Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.2000, Blaðsíða 7

Súlurnar setja svip sinn á safnið að innan.
Verkið readymades belong to everyone eftir
franska listamanninn Philippe Thomas.
Líkami úr iofti eftir ítalska listamanninn Piero
Manzoni. Verklð varpar óvæntu Ijósi á sam-
tímalistina.
nóvember) en báðir eru þeir látnir. Fahl-
ström og Thomas voru gjörólíkir listamenn
enda af sinni kynslóðinni hvor. Fahlström
(1928-1976) var í blóma ferils síns á sjöunda
og áttunda áratugnum. Hann var frábær
málari en notaði ýmis önnur efni og form til
þess að koma hugmyndaróti kalda stríðsins
til skila en sjálfur vildi hann frekar kalla sig
„vitni“ þess en þátttakanda. Thomas (1951-
1995) var hins vegar afsprengi póststrúkt-
úralískra kenninga um upplausn mannsins
(sjálfsverunnar) og merkingarinnar. Um-
fjöllunarefni hans er höfundurinn og verkið
Safnið og Ravalhverfið eru eins og svart og hvítt.
Meatball Curtain eftir sænska listamanninn Öyvind Fahlström.
Það er kannski fyrst og fremst inngangur MACBA sem gerir það svo þungbrýnt. Yfir hann slútir
mikið og flókið steinsteypuverk sem sjálfsagt kitlar metnaðargirni verkfræðinga en er mis-
heppnuð fagurfræði.
og afneitun þeirra beggja í listinni. Eitt
þema hans var: Að verða mikill listamaður
án þess að þurfa að þola sársaukann, angist-
ina og fátæktina. Hugsunin var sú að höf-
undurinn og njótandinn (lesandinn, skoð-
andinn) hefðu runnið saman í eitt eða leyst
upp sem virkar andstæður: „readymades
belong to everyone" var skrásett vörumerki
almannatengslaskrifstofu sem Thomas opn-
aði í Cable-galleríinu í New York árið 1987.
Strikamerkin sem hann er sennilega fræg-
astur fyrir eru einnig tilvísun í ofuráhersl-
una á höfundinn í list nútímans en þau voru
hin óræku nafnskírteini höfundar - og kaup-
anda. Slíkt merki prýðir nú framhlið
MACBA og gerir þar með bygginguna að
því einstaka og upprunalega listaverki sem
hún vill vera.
Á neðstu hæð eru svo sýnd ný aðföng
safnsins en þau spanna allt tímabilið sem
safnið fjallar um. Raunar skiptir það sam-
tímalistinni niður í fjögur tímabil í sýningar-
skrá sinni sem flækir enn þetta hugtak.
Fyrsta tímabilið nær frá lokum fimmta ára-
tugarins til miðs sjöunda áratugarins og
tengist þannig kalda stríðinu og veldistíma
Francos á Spáni, en einnig auknum auglýs-
ingaiðnaði og fjölgun prentmiðla. Spænsk og
evrópsk myndlist veitti í grófum dráttum
tvenns konar svör við ástandinu: Annars
vegar fylltist myndflöturinn af kaótísku og
órólegu vitundarlífi listamannsins í ógnvæn-
legum og óstöðugum heimi og hins vegar
leituðu listamenn að reglu, jafnvægi og hlut-
lægni sem leiddi meðal annars til svokallaðr-
ar konkretlistar. Annað tímabilið nær yfir
sjöunda og áttunda áratuginn sem var upp-
tekinn af nýjum viðhorfum og vísindum sem
spruttu upp í kjölfar atburðanna í maí 1968.
Listamenn hættu að einbeita sér að lista-
verkinu sem slíku og sneru sér meir að
sköpunarferlinu og ytri aðstæðum. Rót-
tækni, upplýsingamiðlun og samfélagslegar
umræður lituðu mjög list þessa tímabils. Á
Spáni tók konseptlist áttunda áratugarins
virkan þátt í sósíalískri andófsbylgju í lok
valdatíma Francos. Meðal annarra lista-
manna í nýjum aðföngum safnsins frá þessu
tímabili eru Dieter Roth, Hans Haacke og
Mario Merz sem allir tóku þátt í endur-
skilgreiningu listaverksins og þróun nýrra
tjáningarforma. Þriðja tímabilið spannar
mestan hluta áttunda áratugarins og þann
níunda þegar grundvöllur hnattvædds efna-
hagskerfis og menningarlegrar einsleitni
var óðum að styrkjast. Upp úr þessu spratt
málverkið nýtt og spennandi ásamt öðrum
hefðbundnum listformum og í framhaldi
varð ljósmyndatæknin myndlistarmönnum
handgengin við að útfæra nýjar hugmyndir
um miðlun og merkingu. Fjórða og síðasta
tímabilið í skilgreiningu safnsins á samtíma-
list hófst svo með falli Berlínarmúrsins 1989.
Á því nær hnattvæðingin hámarki sínu undir
merkjum samskipta- og upplýsingabylting-
arinnar. Myndlist og menning almennt teng-
ist í síauknum mæli neyslu og skemmtiiðn-
aðinum á einhvern hátt.
Annars vegar má finna velþóknun á popp-
menningunni, gildi kitsins og neysluvörunn-
ar. Hins vegar má sjá gagnrýni á það hvern-
ig gildi alþýðumenningar hefur verið
minnkað og einnig gætir viðleitni meðal
sumra listamanna til þess að halda áfram að
þróa hin módernísku listform. Vídeólist og
vídeóinnsetningar hafa komið í stað áherslu
á ljósmyndun og tölvutæknin leikur stórt
hlutverk í listsköpuninni og gerir miðlun og
móttöku að nýju vandamáli þar sem stafræn
myndboð gera mönnum sífellt erfiðara fyrir
að skilja á milli sýndar og reyndar.
Þessi upptalning segir í raun og veru af-
skaplega lítið um samtímalistarhugtakið.
Eiginlega skilgreiningu á samtímanum og
samtímalistinni er sennilega aðeins að finna
í einstökum verkum hvers tíma. Hvert verk
á sinn tíma. Hvert listaverk er afsprengi
síns samtíma. Sum verk hafa raunar víðari
skírskotun og geta jafnvel leiðbeint til betri
skilnings á samtímalistinni. Verk ítalska
listamannsins Pieros Manzonis (f. 1934) á
aðfangasýningu MACBA, Corpo d’Aria sem
mætti þýða Líkami úr lofti, varpar áhuga-
verðu ljósi á samtímalistina þegar vel er að
gáð. Verkið samanstendur af uppblásinni
blöðru sem situr á þríarma standi og við hlið
þess er askja sem inniheldur að því er virð-
ist tæki til þess að blása loftinu í blöðruna
og einhverju öðru amboði sem gæti verið
nokkurs konar prjónn. Og samtímalist gæti
vissulega verið blaðra sem bíður eftir því að
verða stungin með prjóni og sprengd. Að
margra mati er hún plast fullt af lofti, eða
jafnvel, eins og listamaðurinn segir, líkami
úr lofti. Sum samtímalist er sannarlega
dæmd til að springa eða falla saman smátt
og smátt. Samtímalist er á vissan hátt and-
ardráttur í umbúðum. Samtímalist er tilraun
til að setja andartak í lífi manns í varanlegar
umbúðir. Hún er tilraun til að einangra and-
rúmsloft tímans, tíðarandann svokallaða.
Samtímalist er viðbragð óttasleginna sam-
tímamanna sem trúa á framvindu tímans og
eilífðina sem þeir vilja eignast í eitt and-
artak.
Heimsóknin
sannarlega þess virði
Fyrstu árin eftir að MACBA var opnað
olli safnið nokkrum deilum í fjölmiðlum.
Byggingin þótti ekki standast samanburð
við meistaraverk Gehrys í Bilbao og
óánægja var með listaverkaeign þess og
sýningarhald. Síðustu misseri hefur sljákkað
í mönnum enda heldur nýr safnstjóri, Manu-
el Borja-Villel, fast um stjórnartaumana en
hann er sá þriðji sem gegnir starfinu. Þykir
hann hafa þétt nokkuð listaverkaeign safns-
ins og gert sýningarhald alþjóðlegra.
Heimsókn í MACBA er sannarlega þess
virði, þótt ekki sé til annars en að skoða ein-
stæða bygginguna í grábrúnu Ravalhverfinu
þar sem ekkert samsvarar háhvítum lit
safnsins, ekki einu sinni þvotturinn úti á
snúru í nærliggjandi húsum.
í vetur er safnið opið frá 11 til 19.30 alla
virka daga nema þriðjudaga, frá 10 til 20 á
laugardögum og frá 10 til 15 á sunnudögum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 2. DESEMBER 2000 7