Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.2000, Blaðsíða 3

LESBÖK \10li(.l \1!I M)S1\S - MENNING I IS l lli
47. TÖLUBLAÐ - 75 . ÁRGANGUR
EFNI
Reiðleiðir
Ut er kotnin bókin Reiðieiðir um Island eft-
ir Sigurjón Björnsson sálfræðing, sem er
kunnur ferðagarpur og hestamaður. Hér er
gripið niður í kafla um ferð að Fjallabaki
sumarið 1992, en auk hennar eru í bókinni
lýsingar á ekki færri en tólf skemmri og
lengri hestaferðum og fylgja margar gull-
fallegar myndir.
Dagur með
Daníel
Berlínardögum Gísla Sigurðssonar lýk-
ur með lýsingu á yfirreið um Berlín og
hafði hann sér til fulltingis kunnugan
mann: Daníel Sigurðsson arkitekt, sem
búið hefur og starfað í Berlín í sjö ár.

Júlíana
Sveinsdóttir
bjó meiripart ævinnar úti í Danmörku, en
var rammíslenskur málari og kom á sumrin
og málaði á íslandi. En hvaða staði málaði
Júlíana? Um það skrifar frændi hennar,
Leifur Sveinsson lögfræðingur, og fylgja
nokkrar myndir eftir Júlíönu frá þessum
stöðum.
í Barselóna
er samtímalistasafnið kallað hvíta skellan í
Raval. Safnið stendur fyrir áhugaverðum
sýningum, en hefur nokkuð fallið í skugg-
ann af Guggenheimsafninu í Bilbao.
JÓN ÚR VÖR
HVARER
ÞÍN TRÚ?
Hvar erþín trú,
þú, sem settist á óveðursdögum undir brekán
oghlýddir á guðsorðgamallar konu, sem mælti:
Eitt skjól er til gegn öllum hretum,
einn vegur er yfír alla vegu,
ein huggun við öllum raunum,
oghinn vesalasti allra vesalla fínnur það,
sem hann leitar að, -
og ég, sem ekkert á nema gleðina að nefna guðs
nafn.
Þetta er sagt upp úr tátilju og sjóvettlinga prjónaskap,
stundum bætt við:
Mig auma getur hann kannski notað
til þess að fara með eitthvað gott fyrir óvita.
Kandísmoli -
kristalstær, ef hann er borinn upp að ljósi -
rennurá tungu þinni.
Hvar er þín trú?
Jón úr Vör fæddist 1917 á Patreksfirði og lézt í marz á þessu ári. Tvítugur sendi
hann frá sér fyrstu Ijóðabók sína, Ég ber að dyrum (1937), en þekktasta Ijóða-
bók hans er Þorpið, sem kom út 1946. Þar lýsti hann fátækt í íslensku sjávar-
plássi á eftirminnilegan hátt.
FORSÍÐUMYNDIN
er tekin við á Þingvöllum á fögrum nóvemberdegi þegar skammdegisbirtan
og hrimið settu svip sinn á klappir og gjár. Ljósmynd: Gísli Sigurðsson.
RABB
ÞAKKARGJORÐ
RAUÐKU TIL
SKAPARA LÍFSINS
AÐ ER ekki seinna vænna
að fara að skrifa þér til,
Rauðka mín. Nú þegar fóst-
urvísarnir þínir þykja ekki
nógu fínir. Þeir gefa víst
ekki nógu mikið í aðra hönd.
En fátt er með öllu illt.
Lengi hef ég ætlað að pára
þér örfáar línur en aldrei orðið af því
fyrr en nú. Umræðurnar að undanförnu
um þig og þitt kyn og ákvörðunin sem
tekin var í kjölfarið af stjómvöldum
komu þó því til leiðar.
Um hálf öld mun nú liðin frá aðskiln-
aði okkar í efnisheiminum. A hinu æðra
plani höfum við hins vegar aldrei skilið. I
þessi fímmtíu ár held ég að varla hafí
liðið sá dagur að ég hugsaði ekki til þín
og sæi þér bregða fyrir sem snöggvast í
hugskoti mínu, og svei mér þá alla daga
ef ég finn ekki tunguna þína, raka og
hrjúfa, strjúkast við grátt skeggið og
vanga minn í þessum skrifuðum orðum.
Já, tungan þín, Rauðka! Ég gæti skrif-
að heila doktorsritgerð um hana eina. Ég
gat setið langtímunum saman og horft á
það sem dáleiddur hvemig hún vafðist
um töðuna, sfldarmjölið og grængresið af
ótrúlegri fími. Ég man enn hljóðið þegar
þú sleiktir innan fötur og hreinsaðir bet-
ur en nokkur tvífætlingur gat gert. Og
þessi ólýsanlega hrífandi tilfinning þegar
þú sleiktir á mér handarbakið og innan í
lófann. Þetta lifandi undur með sepunum
sínum öllum sem vom hvort tveggja í
senn, mjúkir og grófír, hlýir og svalandi.
Og jórtrið! Þetta nægjusama, róandi
hljóð veitti mér meiri öryggiskennd og
vellíðan en nokkur mannlegur máttur
hefur megnað síðan. Hlusta á það bland-
ast hvissinu í mjólkurtaumunum, sem
streymdu úr teygðum og toguðum spen-
unum, renna saman við fjósalyktina og
verða að ódauðlegri sinfóníu sem tekur
að hljóma í sál minni ef sinnið er þreytt
og líkaminn.
Að fara á fætur fyrir allar aldir og
fylgja þér út í hagann, yfir brýrnar tvær,
út af þjóðveginum á vit slóðanna um holt
og mýrar, móa og sund og skilja síðan
við þig í einum hvamminum með gran-
irnar á kafi í ilmandi nýgræðingnum,
biðjandi þig þess lengstra orða að fara
nú ekki að rjúka yfír heiðarvarpið heldur
halda þig í neðra. Mér sé nefnilega hálf-
illa við að leita á þeim slóðum síðan ég
villtist þar í þokunni forðum. Þú blakar
eyrunum, sýnir mér tunguna og leggur
sem snöggvast undir flatt, svo ertu aftur
komin á kaf.
Ég brosi með sjálfum mér og rölti af
stað. Uti í mýrinni vellir spói og angur-
vært kvak lóunnar berst til mín af meln-
um fyrir ofan. Þegar ég kem að læknum,
leggst ég á bakkann og fæ mér sopa. Svo
held ég upp með, stappa á bakka á stöku
stað, þreifa undir steina og holbakka ef
enginn rauðdröfnóttur sýnir sig.
Tíminn hverfur, tilveran verður að
lækjarfarvegi og fuglskvaki, rennandi
vatni, moldarkeim og svipulli snertingu
við slímugan vatnsbúann sem smýgur úr
höndum mínum hvað eftir annað. Ekkert
nema hungrið hrífur mig aftur inn í
tímaveröldina og ég hleyp af stað. Hrað-
ar en auga á festi ber ég fæturna, yfír
þúfur og steina, urðir og börð. Aldrei er
litið niður, iljamar rata, ekki numið stað-
ar fyrr en á stól inni í eldhúsi, þar sem
bíður mín mólk í blárri könnu og stafli af
pönnukökum. Aður en yfír lýkur eru
glösin orðin fimm með ellefu upp-
rúlluðum.
Lagt af stað í ljósaskiptunum með
fjósalugt, fötur og dall með fiskúrgangi
og kartöfluskralli handa hænunum. Hálf-
ur máninn hjálpar lugtinni við að lýsa
upp dimmuna við bakkann og það stirnir
á svellið á tröðinni.
Ilmandi fjósalyktin tekur á móti
manni, mokað úr flórnum bundinn upp
halinn, og mjólkin streymir á meðan
hænurnar fá sitt. Þá er gott að taka um
eyrun, leggja vanga að vanga og hvísla
leyndarmálum. Horfa þess á milli í aug-
un þín. Stór, djúp og óhvikul, full af ró-
lyndislegri blíðu.
Og enn bý ég að skyri og rjóma og
blessaðri mjólkinni þinni, sem ég inn-
byrti á bernskuskeiði, hvað sem líður
dómum nýtísku næringarfræðinga. Þá
var hin hvíta lind að vísu spenvolg og
óspjölluð af vélvæðingu og velmegun. Á
þeim dögum þóttu ábristur og soðin ýsa
einna eftirsóknarverðust lífsgæða
ásamt hlýjum stað til að sofa.
Fátt, ef nokkuð, að undanskilinni fæð-
ingu barnanna minna, hefur hrifið mig
jafn mikið og þegar ég sá þig koma í
fyrsta sinn út undir bert loft á vorin.
Bundin á básinn mánuðum saman beiðst
þú þolinmóð eftir að sú dýrðarstund
rynni upp. Allan daginn hugsaðir þú ekki
um annað en hvanngrænt ilmandi grasið
í hvamminum við ána og í draumum þín-
um á löngum dimmum nóttum var sunn-
an gola og sól í heiði.
í fjósdyrunum staldraðir þú við eitt
andartak, rakst svo upp hást baul og
tókst á rás. Trauðla hef ég þó numið
fögnuð þinn til fulls. Til þess hefði ég
þurft að komast alla leið inn að kýrhjart-
anu. Ég starði aðeins agndofa á tilburð-
ina þar sem þú prjónaðir og skeiðaðir í
hamslausri gleði um þvert og endilangt
túnið og baulaðir allt hvað af tók. Hlaup-
in, stökkin og rassaköstin héldu áfram
þar til þú hafðir slett svo ærlega úr
klaufunum að ekki var eftir arða af bása-
skít.
Þetta var þín þakkargjörð og lofsöng-
ur til skapara lífsins og ljóssins.
Hafðu þökk fyrir veganestið og nær-
veru þína alla daga, Rauðka mín, og
megir þú hvílast og jórtra á þeim
grænstum grundum sem fyrirfinnast á
kýrhimnum.
EYSTEINN BJÖRNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 2. DESEMBER 2000 3