Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.2000, Blaðsíða 10

Júlíana Sveinsdóttir, sjálfsmynd, 1925.
Snæfellsjökull um nótt, 1951.
EFTIR LEIF SVEINSSON
Júlíana Sveinsdóttir dvaldi meginhluta ævinnar
í Danmörku , en viðfangsefni hennar voru oft
íslensk og hér eru tal< dir upp 13 staðir þar
sem hún kom og málaði, stundum ár eí+ir ár.
MARGIR íslendingar
leggja nú stund á lista-
sögu víða um heim og
. hafa nokkrir þeirra
valið sér að prófverk-
efni frænku mína Júlí-
önu Sveinsdóttur list-
málara (1889-1966).
Þar sem hún dvaldi meginhluta ævi sinnar í
Danmörku eru fáar heimildir til um ævi henn-
ar nema þá helst hjá okkur ættingjum hennar.
Telég því rétt að reyna að bjarga einhverju af
þeim fróðleik frá glötun, sem ég kann að búa
yfir um ævi hennar. Dóttir mín Bergljót, sem
búsett er í Greve í Toscanahéraði á Italíu, mun
aftur á móti rita um dvöl Júlíönu á Ítalíu og
hefur þegar birst ein grein eftir hana í Morg-
unblaðinu 15. október sl. og von er á fleiri
greinum eftir hana fljótlega. Ég mun aftur á
móti í þessu greinarkorni telja upp þá staði,
sem mér er kunnugt um, að hún hafi málað á.
Mun ég þar styðjast við sýningarskrá þá, sem
Heimaklettur, 1949.
gefin var út í sambandi við minningarsýningu
um hana, sem við ættingjarnir héldum á
Kjarvalsstöðum 1974.
I
Húsafell
Á Húsafelli í Hálsasveit í Borgarfirði dvelur
hún sumrin 1920-1924. Á þessum árum mátti
segja að á HúsafelU væri hálfgerð listamanna-
nýlenda. Ásgrímur Jónsson (1876-1958) var
þar fastur sumargestur, en með Júlíönu sumar-
ið 1921 voru þeir Guðmundur (Muggur) Thor-
steinsson (1891-1924) og Jón Stefánsson (1881-
1962). Ásgrímur var nokkuð eldri en hin þijú,
einfari, en hin þrjú voru ákaflega samrýnd. Jón
var þar fremstur meðal jafningja og hafði mikil
áhrif á list hinna tveggja, svo sem sjá má af
verkum þeirra. Húsráðendur á Húsafelli voru
þá Þorsteinn Þorsteinsson (1889-1962) bóndi
og kona hans Ingibjörg Kristleifsdóttir (1891-
1930). í heimilinu var einnig Guðrún Jónsdóttir
(1861-1957) oft kölluð Húsafells-Gunna. Hún
lét sér mjög annt um listamennina og sem
dæmi þar um var Júlíana eitt sinn í tjaldi á
Húsafellstúninu. Ofsarok gerði um nóttina,
Gunna var alltaf að spyrja heimilisfólkið, hvort
tjaldið væri ekki fokið ofan af henni Júlíönu, en
þegar Júlíana kom heim um morguninn, er
lægt hafði, spurði hún Gunnu af hveiju einhver
hefði ekki komið út að tjaldi og boðið henni að
gista inni í bæ. Júlíönu þótti afar vænt um
Húsafell og aUt heimilisfólk þar, heimsótti það
sumarið 1955, fór Kaldadal frá Þingvöllum. Áuk
þess málaði hún þar eina mynd af Eiríksjökli
sumarið 1948. Húsafellssumrin voru henni
ákaflega kær í minningunni því þeir þremenn-
ingamir voru sem einn maður þarna á Húsafelli
pg þessi tími er mjög þýðingarmikill í listasögu
Islands. Júlíana sendi Gunnu heillaóskaskeyti á
95 ára afmæli hennar 26. ágúst 1956. Myndir
Júlíönu frá Húsafellssumrunum eru í skránni
frá 1974 nr. 7,9,20og21.
II
Dalsmynni í Norðurárdal
Sumarið 1922 dvelur Júlíana um tíma í Dals-
mynni í Norðurárdal í Borgarfirði hjá þeim
hjónum Jóni Vigfússyni (1884-1936) og konu
hans Sesselju Jónsdóttur (1892-1982). Var hún
í tjaldi alllangt frá bænum. Dag einn stendur
nágranni Jóns bónda á hlaðinu í Dalsmynni og
bendir á einhvern ókennilegan hlut, sem nálg-
ast óðfluga bæinn. „Er nýr hestur kominn í
sveitina?" spyr aðkomumaður. „Gríðarlega ber
hann hratt yfir.“ Jón bóndi svarar: „Nei, nei,
þetta er bara hún Júlíana að sækja sér mjólk.“
Frænka var þá 33 ára og bráðrösk til göngu.
Myndir frá Dalsmynni eru í skránni frá 1974
m.a. nr. 12 og 33.
III
Barkarstaðir í Fljótshlíð
Þar dvelur Júlíana senniiega hluta úr sumri
árið 1926, því frá því ári er mjög fallegt mál-
verk eftir hana, sem ég sá í Statens Museum
for Kunst í Kaupmannahöfn (Annexinu) fyrir
HVAR Á ÍSLANDIMÁLAÐI
4
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 2. DESEMBER 2000