Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.2000, Blaðsíða 20

VÉR MORÐINGJAR FRUMSÝNT í ÞJÓÐLEIKHÚSINU í KVÖLD
EKKI EINFALT
MÁLHVERERSEKUR
„Hver hefur sent þetta skeyti?" Norma Mclntyre (Halldóra Björnsdóttlr)
og Edward Rattlgan (Þór H. Tulinius).
^norðingjar eftir Guðmund Kamban var fyrst frumsýnt
í Kaupmannahöfn. I kvöld verður það frumsýnt á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins. MARGRÉT
SVEINBJÖRNSDÓTTIR f/lgdist með rennsli og átti
tal við leikstjóra og leikara í aðalhlutverkum.
LEIKSTJÓRINN, Þórhallur Sig-
urðsson, segir leikritið hafa elst
ákaflega vel, enda séu meginþemu
þess eilíf viðfangsefni á borð við
hjónabandið og mannlega náttúru,
glæp og refsingu. „Þetta er eitt af
okkar bestu leikritum, en í tilefni af
I fimmtíu ára aftnæli Þjóðleikhússins
erum við að láta reyna á nokkur helstu verk ís-
lenskra leikbókmennta," segir hann.
Sögusviðið er heimili hjónanna Normu og
Emests Mclntyre í New York. Þau hafa verið
gift í níu ár en heldur er farið að kulna í glæð-
um ástarinnar. Fjárhagsáhyggjur koma við
sögu - og vinur Normu, Edward Rattigan, sem
hún fer gjaman með út að fljúga. Normu finnst
hún ekki ganga of langt með þann vinskap og
reynir að fullvissa eiginmann sinn um að hún
sé honum trú. Hann er hinsvegar þjakaður af
afbrýðisemi og til að gera langa sögu stutta þá
myrðir hann á endanum konu sína.
Heiðvirður maður settur í þá
stöðu að hann fremur morð
'j. „Kamban var upptekinn af þjóðfélagsádeil-
um á þessum tíma. Hann setur þennan mann,
sem hann kallar Emest, sem sagt heiðvirðan
og einlægan mann, í þá stöðu að hann fremur
morð. Með leikritinu vill hann sýna hvernig
það gerist og hvers vegna. Hann var mjög upp-
tekinn af glæp og refsingu - og sekt þjóðfé-
lagsins. Þegar glæpur var framinn var það
ekki alveg einfalt mál hver væri sekur. Þetta
leikrit er klassískt og hefur lifað svona lengi
vegna þess að í rauninni má lesa það á margan
hátt, það er engin ein niðurstaða, þess vegna er
það lífseigt,“ segir Þórhallur.
„Þetta em ágætis hjón - þau em bara svolít-
ið ólík,“ segir Halldóra Björnsdóttir, sem fer
Wneð hlutverk Normu, þegar hún er spurð um
samband Mclntyre-hjónanna. „Þau réttlæta
eigin gerðir, hvort um sig, og hafa svo sem
bæði ýmislegt til síns máls,“ segir Valdimar
Om Flygenring en hann leikur Emest.
„Kamban dregur upp skýra mynd, hann
Á þessu óri eru liðin 80 ór fró því að leikritið Vér
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
„Þú hefur tár þín, ég hef afl mitt.“ Ernest Mclntyre (Valdimar Örn Flygenring)
og Norma kona hans (Halldóra Björnsdóttlr).
gerir Ernest að uppfinningamanni og hugsuði,
sem er að berjast áfram, en Normu lætur hann
aftur á móti sækjast eftir hégóma, skemmtun-
um og pijáli,“ segir Þórhallur. „Bíddu, bíddu,
bíddu,“ grípur Halldóra fram í, fyrir hönd
Normu, „hún vill bara lifa lífinu.“ „Kamban
dregur þetta þannig upp og etur þessu saman.
Hann er að lýsa ákveðnu þjóðfélagsástandi,
finnst honum. En auðvitað lítum við á þau sem
manneskjur á jafnréttisgrundvelli og búum til
spennandi sýningu,“ segir Þórhallur og heldur
áfram: „í dag þýðir auðvitað ekkert að draga
þetta svona einfalt upp, málið er miklu flókn-
ara. Það er gaman að skoða þetta á sama hátt
og Brúðuheimilið þegar það kemur fyrst fram,
þá halda allir með karlinum. Seinna koma
kvenréttindatímar og þá halda allir með kon-
unni. Núna skiptist þetta hins vegar algerlega.
Við vorum með skólahóp hérna um daginn og
krakkarnir skiptust alveg í tvö horn, helming-
urinn var á bandi Normu og helmingurinn
Ernests. Svoleiðis held ég að það eigi að vera -
og þess vegna er leikritið lifandi. Menn geta
ekki svarað þessari spurningu endanlega,"
segir Þórhallur.
Eftirleikur sem aldrei
var settur á svið
Svo virðist sem Guðmundi Kamban hafi ekki
þótt áhorfendur skilja verkið til fulls, í það
minnsta skrifaði hann við það eftirleik 1923,
þremur árum eftir að það var fyrst sett á svið í
Dagmarleikhúsinu í Kaupmannahöfn. „Þar
sitja nokkrir karlar saman og eru að velta íyrir
sér sekt og sakleysi aðalpersónunnar. Þeir
ræða líka hvaða refsing sé við hæfi, en Kamban
var mikill andstæðingur dauðarefsingar og var
mjög mikið að velta fyrir sér réttmæti hennar.
Þama koma fram ýmis sjónarmið í því máli.
Hann skrifaði þennan eftirleik þannig að það
færi ekkert milli mála hvað hann væri að meina
með leikritinu. En svo þegar hann setur það
sjálfur upp hér í Reykjavík 1927, þá notar hann
ekki eftirleikinn, enda má segja að hann sé
frekar efnisleg viðbót en nauðsynleg skýring.
Það er auðvitað gaman að lesa hann til þess að
sjá svart á hvítu hvað hann ætlaði sér á þeim
tíma með verkinu. En eftirleikurinn hefur ekki
verið leikinn á sviði, svo ég viti,“ segir Þórhall-
ur en bætir við að hann hafi verið tekinn upp í
sjónvarpsuppfærslu verksins í leikstjórn Erl-
ings Gíslasonar frá því um miðjan áttunda ára-
tuginn. „Kannski fannst honum líka alveg nóg
að hafa eftirleikinn til á prenti, þá væri hann
búinn að skýra sín mál,“ segir Valdimar.
Gæti gerst í stofu í Reykjavík í dag
„Það sem mér finnst merkilegast við leikrit-
ið er að þetta gæti allt verið að gerast í stofu
hér í Reykjavík í dag,“ segú- Halldóra og Valdi-
mar tekur undir að hér séu klassískar tilfinn-
ingar á ferðinni, óháðar stað og tíma.
Rúmir þrír áratugir em liðnir frá því að
Þjóðleikhúsið setti upp Oss morðingja en verk-
ið hefur margoft verið sett upp hér á landi og á
öðmm Norðurlöndum. „Það var árið 1968 og
ég var reyndar aðstoðarmaður og hvíslari í
þeirri sýningu," rifjar Þórhallur upp, en hann
var þá að stíga sín fyrstu skref í Þjóðleikhús-
inu. „Það er gaman núna, meira en þrjátíu ár-
um seinna, þegar textinn kemur allur til manns
aftur. Hann var einhvers staðar þarna í hausn-
um á manni,“ segir hann og upplýsir að hann
sé alltaf á undan hvíslaranum þegar leikarana
rekur í vörðurnar. Þórhallur er reyndar ekki
sá eini af þeim sem nú taka þátt í sýningunni,
sem hafa komið að „Morðingjunum“ áður, því
Kristbjörg Kjeld, sem nú leikur Lillian Dale,
móður Normu, fór með hlutverk Normu í sýn-
ingunni 1968. „Það er því sérstaklega gaman
að hún skuli vera í sýningunni núna,“ segir
leikstjórinn og fyiTum hvíslarinn. Hann segir
afskaplega ánægjulegt að láta reyna á verkið á
ný og kveðst sannfærður um að það eigi langa
lífdaga íýiTr höndum á íslensku leiksviði.
LEIKARAR OG LISTRÆNIR
STJÓRNENDUR
VÉR MORÐINGJAR eftir Guðmund
Kamban.
Leikarar: Valdimar Öm Flygenring,
Halldóra Björnsdóttir, Linda Ásgeirsdóttir,
Kristbjörg Kjeld, Magnús Ragnarsson og
Þór H. Tulinius.
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson.
Leikmynd og búningar: Jórunn
Ragnarsdóttir.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Höfundur tónlistar: Sigurður Bjóla.
jBO LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 22. JANÚAR 2000