Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.2000, Blaðsíða 16

Ljósmynd/Nationalmuseum
Johan Lundberg, „en grand couvert“ í Vín 1734.
MATUROG
MYNDLIST
Í500ÁR
I Nationalmuseum í Stokkhólmi stendur nú yfir sýning
ó mat í myndlist síðastliðin 500 ór. INGA BIRNA EIN-
ARSDÓTTIR skoðaði sýninguna.
ELSTU verkin á sýningunni eru ol-
íumálverk frá 16. og 17. öld, mál-
uð af ýmsum flæmskum og hol-
lenskum listamönnum. í Norð-
ur-Evrópu þróaðist þegar á 16.
öld almennur markaður fyrir
myndlist. Með siðaskiptunum
minnkaði þörfin fyrir skreyting-
ar af trúarlegum toga í kirkjum. Listamenn
þurftu því að leita annarra leiða til að sjá fyrir
sér. Alls kyns uppstillingar með grænmeti,
ávöxtum og blómum, landslagsmálverk og
portrett urðu vinsæl. Þrátt fyrir að myndefnið
sé tengt mat er oftar en ekki móralskur boð-
skapur fólginn í myndinni, jafnvel sviðsettir at-
burðir úr sögu Krists í bakgrunni. Málverk frá
þessu tímabili eru hlaðin táknum, bæði trúar-
legs og veraldlegs eðlis. Epli táknuðu synda-
fallið, brauð og vín var sett i samband við altar-
isgönguna, ferskjur og þá sérstaklega sundur-
skomar höfðu erótískan undirtón og dauðir
fuglar gátu táknað léttúðugar konur. Auðlegð
og ríkidæmi var stundum sýnt með innfluttum
ávöxtum s.s. sítrónum, appelsínum og granat-
eplum. I sýningarskrá er sagt frá litlum kver-
um sem voru almannaeign á þessum tíma. Þau
voru gefin út í þeim tilgangi að auðvelda leik-
mönnum túlkun myndanna.
Á 20. öldinni tekur matarþemað í myndlist-
inni á sig ýmsar myndir. í verkinu „Ma gouv-
emante“ frá 1936 eftir svissnesku listakonuna
Meret Oppenheimer eru hvítir hælaskór
bundnir saman, eins og steiktur kjúklingur, og
lagðir á fat. Oppenheimer hefur verið talin til
súrrealistanna og þykir af mörgum betri lista-
maður en Salvador Dali sem var þó frægari.
Verkið tengist stöðu konunnar og á eins vel við
í dag og fyrir 60 árum. Popplistamennimir
höfðu að engu bannið við að leika sér með mat-
inn. Bandaríkjamaðurinn Claes Oldenburg
gerði á sjöunda áratugnum eftirlíkingar af
ýmsum matvælum í gifsi og plasti og á sýning-
unni má sjá tvö slík verk, einmana og þurra
hrökkbrauðssneið frá 1966 og filet mignon med
bakaðri kartöflu frá 1962. Það yljar manni allt-
af um hjartarætumar að sjá myndir eftir ís-
lenska listamenn á sýningum í erlendum söfn-
um. Gamall kunningi eftir Erró, matarlandslag
frá 1964, blasir tilkomumikið við sýningargest-
um er þeir ganga í salinn. Sænsku listamenn-
imir Peter Johansson og Roger Andersson
eiga hvor sitt verkið. Peter Johansson tekur
dalahestinn, sem er án efa mest seldi minja-
gripur í Svíþjóð, sagar niður eins og kótilettur
og pakkar í plast. Minjagripur tilbúinn til mat-
reiðslu. Roger Andersson gerir nýja útgáfu af
Ijósmynd/Nationalmuseum
Guiseppe Arcimboldo, Garðyrkjumaðurinn,
um 1590.
Ljósmynd/Tord Lund
Peter Johansson, Hvernig matreiða skal
minjagrfp, 1990-94.
strigaskóm, nákvæma eftirlíkingu af Converse
stærð 42, að þessu sinni úr tyggjói.
Það er vart hægt að fjalla um framsetningu
matar í myndlistinni án þess að tengja það mat-
arboðinu. Á 17. og 18. öldinni létu heldri borg-
Ljósmynd/Nationalmuseum
Hanna Pauli, Morgunverðarborð.

^ -vJ
Ijósmynd/Nationalmuseum
Peter Binoit, Uppstilling með máisverði, 1611-1624.
Súputarína, Frakkland um 1750.
Ljósmynd/Nationalmuseum

ararnir mála myndir af sjálfum sér og skyld-
mennum sitjandi að snæðingi eða við kaffi-
drykkju. Matarveislur kóngafólksins voru
vinsælt viðfangsefni. Nýárskvöldverður
sænska konungsins árið 1779 eftir Pehr Hille-
stöm sýnir konunginn og spúsu hans sitja að
snæðingi „grand couvert". Ekki var þetta lát-
laus kvöldverður. Bornir fram tugir rétta og
íjöldi aðalsmanna fylgdist með. Það þótti mikill
heiður að verða vitni að málsverði konungs án
þess að fá sjálfur hvorki vott né þurrt. Mynd
Pierre Paul Sevin frá 1668 sýnir Kristinu Svía-
drottingu í mat hjá páfanum í Róm. Sá máls-
verður var ekki af verri endanum - 386 réttir
voru fram bomir það kvöldið. Myndimar hafa
það sammerkt að borðbúnaðurinn er sýndur
með ýtrustu nákvæmni. Til að endurskapa
veisluhöldin í málverkunum hafa starfsmenn
safnsins lagt á borð og borðbúnaðurinn er ekki
af lakara taginu. Það er hægt að virða fyrir sér
margar gersemar frá liðnum öldum. Ríflega
400 ára gamlir damaskdúkar frá Flandem,
konungleg matarsteU frá 18. öld framleidd í
sögufrægri postulínsverksmiðju f Meissen í
Þýskalandi. Kökudiskar úr skjaldbökuskel frá
miðri 17. öld, gljáfægt silfur og skínandi krist-
all.
Það er óhætt að mæla með sýningunni „át-
bart“ i Nationalmuseum í Stokkhólmi. Það
gefst ekki einungis tækifæri að skoða skemmti-
lega sýningu heldur líka að snæða málsverð á
veitingastað safnsins. Á meðan á sýningunni
stendur er þar á boðstólum réttir sem eldaðir
eru undir áhrifum frá listaverkum sem prýða
salina. Það er yfirmatreiðslumaður á veitinga:
stað safnsins sem á heiðurinn af framtakinu. í
sýningarskránni eru ekki bara fróðleikur um
mat og myndlist heldur líka fjöldi matarupp-
skrifta sem eru hver annarri gimilegri.
Sýningin stendur til 7. janúar.
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 2. DESEMBER 2000