Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.2000, Qupperneq 4

SX1~C*
úc>{<(- tjtefnn'

Öláfr futrntumbrunC
%&áiu*yS^f

-/Ot.tr
■v *trv<Ui)*s.
Átiiil þí^ilJl JitHlljorn
(|3 rinj2SitT'íraj»j>sío»^
% /*+—. KIU
h&imur
•i J\*til('bry.^r 4fr*Ujnjf*tf
i&umi'.
anbnóm^sl
S7 H- 930
'n»icUí/íG$
Landnám Islands 874-930. Uppdráttur Samúels sýnir skip allra landnámsmanna, hvaðan þeir sigldu til íslands og sýnt er eins og hægt er hvar þeir komu ad íslandsströndum.
KORTAGERÐAR-
MAÐURINN
SAMÚEL
EGGERTSSON
EFTIR DÓRU JÓNSDÓTTUR
Kort, teiknað 1912, til minningar um landnámsferð Ingólfs Arnarsonar 874.
amúel Eggertsson fæddist 25.
maí 1864 í Melanesi á Rauða-
sandi og voru foreldrar hans
Eggert Jochumsson frá Skóg-
um í Þorskafirði og fyrri kona
hans, Guðbjörg Ólafsdóttir.
Þá var starfandi bændaskól-
inn í Ólafsdal og þar var Sam-
úel við nám 1887-89. Kennslan var fyrst og
fremst hagnýt, en auk búfræðslu voru kennd-
ar landmælingar. Búskaparhættir voru á þess-
um tíma þess eðlis, að bændur þurftu að kunna
til allra verka og geta bjargað sér sjálfir.
Áriðl909 fluttist Samúel með fjölskyldu sína
til Reykjavíkur.I einu Reykjavíkurblaðanna
mátti þá lesa m.a.: „Hingað til bæjarins er nú
nýlega fluttur hagleiksmaður, Samúel Egg-
ertsson að nafni. Samúel er mesti snillingur að
skrifa alls konar skrautletur, býr til smekk-
lega málaða ramma (á pappír) utan um graf-
skriftir, ávörp o.fl.
Hann hefur líka búið tii uppdrætti af ýmsum
héruðum á íslandi; hefúr hann farið um fjöll og
fimindi og mælt út lands-svæðin sjálfur, því
hann er sérfræðingur ágætur.
Dr. Þorvaldur Thoroddsen hefir lokið miklu
lofsorði á þessa uppdrætti hans.
Hann lætur ekki mikið yfir sér og heyrist
aldrei státa af hæfileikum sínum; en er þó
langtum fremri í mörgu en sumir þeir, sem
hærra láta.“ Undir þetta skrifar L.Th. Sex ár-
um síðar, 1915, skrifar Bjami Sæmundsson
adjunkt, bréf til stuðnings því, að Samúel fái
styrk til að gera íslandskort.
„Mér er fullljóst að brýn þörf er á svona
korti, því að þau kort, sem menn hafa hingað
til orðið að notast við sem veggkort, em alls
ekki skólakort, með þeim eiginleikum, sem nú
em af þeim heimtaðir, em ekki nógu skýr til
þess að þau sjáist í fjarska, hafa svo mörg
nöfn, að nemandi getur í nálægð lesið á þeim
það sem hann á að þekkja nafnlaust, o.s.frv.
Ur þessu ætti regiulegt veggkort að bæta.
Þessi vöntun á hæfilegu skólakorti neyddi
mig til þess að teikna. með aðstoð Samúels
Eggertssonar stórt veggkort af íslandi til þess
að hafa við kennslu í Menntaskólanum og hefir
það orðið mér og nemendum að góðu gagni við
kennsluna."
Á árunum 1909-1919 vann Samúel á hverju
sumri við landmælingar og teikningar korta
og uppdrátta. Skal hér fátt eitt nefnt; svo sem
Sandgerði, Viðey, Esjuberg, Sandey í Þing-
vallavatni, Þingvellir, kirkjulandið í Reykja-
vík, Sauðagerði, Þormóðsstaðir, Nauthólsvíkin
og fjöldi lóða og landsvæða..
Jafnframt vann Samúel við landmælingar
fyrir Brunabótafélag íslands á ámnum 1916-
18. Mældi hann og teiknaði (aðallega í 100
smækkun) 23 kaupstaði og þorp með 300 íbúa
eða meir og vann við skipulagningu og skrán-
Samúel Eggertsson.
Teikning eftir erlendan listamann.
ingu leiða í kirkjugarði Reykjavíkur.
Á fyrsta aldarfjórðungnum hefur víða verið
þörf fyrir kunnáttu Samúels. Það sést meðal
annars af því að á ámnum 1920-24 vann hann
við teikningar á Veðurstofunni í Reykjavík og
á síðari hluta þriðja áratugarins við fornleifa-
uppgröft og mælingar að Bergþórshvoli. Jafn-
framt gerði hann landslagsuppdrátt íslands,
sem ætiaður var til kennslu í mælikvarðanum
1:500000 og_ upphleypt kort ai' íslandi
(1:1000000). Á þessum tíma setti hann saman
Sögu íslands með annálum, línuritum og kort-
um. Þetta var umfangsmikið uppsláttarrit sem
mikil þörf var fyrir, enda var þar ótrúlega mik-
ill fróðleikur samanþjappaður. Þýskur kaup-
sýslumaður hreifst af þessu riti og vildi endi-
lega fá það endurútgefið og láta þýða það,
bæði á ensku og þýsku. Auk þess vildi hann
helst fá einhvem til að gera viðbót eftir 1930.
Minna varð úr því; þó er þess að geta að ritið
var endurprentað 1974.
Samúel Eggertsson vann við kennslu á vetr-
um samhliða öðrum störfum. Hann var barna-
kennari og rak einkaskóla. Afköst hans voru
ótrúleg, sem meðal annars sést af því að á ár-
unum 1911-1941 teiknaði hann og gaf út 20
bréfspjöld, mest um sögu Islands og landa-
fræði. Bréfspjöldin, eða póstkortin, voru gefin
út í meira en 30 útgáfum, samtals ekki minna
en 200 þúsund eintök. Þá er þess að gæta að
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR1. JÚU 2000