Lesbók Morgunblaðsins - 08.07.2000, Side 17

Lesbók Morgunblaðsins - 08.07.2000, Side 17
riHorna- 7<Ítfjörðu, JtMaJtlbjöm Breiðai Y tíulnnadnishrittk ÍWir}í"',?^ví1 'lskambar Frá jöklasýningunni á Höfn. Gamali prímus, sem enn mun vera notaður, gamall kistlll og skíöi, jöklatjald og Pulka-sleöi sem notaður var í leiðangri fjögurra Dana á Vatnajökul 1961. Var hann skilinn eftir í jökuljaðrinum en Kvískerjabræður björguðu honum frá glötun. ferðaþjónustu. Þá á útivist vaxandi vinsældum að fagna og það er ekki ónýtt fyrir jöklafara að geta skoðað sýninguna á undan eða eftir ferð sinni á jökul. Við þetta bætist að jöklarann- sóknir hafa verið í brennidepli hin síðai-i miss- eri og það gæti verið beinlínis námshvetjandi fyrir börn og ungmenni að alast upp í návígi við miðstöð jöklarannsókna. Þetta hefur með öðr- um orðum allt margfeldisáhrif sem gætu orðið mun meiri en maður gerir sér grein fyrir - byggðarlaginu til hagsbóta. Styrkur hvers byggðarlags felst í því að virkja sína sérstöðu, draga hana fram og hampa án rembings. Sér- staða Hafnar í Hornafirði er fólgin í Vatna- jökli.“ Jöklasýningin á Höfn er í samvinnu við Vegagerðina, Landsvirkjun og Reykjavík - menningarborg Evrópu árið 2000. Þá tengist sýningin Gestastofunni í Skaftafelli sem er á vegum Náttúruverndar ríkisins. Fleiri aðilar hafa einnig stutt sýninguna. Sýningin er opin alla daga frá kl. 8 til 20 til 20. september og er að auki opin til skoðunar að loknum hverjum þriðjudagsfyrirlestri. DRAUMURINN ER JÖKLASAFN HELGI Bjömsson jöklafræðingur tók drjúgan þátt í undirbúningi og upp- setningu jöklasýningarinnar á Höfn. Hann segir sýninguna fyrst og fremst þjóna tvennum tilgangi. „Annars vegar er henni ætlað að kynna fyrir almenningi grundvallaratriði um jökla og hins vegar fræða fólk um sambýlið við jafn voldugan nágranna og Vatnajökul. Austur-Skaftfellingar hafa barist við þennan jökul allt frá landnámi, eins og við þekkjum, en engir búa í eins miklu návígi við jökla á jörðinni.- Jöklarnir grafa og móta landið, ganga fram eða hopa allt eftir ár- ferði. Árnar flæmast frá jöklinum, breyta stöð- ugt um farvegi og herja á lönd íbúanna, hvort sem er í sumarvatni eða flóðum frá stífluðum lónum, að ekki sé talað um jökulhlaup við gos. Land sígur þegar jökullinn vex, votlendi eykst við ströndina, en síðan rís það þegar hann íýrn- ar og þá grynnkar á skerjum, og innsigling í hafnir breytist. Byggðin og allt mannlíf á því mikið undir jöklinum. Því lýsum við á sýning- unni, jafnt jöklafræðingar, jarðfræðingar, sagnfræðingar, minjasafnarar, hönnuðir, lista- menn og börnin á leikskólum Hornafjarðar." Helgi er ánægður með sýninguna. „Það hef- ur tekist vel til. I upphafi var raunar rætt um að hafa sýninguna viðameiri, láta hana fjalla um jökla landsins almennt. Við komumst aftur á móti að því að við það yrði ekki ráðið í einum áfanga og því kusum við að takmarka okkur með þessum hætti. Hitt bíður betri tíma.“ Og talandi um betri tíma. Helgi á sér líkt og heimamenn þann draum að koma upp jökla- safni á Höfn. „Auðvitað er það markmiðið. Safn sem kynna myndi fyrir íslendingum og útlend- ingum jökla hér á landi, ekki bara Vatnajökul. Slíkt safn yrði fræðslusetur sem drægi að sér skóla og nýttist vel í kennslu á ýmsum skóla- stigum, einnig skólum erlendis frá. Þar yrðu haldnar ráðstefnur á ýmsum fræðasviðum, t.d. jarðvísindum, líffræði, sagnfræði og félags- fræðum. Auk þess gæti það stuðlað að auknum jöklarannsóknum og tengdist þá Nýherjabúð- um sem verið er að koma upp á Höfn. Háskóli Islands er aðili að því verkefni.“ Skref fyrir skref Helgi segir of snemmt að segja til um hve- nær jöklasafn gæti tekið til starfa. „Það veltur á því hvernig heimamönnum gengur að fjár- magna slíkar framkvæmdir. Mér heyrist hins vegar á mönnum að sýningin hafi tekist það vel Helgi Björnsson jöklafræóingur. að þessu starfi verði haldið áfram. Því verður væntanlega aukið við þessa sýningu strax á næsta ári. Mér þykir líklegra að áfangarnir að safninu verði skref fyrir skref frekar en í einu stökki. En innan fimm ára verður það að rísa fullbúið ef af því á að verða. Áætlun um fram- haldið verður því að gera nú í beinu framhaldi af velheppnaðri sýningu. Henni verður strax að fylgja eftir svo að hún verði upphafið að jökla- safni.“ Helgi er ekki ókunnugur jöklasöfnum en hann kom að máli þegar jöklasafninu í Fjær- land, inn af Sognsfirði í Noregi, var komið á fót fyrir níu árum. Að því safni stendur sjálfseign- arstofnun, stofnuð af háskólunum í Osló og Björgvin, framhaldsskóli Sogn og Fjordane, Heimskautastofnun Noregs, Ferðafélag Nor- egs, Orkustofnun Noregs og Alþjóðlega jökla- rannsóknafélagið. „Þetta safn hefur tekist afar vel. Þangað koma sjötíu þúsund gestir á ári, að stórum hluta erlendir ferðamenn, þótt það sé ekki í alfaraleið. Ég efa því ekki að gott jökla- safn á Islandi, við stærsta jökul í Evrópu, myndi líka ganga vel og draga til sín fólk víða að. Ég veit engan stað þar sem mönnum þykir eðlilegra að fræðast um jökla og mannlíf undir jöklum en við rætur Vatnajökuls," segir Helgi. VATNAJOKULL 20 km Mávabyggðir. 1/iS þjótioeginn ha(a nokkrir áningarstaðir óerið merktir, (raulletraðir á kortinu) þar sem óert er að skoða ummerki jökuls VÍSINDIOG FRÓÐLEIKUR EFNI er fjölbreytt á jöklasýningunni. Þar getur meðal annars að líta ellefu fræðsluspjöld unnin af Helga Björns- syni jöklafræðingi þar sem eftirfarandi er skýrt: Hvernig jöklar myndast; landmótun jökla og jökulfljóta; rennsli vatns í jöklum; yfir- lit yfir helstu jökla og jökulár íslands; yfirborð og botn Vatnajökuls; jökulhlaup frá Vatnajökli; framhlaup skriðjökla Vatnajökuls; breytingar Breiðamerkurjökuls frá landnámi; breytingar á Jökulsárlóni; jöklabreytingar og áhrif þeirra á landsig og ris við suðurströnd íslands og loks ýmsar spurningar og svör við þeim. Jafnframt eru á sýningunni sex fræðslu- spjöld, unnin af Sýslusafninu, þar sem eftir- farandi er til umfjöllunar: Sveinn Pálsson; rannsóknir Austur-Skaftfellinga á jöklum; Jökull, mannsnafn/viðurnefni; 1. leiðangur ís- lendinga yfir Vatnajökul; samgöngur í Austur- Skaftafellssýslu; áhrif flóða á byggð og mannlíf á Mýrum; ljóðmæli ogþjóðsaga tengd jökli. Sverrir Scheving Thorsteinsson hefur kort- lagt nokkra helstu leiðangra á Vatnajökul. Þrettán fræðsluspjöld, unnin af Orkustofn- un, vatnamælingadeild, þar sem gerð er grein fyrir jökulsárhlaupum á Skeiðarársandi. Spjöldin eru gefin af Vegagerðinni. Myndir unnar af bömum í sýslunni eru í barnahorni. Munir, sem tengjast rannsóknum og ferða- lögum á jökli, fyrr og nú, Ijósmyndir teknar af Ragnari Th. Fyrirlestrar í máli og myndum, sem tengjast Vatnajökli, eru á þriðjudagskvöldum kl. 20. Myndlist tengd Vatnajökli setur svip á jökla- sýninguna. Þrír ólíkir myndlistarmenn koma þar við sögu. Eftir Önnu Líndal er verkið Jaðar sem er myndbandainnsetning, tengd ferð með Jöklarannsóknarfélaginu. Málverkin eru af Innsetnlng Önnu Líndal. gróðri í Esjufjöllum í Vatnajökli máluð af Egg- erti Péturssyni og Finnbogi Pétursson hefur unnið hljóðmynd, eftir hljóðupptöku við Hof- fellsjökul. Um verk sitt á sýningunni segir Anna Línd- al: „1997 fór ég í fyrsta skipti með Jöklarann- sóknarfélaginu í rannsóknarleiðangur á Vatna- jökul. Þá kviknaði sú hugmynd að gera myndverk um rannsóknir, þörfina til að skrá og mæla og tengja þetta við samfélagið. í þess- ari ferð fór ég að safna myndefni og velta fyrir mér sannleiksþrá mannsins, þörfinni til að skilja náttúruöflin sem í raun eru ofvaxin mannlegum skilningi. Það er spennandi að tefla þessu gegn okkar flókna daglega veru- leika. Ég held að hver einstaklingur geymi náttúruna og tímann í sér, trúi jafnvel að hann eigi náttúruna, meðan það er náttúran sem á hann. Á milli tilfinninga og tækni er falin óbeisluð orka, mín listræna glíma felst aðallega í því að finna þessari orku viðeigandi sjónrænt tjáningarform." Finnbogi Pétursson segir svo frá: „í gegnum árin hef ég tekið upp mikið af umhverfishljóð- um; reyndar hef ég notað upptökutækið mitt eins og ljósmyndavél. Verkið, sem ég sýni á jöklasýningunni er upptaka af Vatnajökli, tek- in uppi við Hoffellsjökul. Ég semsé hljóðrita jökulinn, spila upptökuna inn á tölvu, læt tölv- una reikna út hljóðkúrfuna, súmma inn í hana þar til eftir stendur aðeins brot úr sekúndu, eitt augnablik, af upphaflegu upptökunni. Að lokum læt ég skera línuna í yfirborð pappírs. .m Þannig verður útkoman umbreytt landslag; annar jökull en þó samt Vatnajökull." Eggert Pétursson hefur málað með olíulit- um nærmyndir af gróðri í Esjufjöllum. Og af nógu er að taka samkvæmt lista sem getur að líta á sýningunni. Það kennir margra grasa á jökli. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 8. JÚLÍ 2000 1 7 »-'vS JL L .8 lilfLj\v.)í ' ihr £í>licCÍAliilfii-O^OMXOEc5J i-

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.