standa þrír
ungir hönnuðir: Vesa Damski, Ilkka Koskela
og Harri Koskinen. Þeir leggja ríka áherslu á
að vinna sjálfir allar „prótótýpur" eða frum-
gerðir, enda góðir handverksmenn. Vilja þeir
meina að öðruvísi verði ekki til góður hlutur
sem virki vel. Harri Koskinen stundar enn
nám við Hönnunarháskólann í Helsinki en
hefur einnig verið hönnuður hjá glerverk-
smiðjunni Iittala um nokkurt skeið. Glerljós
hans Block-lamps vöktu mikla athygli í Míl-
anó og eru nú komin í sölu í MOMA (Museum
of Modem Art í New York), enda er þarna á
ferð hæfíleikaríkur hönnuður. Nafnið RAK-
ET er e.k. orðaleikur, dregið af nafni fyri-
tækisins ARTEK sem var stofnað í kringum
Alvar Aalto en það fyrirtæki er nú komið í
eigu Proventus, sem er sænskt.
Heimili framtíðarinnar
Við tímamót eins og aldamót og árþús-
undaskipti er tími til naflaskoðunar: _ horfa
bæði yfir farinn veg og til framtíðar. Á sviði
hönnunar hafa menn velt því fyrir sér hvort
hlutverk listiðnaðarfólks og hönnuða, sem
vinna frekar á sviði lista en tækni, sé að
breytast og hvort áherslur á þjóðareinkenni
séu að hverfa. Margir þeirra Finna sem fást
við hönnun og listiðnað horfa til sameigin-
legra þátta í ólíkum menningarheimum, og
stefna að því að finna nýjar leiðir til að aðlaga
tækninýjungar mismunandi menningarhefð-
um og nýjum lífsstíl.
I Finnlandi sem og víðar hefur sjónaukan-
um verið beint mjög að framtíðinni og sér-
staklega þeim breytingum á húsnæði sem er
líklegur fylgifiskur opnari atvinnumarkaðs.
Rannsóknar- og þróunarstofnun sem nefnist
Framtíðarheimili (Future Home Institute)
var stofnað 1996 í þeim tilgangi að efla þess-
háttar rannsóknir með þátttöku fyrirtækja
og stofnana. Að Framtíðarheimilinu standa
Helsinki-borg og Hönnunarháskólinn í Hels-
inki. Mörg verkefni hafa verið í gangi og má
þar nefna „Smart Bath“, sem tveir masters-
nemar í iðnhönnun unnu í samvinnu við Oras-
blöndunartækjaframleiðandann. Hugmynd-
in að baki sniðuga (smarta) baðherberginu er
að hagnýta nýja, fágaða tækni, sem veitir áð-
ur óþekkta útlits- og notkunarmöguleika, og
sameina hana hinni nátturulegu, persónu-
legu og menningarlegu athöfn - að þvo sér.
Pessi tillaga að baðherbergi framtíðarinnar
veitir möguleika á mörgum mismunandi bað-
aðferðum. Hægt er að láta vatnið seytla niður
vegg, eða hvolfast yfir þann sem er að baða
sig i stórum gusum eins og úr fötu (sem gæti
verið fyrirtak til að vakna hressilega í morg-
unsárið). Bað í formi regnskúrar eða foss úr
fjallasprænu er einnig í notendahandbókinni.
Opinu á handlaugarkrananum er hægt að
beina upp til að drekka af bununni og allar
lagnir eru innbyggðar (faldar) til að þær
trufli ekki stemmninguna. Pessir ungu hönn-
uðir hafa nú stofnað fyrirtækið Pentagon,
sem fæst við hönnun hluta til daglegrar notk-
unar og hefur fyiirtækið Koziol í Þýskalandi
verið í viðskiptum við þá ásamt finnskum fyr-
irtækjum.
Fyrirtækið Hackman, sem framleiðir mat-
aráhöld úr stáli og áður er á minnst, hefur
lengi ráðið til sín finnska handverksmenn og
hönnuði í samræmi við þjóðernishyggju und-
anfarinna áratuga en er nú í auknum mæli að
leita út fyrir landsteinana m.a. til Italíu og
Bretlands eftir ungum hönnuðum. Á vegum
Hönnunarháskólans í Helsinki hefur verið
samvinna fyrirtækja á borð við Hackman og
nemenda. Sú samvinna hefur skilað sér í
starfstilboðum og framleiðslu hluta sem til
urðu í þessháttar verkefnavinnu og voru síð-
ar þróaðar áfram. Sem dæmi má nefna Atlas-
kertastjakann sem Harri Koskinen úr RAK-
ET-hópnum hannaði og vínglös eftir Irinu
Viippola iðnhönnuð, hvortveggja framleitt af
glerverksmiðjunni Iittala. Verkefni og sam-
keppni með tilstuðlan fyrirtækja hafa skilað
sér í því að nemendur vinna í fullri alvöru og
með fagfólki úr ýmsum stéttum s.s. glerblás-
urum, húsgagnasmiðum og markaðsfræðing-
um. Einnig er boðið upp á verkefni þar sem
nemendur úr viðskiptafæði, verkfræði og
iðnhönnun (svo dæmi sé tekið) vinna saman
fyrir tiltekið fyrirtæki og hefur það gefið
góða raun. Mjög algengt er að nemendur séu
lengi í námi en vinni þá með náminu hjá starf-
andi fyrirtækjum eða stofni eigið fyrirtæki.
Alþjóðlegur nemendahópur í hönnunarskól-
unum í Finnlandi, sem í eru bæði Erasmus-
skiptinemar úr skólum víðs vegar að úr heim-
inum og þeir sem leggja stund á masters- og
doktorsnám þai', á einnig sinn þátt í því að
kynda undir nýjum hugsunarhætti og alþjóð-
legum straumum. Það er því margt spenn-
andi að gerast í Finnlandi um þessar mundir
og gaman að sjá hvernig hinni „nýju finnsku
línu“ reiðir af úti í hinum stóra heimi.
Höfundurinn er iðnhönnuður.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 27. NÓVEMBER 1999 7