Tíminn - 11.01.1967, Blaðsíða 9

/
MH>VIKUDAGUK 11. janúar 1967
TÍIV8INN
9
Þorvarðsson, sem staðið hafði
fyrir leikstarfsemi, að leita fyrir
sér um stofnun leikfélags einkurn
meðal þeirra, sem staðið höfðu
að sjónleikjum í Góðtemplara-
félaginu. Upp úr þessum jarðvegi
spratt Leikfélag Reykjavíkur, sem
'var formlega stofnað 2. jan.
1897, og um leið kemur hið gamal
kunna leiklhús Reykvikinga, Iðnó,
til sögunnar.
Stofnfélagar munu hafa verið
14. Fyrstu stjórn félagsins skip
uðu Þorvarður Þorvarðsson, for-
maður, Friðfinnur Guðjónsson rtt
ari, Borgþór Jósefsson, gjaldkeri.
Leiðbeinandi fyrsta leikársins
var Indriði Einarsson. Fyrsta
launaskrá félagsins var 1-5 kr.
fyrir leikkvöld eftir stærð hlut-
verks, og tekjur félagsins fyrsta
ieikárið voru alls kr. 4050 og
var allt fyrir selda aðgöngumiða,
en fyrsta opinberan styrk
fékk félagið 1899 kr. 300
Reykjavíkurbæ.
s-em gestir á leiksviði og ráðnir'og oftast veigamesta leifcrit árs-
leiðbeinendur. ins á annan dag jóla. Vér morð-
Það varð og hlutskipti félagsins ingjar eftir Guðmund Kamban var
að verða um leið leikskóli þjóð-| frumsýnt haustii 1920.
arinnar, og á það sinn mikla þátt í nóv. 1923 var Tengdamamma
í því, að íslendingar eignuðust eftir Kristínu Sigfúsdóttur frum-
FyriSta leiksýning á vegum fél
agsins og fór fram 18. des. 1897,
voru á sviði tvö gamanleikrit,
„Ferðaævintýrið“ eftir Arnesen
og „Ævintýri í Rosemborgar-
garði" eftir Heiberg. Áður en
sýning hófst var sungið kvæði
eftir Einar Hjörleifsson, ort í
tilefni af þessum viðburði, og var
hátiðablær á sýningunni og
mikil ánægja með hið „nýja must
eri listanna“, eins og Friðfinnur
segir í minningum sinum. Þarna
voru meðal leikenda Stefanía
Guðmundsdóttir, Gunnþórunn
Halldórsdóttir og Friðifinnur
Ólafsson, allt leikarar, sem áttu
eftir að vera burðarásar j íslenzku
leikhúsi lengi síðan,
Það væri- of langt að rekja
hinn mifcla og margþætta starfs-
feril Leikfélags Reykjavíkur síðan
enda hefur sú saga ekki verið
nákvæmlega skiáð enn, en þar
hafa komið við sögu lang-
flestir hinir beztu leikarar þjóðar
innar og fjölmargir rithöfundar
óg aðrir listamenn, auk margra
annarra áhugamanna og stuðn-
ingsmanna um leiklist Á seinni
áratugum hafa og komið þar til
Þjóðleifchús og gátu hafið þar
starf með þeirri reisn, sem raun
bar vitni. Hitt var efcki síður
ánægjulegt, að félagið leið ekki
undir lok með tilkomu Þjóðleik-
hússins, heldur héfur starfað af
miklum þrótti síðan, og allt bend-
ir til þess, að því auðnist að reisa
eigið leifchús í höfuðborginni
með styrk góðra manna, og þar
með verði tvö fullkomin leikhús
að minnsta kosti í höfuðborginni
en það er vafalátið góð forsencta
grósku í leiklistinni.
Fyrstu árin voru viðfangsefni
fremur af léttara tagi, og á fyrsta
leifcári, er Ævintýri á gönguför
sinnjá leikskrá, og fyrstu fimm árm
frá j eru einvörðungu þýdd leikrit á
dagskrá, en fyrsta Í9lenzka le.ifc
titið, sem félagið sýnir, er Skipið
sekkur eftir Indriða Einarsson ar-
ið 1903, og síðan líður allt fram
til ársloka 1907, þegar hið næsta
er sett á svið •— Nýársnóttin eft-
ir Indriða Einarssonn en eftir það
sýnd, en þau árin hefur félagið
tekið upp þá venju að sýna söng-
leiki á jólum. Haustið 1924 er
Stormar eftir Stein Sigurðsson
frumsýnt og jólaleikrit 1925 er
Dansinn í Hnina eftir Indriða
Einarsson, og Munkarnir á Möðru
völlum eftir Davjð Stefánsson í
febrúar 1927.
Nú líða nokkur ár án þess að
nýtt íslenzkt leikrit sé sett á svið
hjá Leikfélaginu, en næst koma
Dómar eftir Andrés Þormar 1931
og sama ár Hafsteinn og Dóra
eftir Einar H. Kvaran og jólaleik-
ritið 1933 er Maður og kona eftir
Emil Thoroddsen og Indriða
Waage.
f nóvember 1934 tekur félagið
fyrsta leikrj^ Halldórs KUjan Lax-
ness til sýnlngar, Straumrof og
síðar um veturinn Pilt og stúlku
eftir Emil Thoroddsen. í nóv. 1935
kemur Kristrún í Hamravík eftir
Guðmund G. HagaUn og 1936 Síð-
asti vfldngurinn aftir Indriða Ein-
eru íslenzk leikrit á dagskrá svo!arsson- _ Jólaleikrit félagsins 1938
að segja á hverju ári, Skugga-jvar FJ"éðá eftir Jóhann Frímann
Svelnn Matthíasar og Bóndinn °S_ í október 1939 var
á Hrauni eftir Jóhann Sigurjóns-1 Brimhljóð eftír Loft _ Guð-
son bæði 1918, Stúlkan frá Tungu mundsson sett á svið og Á heim-
eftir Indriða Einarsson 1909 og
Þórólfur í Nesi eftír Pál Stein-
grímsson 1911.
Fjalla-Eyvind eftir Jóhann Sig
urjónsson, sem nú er afmæhsleis-
rit félagsins sjötugs, frumsýndi fé
lagið fyrst 26. des. 1911, en 19.
maí árið 1912 sýndi félagið Fjalla-
Eyvind fyrir höfundinn og fleiri
gesti.
Lénharður fógeti eftir Einár H.
Kvaran var fyrst sýndur 26. des.
1913, og Galdra-Loftur eftir Jó-
hann Sigurjónsson sama dag ári
síðar og Syndir annarra eftir Ein-
ar Kvaran síðar sama vetur.
Hadda-Padda varð jólaleikrit fé-
lagsins 1915 og Konungsglúnan
eftir sama höfund jólaleikrit 1917,
en féiagið hefur snemma tekið
starfs ýmsir erlendir menn, bæði upp þá venju að frumsýna nýtt
Stefanía Guðmundsdóttir sem Steinunn í Galdra-Lofti 1914.
leið eftir Lárus Sigtirbjörnsson, ár
ið 1940 Öldur eftir séra Jakob
Jónsson.
Jólaleikrit félagsins árið 1941 er
Gullna hliðið eftir Davið Stefáns-
son og árið eftir Voþn guðanna
eftir sama höfund.
í nóv. 1945 er Uppstigning eft-
ir Sigurð Nordal frumsýnd og
jólaleikritið það ár er Skálholt
Guðmundar Kambans.
Nú Mður a'llt fram til 1950 svo
að nýtt íslenzkt leikrit kemur
ekki á svið hjá félaginu, en pá
er það Marmari eftir Guðmund
Kamban, og enn líður fram til
leikársins 1955—56, að ekki kem-
ur nýtt íslenzkt leikrit, en þá birt
ist Kjarnorka og kvenhylli eftir
Agnar Þórðarson, og þar á eftir
er Delerium bubonis eftir Jón og
Jónas Árnasyni á leikárinu 1958—
59, og á árinu 1960—61 Pókók
eftir Jökul Jakobsson og Ilari í
bak eftir sama höfund á leikárinu
1962—63. Brunnir kolskógar eftir
Einar Pálsson var íslenzka leikrit-
ið á leikskránni 1963—64.
Af þessu yfiriiti má sjá, að Leik
félagið hefur ekki vikið sér und-
an að kynna íslenzk verk á sviði
og alla stund lagt á það megin-
!H|| | áherzlu í starfi sinu.
Á hinn bóginn væri freistandi
að rekja nokkuð hver erlend leik-
rit það hefur sett á svið. Að sjálf-
sögðu eru þau mörg af léttara
tagi, en þó yrði það of löng upp-
talning að nefna þau sem góð
.,... skáldverk hljóta að teljast. Hetfur
' ' 1 félagið þá oft ráðizt í hin mestu
- ' - , | stórvirki við örðugar aðstæður.
. - í' Það hefur einnig sýnt allmörg
' V , barnaleikrit islenzk og erlend og
v ' ,v ráðizt í söngleikjasýningar hvað
, / eftir annað. Hér skal staðar num-
jið í allri upptalningu, og einnig
||t| i sleppt að minnast á þá leikara,
sem á síðari áratugum hafa borið
meginþunga starfsins á herðum
sér. Það eru ekki aðeins Reyk-
j víkingar, sem þekkj-a þá alla, held-
j ur þjóðin öll, því að eftir tilkomu
útvarpsins voru þeir þar tíðir gest
jir. Það er meðal veigamestu verk-
1 efna félagsins í seinni tíð að ieika
i útvarpinu, og þar er einnig
byggt á starfi frumherjanna á
fyrstu áratugum aldarinnar.
Þegar yfír allt þetta er litíð,
sést gerla, hvað þjóðin á Leikfél-
agi Reykjavíkur mikið að þakxa.
íslenzk menning væri svo miklul
fátækari án starfs þess, að manni;
hrýs hugur við að geta í þá eyðu
sem væri, ef það hefði ekki borið
kyndiUnn svo glæsilega f sjötíui
ár.
AJL *
Brynjólfur Jóhannesson sem Ógautan í Dánsinum i Hruna 1942.
Indriði Waage sem dr. Görtler í Ég hef komið hér áður 1943.
Arndis Björnsdóttir sem Toinette i Ímyndunarveíkinni 1931.
i