Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Blaðsíða 15

Ijósm./Helgi Braga
Fingravettlingar prjónaðir af Ólöfu. Minnstu vettlingana átti Valtýr Stefánsson ritstjóri Morgun-
blaðsins. Þá hlaut hann í tannfé frá Ólöfu og eru þeir í eigu Guðrúnar Jónsdóttur.
Ólöf Sigurðardóttir.
minni framar. Úti um það. Eg er nú opt allvel
frísk, og fjörið, lífsgleðin og kjarkurinn ólm-
ast nú í mjer hvert um annað, og æskan er
þar held eg komin líka, sem aldrei gjörði vart
við sig í gamla daga, en nú leikur alt þetta
fólk sjer í mjer, og gleðin og ánægjan yfir, og
við, fjelagann minn, sem hefir annast mig og
látið mjer líða sem allra best, er í og með í
leiknum.
Aldrei hefir þó blessuð sálin skinið eins
heitt og bjart í huga mínum eins og opt þegar
eg var sem veikust, því þá varð eg svo að
segja öll að ást og þakklæti til fóstra míns.
Eg get hreint ekki gjört þjer skiljanlegt hvað
eg var þá opt rík og sæl í ástinni minni, ást-
inni sem eg sagði þjer frá forðum, en þú vild-
ir ekki trúa mjer til að í mjer væri, gæti ver-
ið. Eg veit ekkert betra að óska þjer, en að
þjer væri hún nú eins kunn og mjer. Eg játa
að þú hafðir rjettara en eg fyrir þjer, í ýms-
um þrætumálum okkar í gamla daga, og tal-
aðir viturlegar, eins og vænta mátti, en á því
hafði eg þó rjetta sjón - þó hálfblind væri af
draumórum og ástarþrá og ýmsu þaðan af
verri heimsku - að í mjer væri til önnur sort
ástar en sú, sem samferða er kynfjölgunar-
fýsninni.
Ekki þekki eg neitt barnlaust hjónaband
eins hlítt og okkar, og ekki þekki eg neina
vináttu án ástar eins innilega og okkar fóstra,
svo ekki vil eg kærleika okkar vináttu kalla,
svo þarna vann eg þó dálítinn sigur á þjer,
ekki satt? en aptur ertu búinn að vinna aðra
stærri í viðskiptum okkar. Eg hef sett mjer
mark eins og þú, en nokkuð minna. Eg sækist
eptir að deya með meðvitundinni um að hafa
verið það sem kallast „góð kona“: að hafa
greitt götu mannsins sem eg fylgist með, og
eg held að eg sje enn á rjettum vegi með það.
Það er lítið markið, eg játa það, en það er
held eg það eina sem eg kynni að hafa hæfi-
legaleika til að ná. Oflítil hefði eg verið til að
„sygla sjóin allann sæl með þjer“ enda hefðir
þú aldrei viljað taka mig innan borðs auð-
vitað. Eg hefði náttúrlega orðið sjóveik og
hrædd við ólguna, og svo hnúturinn á hriggn-
um rekist alstaðar á, og orðið til fyrirstöðu.
Svona er nú ágrip af sögu minni. Eg hjelt
að þú kynnir að vilja heyra hana, en eg hugs-
aði að enginn þinn kunningi kinni hana nema
eg, og því er eg nú hingað komin með hana til
þín, og með framm af því að mig langaði til að
hitta þig bara einu sinni uppá gamlann kunn-
ingskap, og ekki trútt um að eg vonist eptir
sögulaunum einungis einum dálitlum miða
með sögunni af þjer á sjer, en það er nú má-
ske að ætlast til of mikils og þá lækka eg
seglin undir eins.
Ef fóstri minn mætti síðan vita eitthvað
smávegis um hag þinn enn eg, af því hann er
þjer ókunnur þá verður hann ekki með í því,
og þar af hlitist enginn vandi, annars er hann
Þorsteinn Erlingsson skáld.
með hjá mjer í öllu sem eg á ein. Hann veit eg
er að skrifa þjer nú, en eg sagði honum að eg
hefði minna gaman af því, ef hann læsi það
sem eg skrifa þjer, svo hann ljet það fúslega
eptir mjer að vera utanvið í þetta eina skipti,
því eg ætla að láta mjer linda að leika mjer
hjá þjer í þetta eina sinn, þú ert þaraðauki
líka sjálfsagt vaxinn frá mjer. Eg er að
kveðja þig, og þakka þjer alt gamalt og gott,
öll auðæfin sem þú gafst mjer. Eg geimi enn-
þá öll brjefin þín, sum með þinni og sum með
minni hendi, og eingin veit eg til að hafi sjeð
innaní þau nema þú og eg. Hvorin er það? Má
eg halda áframm að eiga þau? og hvorin fer
þá ef eg dei skindilega? Þá sjer fóstri þau, og
honum er að vísu trúandi fyrir öllu, en þú
segist engum hafa sagt sumt sem þar er,
enda ekki mörgum ætlandi sumt af því. Eg
tími ílla að missa þau.
Nú á öll þjóðin þig, og eg er í ekki ólíku
skapi eins og móðir í brúðkaupi einkasonar
síns. Hún átti hann ein, en nú á önnur það
sem henni var kærast og nánast, og liún
gleðst samt af gleðinni hans, og eg af þinni
hjartanlega, því mjer er engin leind á því við
þig, hvað mjög mjer er vel til þín fremur öðr-
um mönnum óskildum sem kallast. En ekki
svo það sje sök við fóstra minn mjer vitan-
lega og þó þú sætir hjer hjá mjer, vildi eg
ekki snerta þig. Eg svík ekki fóstra, að öllu
sjálfráðu, enda varstu lítið að reina að fá mig
í það, en von þú hugsir. Einginn hefir auð-
vitað setst í sætið þitt í þessi 7 ár. Matthías
bauð mjer að skoða sig sem bróður sinn, en
það var mjer ómögulegt. Eg vildi hann ekki.
Eg hef dálítið gaman haft af bróður Ólafs
Davíðssonar Guðmundi, og ögn af Stefáni á
Möðruvöllum. Eg hef gaman af hjartans
gleðinni hanns, og góðmennskunni. [...]
Mig vantar mynd af þjer eins og þú varst
og ert í huga mínum, en eg veit engin ráð til
að fá hana, því þú þorðir ekki að láta mig hafa
hana forðum og ekki hefir hættunni farið apt-
ur bíst eg við.
Gaman hefði verið að vera tilheyrandi hjá
þjer við ljóðaupplesturinn þinn í sumar, en
það er líka gott að sitja í litla hlýja hreiðrinu
sínu útí horni afsíðis og hlusta svo á kæra
óminn álengdar. Mig langar til að minnast á
stóra málefnið þitt, en það er svo stórt og eg
svo lítil, að eg þegi. Eg mundi biðja þig mikið
vel samt ef þú værir nú hjá mjer, að áreita
ekki eða þá fara vægilega með - trúarmál
mannanna, því mjer virðist þeim líða betur
við - og jafnvel flestum vera nauðsyn - að
vona og trúa að vild sinni á annað enn þetta
sem menn vita og þekkja. Eg veit að þú hefir
meira vit og þekkingu en eg, og hugsar lángt-
um meira, og vilt þaraðauki mönnum og öðr-
um dýrum líði sem best, en eg gæti þó ekki
látið vera með að biðja þig að reina ekki við
að gjöra mannkynið að skinsemistrúarmönn-
um, því eg er hrædd um þú vinnir þeim
skaða, þó þú gjörðir það af kærleika til þeirra
og af heitri sannfæringu. Það var líka satt!
Eg ætlaði að þeija, og þó hefði eg mikið meir í
huganum sem eg gæti sagt í alla nótt við þig,
og eg hefði þig. Þú heyrir það! Eg bara bið
þig, hjartans hlýlega, og þó veit eg þú munir
ekki getað tekið það til greina hvað eg vil.
Ef þú innir mönnunum viljandi skaða, með
indælu gáfunni þinni: ljóðasnildinni, held eg
að eg gæti grátið blóði yfir þjer, en eg veit að
eg þarf ekki að láta það í þá skuld. Viljandi
vinnur þú ekki ógagn. Óviljandi getur það
orðið, því þú hefir afar stórt málefni handa
milli eins og þú veitst betur en eg.
Eg er ekki fær í þennan sjó, eg ætti að vera
í horninu mínu kyr. [...]
Eg ætlaði í fyrstunni bara að leika mjer við
þig eins og krakki við krakka, og svo fór eg
að rugla út í það sem fullornir eru að tala. En
vertu nú góður, eg skal vera lítil. Þú ætlar
kannske að segja mjer ögn innan úr þjer og
vera vingjarnlegur við mig. Eg vildi að eg
þekkti konuna þína, svo mjer gæti þókt vænt
um hana með þjer. Það lá skrítilega gatan
hennar, að fylgja þjer! Vantar þig ekki ís-
lendsku orðin á varirnar hennar? eða ertu
búinn að koma þeim þangað? Það vildi eg vita
þig eiga þægilega hvíld í faðminum hennar,
og helst hluttekningu í huganum hennar líka,
því það hlítur að vera þarfur hlutur finnst
mjer, öllum mönnum. Eg hef orðið að fara
varlega, þegar eg hef verið að reina að grafa
upp sporin þín, svo mjer hefir gengið það ílla,
einkum þegar þú hvarfst - þá var eg löngum
hrædd um að þjer liði ílla. Þá bað eg stundum
minn Guð, heitt og innilega fyrir þjer. Þjer
finnst það nú kannske ekki viturleg aðferð,
en hún varð mjer að gagni.
Eg var hálft um hálft að hugsa um að
senda þjer sýnishorn af nútíðar ljóðum mín-
um, til samanburðar við fyrri tíð, en eg læt
það vera. Eg vil þá halda áframm að sísla
eitthvað um það við þig og það getur ekki
orðið svo vel fari, og auk þess ertu vaxinn frá
mjer, sem sagt. Þú kannske borgir mjer
sögulaun, og svo á öll þjóðin þig, og eg minn
örlitla hlut, en fóstri minn á einsamall mig, og
með honum hverf eg.
Vertu sæll, sem allra sælastur sem hugur
okkar getur orðið! Mjer liggur við að kveðja
þig með kossi, en þú hefir aldrei kyst Ólöfu
og eg aldrei Þorstein.
Má eg vita hvort það var Jarðþrúður:
„Mjer finnst það nú vina mín hvíla mig helst,
að hugsa um þig eða skrifa." „Og vel getur
verið í síðasta sinn, eg sofni við faðm þinn í
anda.“ - Fegurðar sansinn er orðinn hjá mjer
að ástríðu. Hvað eg horfi hugfangin á fögru
stúlkurnar. Eg held að eg elski þær, eins og
þið mennirnir. Að hafa það sem ljótt er fyrir
augum, það er böl.
Þetta er upphaf á seinni tíðar söng mínum:
Hve elska eg þig gleði með geislana þína,
- án gleði’ er eg aumlega stödd,
þá sólbros þitt skín inní sálina mína,
þar syngur hver einasta rödd.
Þó allur heimurinn hrópi: vei!
svo heyri’ eg ekki mitt eigið „nei“.
Jeg get ei annað enn aðhyllst þig,
og elskað geislann sem vermir mig. (sýnis-
horn!)
Við fóstri erum 2 ein í húsi sjer stök. Hann
smíðar og kennir krökkum eg sauma og sýð
mat, svona vinnum við fyrir okkur; og erum
hvorki rík njer fátæk.
Nú þykir mjer vænt um flugurnar og orm-
ana, og alt smádótið kringum mig sem eg gaf
engan gaum hjer fyrri. Eg elska sólina og
fuglasönginn, og vil faðma allann heiminn
þegar eg er glöð.
Gaman hef eg haft af því hve vel þjer tókst
að sjá fóstra minn út, að vondu myndinni sem
eg sendi þjer af honum. Þú lýsir honum í
brjefi nákvæmlega eins og eg álít hann nú.
Þar skakkar engu. Þá gladdir þú mig, það
man eg. Fóstri er velvyrtur og vandaður
maður. Greindur og hygginn og svo trúr og
merkur sem best má vera. Dálítið ei'viður í
lund. - Heilsuveill, enn vinnusamur og vel að
sjer. Hugsar mikið og heldur sig til baka.
Skrifar sögur dálítið, auðvitað ekki ágætar
en furðanlegar. Fastheldinn og fornlegur,
viðkvæmur og dulur og elskar barnið sitt
einsamalt, mikið, mikið!
Ólöf er sem sagt, á Hlöðum í Hörgárdal í
Eyjafj arðarsýslu.
PRENTAÐAR IIEIMILDIR:
Björg Einarsdóttir, Ur ævi og starfi íslenskra
kvenna. I (Reykjavík, 1984-1986).
Hulda Á. Stefánsdóttir, Minningar Huldu Á. Ste-
fánsdóttur. 2. Æska. (Reykjavík, 1985-1987).
Steindór Steindórsson, „Frá Ólöfu á Hlöðum. End-
urminningar.„Heima er bezt (desember 1987) og
(janúar 1988).
Stúlka. Ljóð eftir íslenskar konur. Helga Kress
valdi efnið, bjó til prentunar og ritaði inngang
(Reykjavík, 1997).
Óprentaðar heimildir:
Lbs.4165,4to.
Höfundurinn er bókmenntafræSingur.
KRISTINN G.
MAGNÚSSON
TENGDÓ
Hann átti von á
dauða sínum
í hálkunni;
það var það versta
En næst versta
þegar tengdamamma
fór að hlæja
með innsogið á fullu
norðanlands
Hún tókpásu-
því sambandið
slitnaði
Ilmandi blómvöndurinn
var splundraður
á spítalanum -
Samtalið mín megin
varlítið eitt:
Ég missteig mig
Þá kom hún fljúgandi
með blómvöndinn
Höfundurinn er skáld og fyrrverandi
prentari í Reykjavík.
ÓLÖF STEFANÍA
EYJÓLFSDÓTTIR
NJARÐAR-
GLÍAAA
Við sjávarsíðuna
fór um mosagróna
hrúðurkarla
ogmáfager
er holskeflan óð
upp að ströndum.
Stormhviður stika um
í sjóstökkum
hvar annes
og bátsskel
verjast fyssandi
faðmtökum Njarðar.
Vábrestir buldu þá nótt.
I hjáleigu ljóstýra
í ljóra.
Vakan varð löng
ogmara grárra dægra
gekkígarð.
ANDVÖKU-
NÓTT
Ófresk fótatök marra
við fjörukamb
á andvökunótt
er Ránardætur skila
skipsflaki marhálmi setnu
úrgötóttu regindjúpi.
AJfaðir sendir andvara
að stilla storma.
A ládauðum haffleti
fieyta börn steinvölum
og öggvur bera í víur
við víkursanda
Höfundurinn er skáld og húsmóðir í
Reykjavík.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 8. APRÍL 2000 1 5