Tíminn - 11.01.1967, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 11. janúar 1967
TÍMINN
MINNING
Katrín Þorvarðardóttir
frá Stóru-Sandvík
Þann 29. desember s. 1. var
gerð frá Stokkseyrarkirkju útför
Katrinar Þorvarðardóttur frn
Stóru-aandvik í Flóa. Hún lézt
í Reykjavík þann 21. desember-
mánaðar, og skorti hana þá rúm-a
tvo mánuði upp á 92 ára aldur.
Katrín Þorvarðardóttir var fædd
í Bár í Hraungerðishreppi þan-n
27. febrúar 1875. Foreldrar henn-
ar voru þau Þorvarður Magnússon
bóndi í Bár og kona hans Guð-
ríður Árnadóttir. Hún hafði áður
verið gift Álfi bónda Guðmunds-
syni í Bár, en missti hann árið
1870. — Þorvarður seinni maður
Guðrjðar var ættaður frá Bolla
stöðum í sömu sveit, sonur Magn
úsar Erlendssonar bónd-a þar og
konu hans Katrínar Símonardótt-
ur. Var hann bróðir Erlendar gull
smiðs Magnússonar, sem margir
munu enn kannast við. Bjó Þor-
varður í Bár 1875—1904, en hann
lézt í marz það ár. Tók þá Guð-
ríður, móðir Katrínar aftur við
búskapnum af henni.
Ung að árum vistaðist Katrín
að Stóru-Sandvík í Flóa. Mun það
hafa verið árið 1897. Þá voru ný-
byrjuð búskap í Stóru-Sandvik
ung hjón, Hannes Ma-gnússon frá
átóru-Sandvik og Sigríður Kr. Jó
h-annsdóttir frá Stokkseyri. Réðst
fKa-trín til þeirra, og þar -með
var lifsferill hennar ráðinn. Þar
var og í heimili bróðir Hannesar,
Magnús Magnússon. Var hann
vinnumaður bróður síns, fram-
kvæmdamaður mikill um jarð-
rækt, hagur sem margir f-leiri í
þeirri ætt. Lagði hann nokkuð
fyrir sig rokkasmíði og aðra renni
smíði. Tókusf ástir með þeim
Katrínu, og giftust þau nokkru
eftir aldamótin. Þau eignuðust eitt
barn, Þorvarð, er lézt á unga
aldri.
Ekki va-rð af því, að þau Katrín
og Magnús hygðu á búskap. Þau
voru áf-ram vinnuhjú hjjá þeim
Hannesi og Sigríði í Sandvík. Það
var fjöhnennt barnahéimili á
þeim árurrj. Börnin urðu alls 12,
er komust upp. Þar var -því mikill
ar aðstoðar þörf, og er óhætt að
segja, að Katrín hafi gengið að
uppeldisstarfinu á heimi-linu af
st-akri ósérhlífni. Lét Sigríður hús
móðir hennar oft hafa það eftir
sér, að það hefði verið eitt sitt
mesta happ á líísleiðinni að hafa
Katrínu sér við hlið.
Ég, sem dvaldist í næsta ná-
grenni við Katrínu allt frá barn
, æsku á mar-gar góðai minningar
'um hana frá iiðinni tíð. Al-lar
iþykja mér þæ-r vitna um fórnfýsi
hennar, göfugmennsku, sem hún
sýndi í starfi, og ijúfa framkomu
jvið samferðamennina á hennar
;lí-fsins ,-leið. Katrín barst ekki mik
ið á um dagana. Hún gekk hljóð
lega um, vann sín verk með festú,
spurði hvorki um daglaun að
kveldi né hvað klukkunni liði.
Heldu-r var -henni efst í huga, hvar
þörfin væri -mest fyrir starfið, og
þar sem þörfin var, þar gekk hún
að verki með gleði og festu.
. Segja má, að lífsstarf Katrín-
ar hafi verið bu-ndið h-ei-milinu í
Stóru-Sandvík og fjölskyldunni
þar. Þangað 'kemur hún un-g
stúlka, 22 ára, til vinn-u-m-enn-sku.
Árið 1925 -lézt Hannes -mágur
hennar Magn-ússon, og breyttist
ekkert staða þeirra Magnúsar og
Katrínar. Þau héldu áfram að
þjóna heimilinu — þaðan í frá
í vinnumenn-sku hjá 'Sigríði Jó-
hannsdó'ttur. Magn-ús iézt um
mitt síðasta stríð, og var nú
Katrín orðin það samg-róin heim
ilinu í Stóru-Sandvík, að þaðan
kom ekki til greina að hún færi,
enda þá löngu talin til fjöls-kyld
unnar. Sigríð-ur húsmóðir hennar
lézt árið 1959. Sköm-mu seinna
f-luttu tvær yngstu systurnar frá
Stóru-Sandvík, þær Kristín og
Magnea Katrín, til Reykjavíkur,
Jxar sem þær stofnuðu til hei-milis
að Stóragerði 26. Katrín fl-utti
njeð þeim. Ilún hafði lengstum ann
azt þær, og yn^-ri systirín, Magnea
ICatrín var heitin eftir þeim hjón
um. Því fannst hennj eðlilegast
að fylgjast með þeim. Þetta var
enn sama heimilið, sem hún rxiðst
til fyrir rúmum sextíu árum, og
enn hélt hún áfram að þjóna því
í nokkur ár. Hún kom austur að
Stóru-Sandvík öll su-mur, þar
va-r hálft hennar starf unnið eftir
sem áður. Katrín hafði alltaf ann
ast þjónustu „bar-nanna sinna“ í
Stóru-Sandvík, og síðasta verkið
hennar var að prjóna sokka, sem
far-a áttu aust-ur. Hún var ekki í
rónni fyrr en hún vissi að sokka-
pokinn var kominn til skila, og
þá tók banalegan við.
Þetta urðu næ-r sjötíu ár í
vinnumennsku -hjá sörn-u aðilunum,
og vissulega er það atriði einstakt
nú ó tí-múm. En fleira var einstakt
! á lífsferli Katrínar. Það ep þá
jfyrst trúmennskan ga-gnvart hús
bændu-m sínum og þq sérstaklega
vinátta hennar við svilkonu sína og
húsmóður, Sigríði. Þar virtist eng
an skugga bera á, meðan þær voru
sa-man, þessi 62 ár. Gleði Sigríðar
var einnig gleði Katrínar, og sorg
in var þeim jafnframt sameigin-
leg. Á efri ár-um þeirra voru þær
dyggilega studdar af tengdadótt
ur Sigríðar, Rannveigu Bjarnadótt
ur, sem gift va-r Ara Páli 'heitn
um -Hannessyni. Hvar sem þær
fóru gömlu konumar var Rann
veig með og leiddi þær, sína til
hvorrar handar. Þetta var ógleym
anleg þrenning sögðu menn, og
það voru þær allar þrjár, svart-
k-læddar á íslenzkum peysufata-
búningi. Nú þegar þær eru báðar
horfnar héðan, gömlu koxiurnar,
þá er skylt að minnast hlutverks
R-annveigar o*g stuðnings ' hennar,
sem kom svo oft fram þannig, í
bóksta-f-legrl merkingu þess.
Ég hygg, að stærsta s-tarf
Katrínar Þorvarðardóttur hafi
verið uppeldisstarfið í Stóru-Sand
ví'k. Af mikil-li hjartans gleði tók
hún þá-tt í uppeldi barna þeirra
Ilannesar og Sigríðar. Hún vakti
yfir þeiim og hlúði að þeim -með
umihyggju sinni og nærgætni.
Þeirra si-gur og ósigrar urðu henn
ar, og senni-lega hefur það venð
hennar mesti sigur'^ i lífinu, peg
air spár hennar og vonir um þau
systkini rættust. En því held 5g
hiklaust fra-m, að enginn óskyldur
hafi glaðzt betur yfir Víjlgengni og
dugnaði Stóru-Sandvíkursystkina í
starfi þeirra.
Katrín bar aldurinn vel til hins!
síðasta. Þrátt fyrir eril fyrri ára
og mik-la iðjusemi, var hún fra-m
á ævikvöld sitt slétt í andliti og
bein í baki. Ilún 'kunni vel að
nota þessi ár, þegar uppeldisbörn
in voru komin upp. Iíátt á áttræð
isaldri brugðu þær sér, gömlu
konurnar, í hringferð kringum !and
ið. Ótaldar eru þær st-undir sorg
ar og gleði, sem þær voru við-
staddar, og gi-lti það langt út fyr
ir fjölmennt skyld-ulið. Enn
kunni Katrín að gleðjakt með sveit
ungu-m sínum, þótt hún væri kom
in á tíræðisaldur. í fyrravetur sat-
hún samkvæmi gama-lla Sandvík
urhreppsbúa i Reykjavík, og það
er í frásögur fært þaðan, að hún
leiddi -marzinn, 91 árs gömul.
'■Rún naut síðast frábærrar um
hyg-gju systranna frá Stóru-Sand
vík, og fékk þar hægt andlát, sem
fyrr segir, þann 21. des. Við bana
beð hennar voru öll systkinin irá
Stóru-Sandvík, sem lifa og 'nérlend
is eru. Þannig dó hún ekki ein og
yfirgefin, þótt henni auðnaðist
ekki sjálfri að koma upp börnu-m.
Við sem áttum því láni að fagna:
að búa í návist Katrínar, minnumst
hennar sem heilsteyptrar sóma-
konu. Ö-llum, sem henni voru
samferða á lí-fsins leið, hvort he-'d
ur mönnum eða málleysingjum.
lagði hún lið. Allt var það til
betri vegar og gert af fórnfýsi og
göfugmennsk-u. Hún hefur nú
lokið starfi og er komin heil og
giftudrjúg í höfn þess hi-mneska
friðar, sem hún trúði svo vel á.
Við blessum minningu hennar.
Lýður Guðmundsson.
vei tingá h ú s i ð:
Er Bormann á lífi?
Mvnd þessi er tekin af Martin
Bormann í einkennisbúningi sin
um skömmu fyrir stríðslok.
Hann var alnánasti samstarfs-
maður Hitlers.
Abóti í munkaklaustri' nokkru í
Brasilíu tilkynnti Iögreglu lands
síns fyrir skömmu, að í klaustrinu
væri grunsamlegur maður, sem
ýmsar líkur bentu til, að væri hinn
alræmdi nazistaforingi Martin Bo"
mann. Rétt fyrir áramótin hand
tók lögreglan mann þennan og það
kom í Ijós, að liann hafði gengið
undir nafni prests, sem látinn er
fyrir 10 árum.
Hann er þýzkur, þessi maður, og
lögreglan staðhæfir, að ha-nn sé
mjög líkur Bormann. Hann hefur
tjáð lögreglunni, að hann heiti
Rohl Sonnenburg, og sé læknir yg
prestur. Hann sagði og, að í síð
ari heimsstyrjöldinni hefði hann
verið undirforingi í þýzka hernum,
en stríðsglæpamaður hefði hann
aldrei verið. Hann hefði ekki fram
ið annan glæp en að láta hengja
tvo franska hermenn fyrir að hafa
nauðgað stúlkubörnum. Þá sagðist
hann aldrei hafa komið nálægt
fangabúðum nazista Hann segist
vera 43 ára að aldri, en væri Bor
mann lífi, myndi hann vera 66
ára.
Er Rudolf Hess flúði til Eng-
lands áríð ‘41 tók Martin Bormann
við sem staðgengill Hitlers. Það
síðasta, sem sást til hans með
vissu var 1. maí árið 1945, er hann
ásamt öðrum nazistaforingjum
flúði frá ríkisráðinu í Berlín, þá
er Rússar höfðu náð borginni á
sitt vald. Ýmsir vilja halda því
fram, að Bormann hafi látið lífið
á flóttanum, en aðrir segja, að
hann hafi komizt undan.
Við réttarhöldin í Núrnberg ár
iö 1946 var Bormann dæmdur til
dauða.
Á þessum tuttugu árum, sem síð
an eru liðin hafa komið fram vms
ar skoðanir um verustað þessa al-
ræmda nazistaforingja. Flestir á-
ljta, að hann haldi sig einhvers
staðar , Suður-A-meríku, sem hefur
verið griðastaður margra annarra
stríðsglæpamanna.
.g St&.{ ' : &
Tveir menn, sem með oádi ög
egg hafa reynt að hafa upp á
stríðsglæpamönnum þykjast hafa
sannanir fyrir því, að Bormann
haldi sig í Suður-Ameríku. Menn
þessir heita Simon Wiesenthal og
Tuvia Friedman, og báðir áttu
þeir talsverða hlutdeild í fundi Ad
olfs Eichmanns. Frítz Bauer, rík
issaksóknari í Vestur-Þýzkalandi,
er á sömu skoðun og þeir tvímenn
ingarnir'. Skiptar skoðanir eru þó
um, hvar í Suður-Ameríku Bor-
mann sé að finna.
Ef Bormann finnst lífs munu
þýzkir dómstólar höfða mál gegn
honum fyrir fjöldamorð. Strang-
asti dómur, sem þýzkir dómstólar
geta kveðið upp gegn honum er
ævilangt fangelsi. Þess vegna hafa
ýmsir getið sér þess til, að njósn
arar frá ísrael freifti þess að hafa
hann á brott og flytja til ísrael.
Tals-menn frá ísrael hafa þó borið
þetta til baka og* segja, aðysljkt
verði aldrei gert.
Yfirvöld í Vestur-Þýzkalandi
hafa látið það boð út ganga, að
Bormann skuli handtekinn, hvar
sem' í hann náist, og hafa heitið j
þeim, sem geti fundið hann, mik-
illi fjárfúlgu .
RSKUR
BÝÐUlt
YÐUR
SMURT
BRATJÐ
& SNITTUR
ASKUR
suðuflandsbraut ll^
sími 88550
Jón Grétar Sínurðsson
héraðsdómsiönmaftu*
Austurstræti 6
18783
5-?:......x............%
Það hefur áður komið upp
kvittur up að Bormann haldi
sig í klaustrí, og ekki alls fyrir
löngu birti vestur-þýzkt blað
mynd þessa af munki, sem kall
aði sig bróður Marti og lét
þéss getið að þetta væri Bor-
mann. Hann gat þó hreinsað ig
af þessum áburði, og það reynd
ist óvéfengjanleg staðreyr*1 ’ð
síðan 1938 hefði hann laét
stund á miðaldaheimspeki í
klaustri á Ítalíu.
I