Tíminn - 07.04.1967, Blaðsíða 7

/
FÖSTUDAGUR 7. apríl 1967
TÍMINN
19
GíslE Kolbeinsson:
Hvar eru skipin min?
Af gefnu tilefni. — Þessi sið-
ustu missiri hefur nærri annar
hver íslendingur ritað í dagblöð
blöð um sjávarútvegsmál. Og þá að
allega um hvort skuli eða skuli
ekki veita heimild til veiða með
botnvörpu á vissum svæðum innan
landhelginnar. Nú er svo komið
að málefnið er gelt, þ.e.a.s. búið
er að tína til öll rök sem hugsan
leg eru, með og á móti — og
frekari skrif þjóna þeim tilgangi
eir.um. Samt sem áður — eða
eins og segir í upphafi, að gefnu
tilefni — freistast ég til að
stinga niður penna, þar eð búið er
að rétta gegn mér í meintu land
helgisbroti- Af öllu því ólíka fólki
sem ritað hefur um togveiðar, land
helgi og hrygningu nytjafiska,
held ég sé óhætt að fullyrða, að
dæmdur sakborningur hafi ekki
áður sagt álit sitt. Minnsta kosti
ekki opinberlega.
Eins og margir munu kannast
við af eigin reynslu, er það nokk
urn veginn örugg regla að fólk,
sem aldrei hefur nálægt sjósókn
komið, veit manna mest einmitt
um sjósókn og fiskveiðar og ýmis
vandamál þar af lútandi, — á
líkan hátt og fólk sem aldrei hef
ur komið nálægt stjórnmálum,
veit hérumbil allt í pólitík. Fyrir
nú utan þá staðreynd, að í sautj
án stiga stofuhita, veit fólk yfir-
leitt allt. En þannig hefur, sam-
kvæmt reglu þessari, rignt yfir
ríkisstjómina úr öllum áttum mót-
mælum og varnaðarorðum gegn
áður hugsanlegri heimild fyrir
rýmkun leyfðra svæða til botn-
vörpuveiða. Bæði frá einstakling
um og samtökum — sýslumönn-
um, kaupmönnum, vitwrörðurtí,
kvenfélögum, prestum og hrepps
nefndum hreppa, sem sumir hverj
ir hafa í það heila tekið, ekki einu
sinni átt land að sjó. Að vísu hafa
inn á milli slæðzt mótmæli frá
hagsmunahópum, sem sannanlega
af samkeppnisástæðu, bíða „tjón“
af, ef togveiðileyfi yrði veitt. Svo
sem útvegsbændur og skipstjórar
er einungis leggja stund á veiðar
með línu og netum, sem og frysti
iðnaður er allt hráefni sitt fær
frá þessum aðilum. Minna öll þessi
skrif belzt á það, þegar ýmsir hóp
ar og einstaklingar á sínum tíma
mótmæltu hver í kapp við annan
tilraunum stórveldanna með kjarn
orku . Sannarlega virðist svo, að
áliti margra mætra íslendinga —
að óvinur mannkynsins númer
tvö sé trollið. Þetta óttalega, stór
háskalega, botnskrapandi útlaga-
veiðarfæri, sem að flestra dómi
varð þó til þess ag ger® þjóðina
að þeirri þjóð, sem hún þrátt fyrir
allt er í dag.
Er að undra, þótt sjávarútvegs
málaráðherra íilkynnti á skermi
sjónvarpsins í janúar, að rýmkun
veiðileyfa innan landhelgi með
botnvörpu væri ekki fyrir hendi
þar eð meiri hluti þingmanna teldi
slíka ráðstöfun, óskynsamlega.
Nú væri freistandi að fá upplýst,
hvort sá meirilhluti þingmanna
byggir álit sitt á vísindalegum at-
hugunum — athugunum í það
heila tekið, eða aðeins á framan
greindum mótmælum atkvæða í
hinum ýmsu kjördæmum?
Fiskifræðingar hafa ekki verið
sérlega margorðir um þessi mál,
enda vita þeir sjálfsagt betur en
svo að íefla þekkingu gegn upp-
blásnu múgæði. Þá vaknar sú
spurning, hvað trollið hefur gert
þjóðinni annað en gera hana, að
nokkurn vegin gjaldgengum mönn
um í nútíma heimsfélagi? Hér
þarf sennilega fremur að leita til
sálfræðinnar en fiskifræðingar —
enda virðast málefni togveiða, og
kannski sjávarútvegs í heild kom
in í þá (hringiðu, að fjárhagslegt og
atvinnulegt skipbrot þeirra megi
flokka undir kenninguna „Að vera
mikill, er að vera misskilinn.“
Að sjálfsögðu hafa dómendur
trolls og togara ekki látið undir
höfuð leggjast að benda á þá“
nöktu staðreynd“, að þessi útvegs
grein hefur ekki staðið undir sér
um áraraðir. Spurningin er aðeins
sú hvort atvinnugreinin hefur
ekki þurft að standa undir öllu
öðru en sjálfri sér, — verið mis-
munað, ef ekki beinlínis kaffærð
á röngum hagfræðilegum for-
sendum. Er ekki það sama látið
í veðri vaka um landbúnaðinn og
iðnaðinn? Hvað er það þá, sem
raunverulega stendur undir sér
hér á landi? Það er sama hve spak
lega er fjallað um vandamál hinna
svokölluðu undirstöðuatvinnuvega
þeirri staðreynd verður ekki breytt
að menn laðast hvorki að vinnu
né framtaki sem aðeins býður upp
á lágmarks afkomu. Jafnvel þótt
þeim sé innrætt frá blautu barns
beini að þjóðþrif séu í veði- Og
gegnir furðu að enn skuli þróast
hagsmunahópar, sem álíta lág-
marks afkomu í þessum atvinnu
greinum vera nokkurskonar tákn
um almenna velmegun. Eða til
hvers er verið að mennta og þjálfa
menn til að ganga beint i gálgann
atvinnulega séð?
Maðurinn hefur tilhneigingu til
að hverfa aftur til uppruna síns.
Þag á minnsta kosti við um okkur
þó við spörum ekki orðkynngi þeg
ar framfaraglamrið er annars veg
ar. Þegar við loks fengum á okk
ur einhvern mannsbrag í fyrsta
sinn síðan þeir hjuggu höfuðið af
Jóni Arasyni, þá voru keyptir til
landsins togarar og trollið varð á
svipstundu, þrátt fyrir allar hrak
spár veiðarfæri veiðarfæranna,
lyftistöng lands og þjóðar ....
Gísli Kolbeinsson
Síðan liðu árin, og þeir sem héldu
því fram um aldamótin að trollið
sé spilverk djöfulsins hafa svo
sannarlega átt sína afkomendur
svikalaust, og sem vissulega virð
ast hafa erft óskiljanlega andúð
manna á togurum og togveiðar-
færum. Og svo er nú komið, að sé
einhver togarasjómaður svo barna
lega einlægur að gera uppskátt
hvag hann starfar, þá byrja klók
höfuð í borgarastéttum þegar að
brjóta heilann um hvað veslings
maðurinn hafi brotið af sér. En
gamlir togarasjómenn, sem á sín
um tíma gerðu garðinn frægan,
rölta um hafnarbakka — horfa í
hljóðri furðu og muldra útyfir
mölina: „Hvar eru skipin mín .“?
Það er áreiðanlega á mjög fárra
manna færi, ag dæma um, hvaða
veiðarfæri eru hættuleg fiskstofn
inum og hver ekki (net, nót, troll,
lína, snurvoð, o. sv. frv.). Ef menn
aðeins vildu líta á þá hlið málsins
af skynsemi í stað þess að láta
tízkulegar múgmótmælaöldur og
arfgenga andúð einangrunarmanns
ins á öllu stórtæku blinda sig. Það
má náttúrulega til sanns vegar
fiæra, að þeim mun meira sem
veiðafæri aflar, því háskalegra er
það fiskstofninum. Þetta liggur ein
hvern veginn í hlutarins eðli og
óþarft fyrir menn að láta eins og
um spámannslegar einkauppgötv
anir sé að ræða. Og ef menn endi
lega vilja fara út á þá braut að
vernda fiskinn, þá er auðvitað
langsamlega öruggasta aðferðin að
skikka alla, sem við fiskiveiðar
fást að veiða með linu og handfær
um eingöngu og taka sér frí yfir
hrygningatímann. En þar eð af-
koma sjómanna, flestra útgerðar-
manna, sem og frystiiðnaðarins í
heild, hefur alla tíð hér á landi,
byggzt fyrst og fremst á magni,
þá hlýtur að vera erfitt að sam
ræma þessi framsýnu verndarsjón
armið, afkomumöguleikum þessar
ar undirstöðuatvinnugreinar. Að
vísu fyrirfinnast einstaka lands-
horn sem komast af með línu
fiskirí sem eina af megin uppi-
stöðum, og það er auðvitað ekkert
við það að afchuga og algjörlega
þeirra eigið málefni. En að láta
slík landshorn með mótmælaað-
gerðum og ofstæki stjórn veiðar-
færanotkun annara landshluta þar
sem staðhættir eru allt aðrir, það
er vægast sagt heldur flöktandi
pólitík! Enginn efast um að at-
kvæðaveiðar eru nauðsynlegar hin
um ymsu þingmannaefnum og flokk
um, en þegar þær eru farnar að
setja fáráðlegar hömlur á eðlileg
ar fiskveiðar við strendur landsins
þá fer það satt að segja að verða
álitamál hvort það sé ekki þegar
betur er að gáð, þessi meiri hluti
þingsins, en ekki trollið, sem er
fjandi þjóðarinnar númer tvö.
Einhvern veginn finnst manni
ekki þurfa neina sérstaka skarp
skyggni til að sjá, að það er til-
gangslaust að tala um vemdun
þar sem magn ræður úrslitum.
Enda hefur allt þetta verndunar
stagl á undanförnum árum orðið
til þess eins að mismuna veiðar
færum og reka trollið í útlegð.
Fiskirí heldur áfram að minnka
fyrir því og gerði það reyndar á
köflum (eftir annálum að dæma)
löngu áður en trollið var upp-
fundið. Einhver ofurlítil efasemd
nagar ráðamenn sjávarútvegs
mála þrátt fyrir allt og nýlega
var gefin út tilkynning þess efnis
að samið hafi verið um smíði á
þrem skuttogurum- Til reynslu.
Kannski verður árangur af þeirri
tilraun þó varla ef menn lialda
áfram að neita að viðurkenna aug
ljósar staðreyndir. Það er til dæm
is hæpin lausn að byggja skip á
hverjum afkoma manna er helm-
ingi lakari en gerist annarsstaðar
— sízt af öllu skip til útilegu. Það
isegir sig sjálft hversu harðsnúið
lið það verður, sem á þau velst.
Það hlýtur að vera undirstaðan,
sem þarf að vera arðbær í stað
þess að láta þjónustuna við hana,
og söluna til hennar og frá, gleypa
allt í sig dautt og lifandi.
Taisvert er gumað af framförum
á íslandi hin síðari ár, og þá helzt
bent á talandi táfcn sem birtast
mönnum sem hálfglerjaðir steypu
stokkar, sem raðað hefur verið í
snyrtilegu hverfi í Reykjavík, Það
er nú samt svo ,að menn þurfa
aðeins að ferðast ofurlítið í ver
öldinni til að sjá, að það vanþróað
lýðveldi er vart til á byggðu bóli
sem ekki státar af samskonar
byggingareisn og þaðan af hálfu
glæsilegri. Framfarir einnar þjóð
ar birtast ekki í byggingum og
nokkrun veginn skammlausu út-
liti nokkurra þjónustufyrirtækja
— heldur í yfirbragði fólksins í
landinu og þeim anda sem þar
ríkir. En hann er furðulega óbeis
inn 1 dag þrátt fyrir alla þessa
marglofuðu velmegun.
Togbátar eru hundeltir um
allan sjó og skipstjórar þeirra
færðir inn á sakaskrá. Sem er
kannski ekkert sérstakt vanvirðu
efni. Við erum þó ekki svo slæmir
að við heyrum ekki undir dóms
lögin. Og togararnir — tækin sem
sköpuðu þjóðina — drolla ómálað
ir ryðtankar á sundum og í fúa-
spottum við eyðibryggjur — yfir
gefnir og forsmáðir. Þessi stoltu
skip — þessi stoltu skip.
Aðalfundur Sparisjóðs
vélstjóra
Aðalfundur Sparisjóðs vélstjóra
var haldinn 19. marz s.l. að Báru-
götu 11. Á fundinn mættu fulltrú-
ar 82 ábyrgðarmanna. Jón Júlíus-
son tormaður stjórnar sparisjóðs
ins, flutti skýrslu stjórnar og
minntist þess sérstaklega, að fimm
ár væru liðin frá því að spari-
sjóðurinn tók til starfa. Stofnend
ur sparisjóðsins voru 350 einstakl
ingar, svo og nokkur félög. Greidd
sfcofnframlög námu einni milljón.
Fyrsri formaður stjórnar sparisjóðs
ins var Gísli Jónsson, fyrrverandi
alþingismaður, en auk hans sátu
í stjóm þau Hallgrímur Jónsson
og írú Jónína Loftsdóttir.
Innistæður viðskiptamanna hafa
stóraukizt árlega og meðalinnláns-
aukning á mánuði árið 1966 var
um ein milljón, en innlán námu
kr. 42.700.000,00 í árslok.
Stjórn sparisjóðsins var endur-
kosia. en hana skipa: Jón Júlíus-
son, Jón Hjaltested og Gísli Ólafs-
s*n, sem skipaður er af borgar-
stjórn Reykjavíkur.
I HLJÓMLEIKASAL
Sinfóníutónleikar
Starfsemi Sinfóníuhljómsveit-
arinnar á þessum vetri þokast
jafnt og þétt áfram og eru að-
eins þrennir fastir tónleikar eft-
ir á efnisskrá. — Stjórnendur
hafa verið úr ýmsum áttum
upp á síðkastið og má þar
nefna bæði finnskan, írskan,
pólskan og nú síðast Róbert A.
Ottósson. — Þá var einnig
ánægjulegt að heyra tvó unga
íslendinga á konsertpalli í
þetta sinn, en það voru píanó-
leikararnir Gísli Magnússon,
sem er hlustendum aö öllu góðu
kunnur og hefur oft komið
fram sem einleikari, og Stefán
Edelstein, sem einnig er vel-
vinnandi ungur listamaður, og
að vísu hefur ekki komið fram
opinberlega áður en hann hefur
hins vegar unnið mikið og gott
starf við músíkmenntun yngstu
kynslóðarinnar. — Verkefni
þeirra félaga var píanókonsert-
inn í Es-dúr eftir Mozart. Þetta
heillandi verk er sannarlega
vandmeðfarið og krefst mikillar
samstöðu og eiginlega andlegs
skyldleika túlkenda. Þeir Gísli
og Stefán höfðu greinilega gert
flest mikilvæg atriði samvizku-
samlega upp an á milli og túlk
uðu sameiginlega þetta verk af
innbyrðis alúð og vandvirkni.
Ekki er öllum ljós sú gifurlega
vinna, sem það í fljótu bragði
kann að virðast, að koma tU-
tölulega einföldu efni vel á
framfæri. En þeim, sem það
vita, dylst ekki, að fágun þeirra
félaga á verkinu hefur kostað
þá ótaldar vinnustundir. Sam-
fylgd hljómsveitar í þessu verki
var smekkleg og mátulega hlé-
dræg.
Það er vitað, að innan við
fimmtán ára aldur hafði Mend-
elsohn samið tólf sinfóníur og
síðar bættust við tvær, og var
önnur þeirra svonefnd „Siðbót-
arsinfónía“ No. 5 í d-moll, flutt
á þessum tónleikum. Af þess-
um fjölda eru einungis fáar
leiknar í dag og sumar alls
ekki og má af því ráða, að
magn og gæði haldast ekki æv-
inlega í hendur. Þrótt fyrir
lánið á sálminum „Vor guð er
borg“ og „Dresden-amenið",
sem uppistöðu, verður ótrú-
lega lítið úr þessu verki. Það
er líkast því að skrifað sé of
mikið og úr kröftugum „urðar-
ási verði samt of lítið. — Dr.
Róbert A. Ottósson hélt samt
vel í alla þræði verksins og
gerði það sem mögulegt var
til að hækka á því seglin.
Ohaoonna dr. Páls ísólfsson-
ar var samin árið 1939 og vakti
strax athygli, bæði hérlendis og
erlendis, og mun mörgum minn
isstæð. Nú hefur Páll fært
verkið í hljómsveitarbúning, en
vegna vanheilsu ekki getað lok-
ið því, og Jón Þórarinsson því
aðstoðað hann við vinnuna. f
þessum búningi og túlkun Ró-
berts A. Ottóssonar er Chacónn-
an endurvakin á sinn hátt, því
þótt hámark túlkunar hennar
hafi verið skilgreining höfund-
ar sjálfs við orgelið á sínum
tíma, mun hún vissulega koma
til með að skipa sinn sess í ís-
lenzbum hljómsveitarverkum
framtíðarinnar. Það var hátíð-
leg og eftirminnileg stund, er
á'heyrendur hylltu tónskáldið
hjartanlega í lok tónleikanna.
Það fór ekki milli málav hversu
innileg ítök hann átti í þeim,
er á þessa tónleika hlýddu.
Stjóm Róberts A. Ottóssonr
ar var eins ^g flest það er
hann tekur sér fyrir hendur,
ekkert er hálfgert hjá honum,
heldur er hann allur i cínu
verki og það var ekkert miðl-
ungsverk að koma „Reformat-
ions“-sinfóníunni á það plan,
sem hljómsveitinni nndir hans
stjóm tókst að gera.
Unnur Amórsdóttir.