Alþýðublaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 15. nóvember 1984
17
ZMUSSI
ZB 2501 TR Kælir/lrystir
Kælir: 200 Itr.
frystir: 50 itr t:a***1 __
Frystigeta 3.5 kg á sólarhrirtg
Mál: (H x B x D):
142 x 52,5 x 60 cm.
Sjálfvirk afhríming á kæli.
Má snúa hurðum.
Orkunotkun 67 W á klst.
Verð .. kr. 17502,-
—5% stg . kr. 16627,-
RAFHA
VERKSMIÐJAN, HAFNARFIRÐI
SÍMAR: 5 00 22 • 5 00 23 - 5 03 22
AUSTURVERI VIO HÁALEITISBRAUT
SÍMAR: 844 45-686065
Yfir 4000 bókatitíar
að staðaldri
MARKAPS HÚSIÐ \
Laugavegi 39 — Reykjavík
Við lifum á engilsaxnesku menn-
ingarsvæði einsog best sést þegar
skoðað er framboðið í kvikmynda-
húsum borgarinnar eða sjónvarps-
dagskrá næstu viku. Það heyrir til
undantekninga ef bíóin bjóða upp á
annað en amerískar eða enskar
myndir og hvað sjónvarpið áhrærir
þá er .um 80% af efni þess á ensku.
í viðbót við það bætist svo sú tón-
listaralda, sem fyllir hvern krók og
kima samfélagsins og er að miklum
meirihluta flutt á ensku.
Þrátt fyrir þessa miklu íhlutun
enskrar menningar hefur sú ís-
lenska sýnt að hún er vel samkeppn-
isfær við fjölþjóðamenninguna,
það sannar best aðsóknin að ís-
lenskum kvikmyndum og það að ís-
lensk tónlist með íslenskum texta á
jafn mikið ef ekki rneira upp á pall-
borðið hjá íslenskum neytendum og
sú engilsaxneska. Þessa viðleitni ís-
lenskra listamanna bera að efla enn
meira en gert er, því þjóð án menn-
ingar getur varla kallast þjóð.
Reynsla Norðurlandanna
í ítarlegri ræðu, sem Jón Baldvin
Hannibalsson, þingmaður Alþýðu-
flokksins héit í fyrstu umræðu um
útvarpsmálin á þessu þingi, sagði
hann m.a.: „Ég vil nú vekja athygli
á því að mér finnst þetta mál vera
menningarpólitískt stórmál, það
varðar ýmsar grundvallarspurning-
ar um stöðu íslensks þjóðernis, um
lífvænleg skilyrði íslenskrar menn-
ingar í vaxandi samkeppni við er-
lend menningaráhrif og ég hefði
vænstþess að hæstvirtur mennta-
málaráðherra -fjallaði kannski ögn
ítarlegar um spurningar af því tagi
í máli sínu hér áðan. Það sem knýr
fyrst og fremst á um að Alþingi láti
til sín taka og endurskoði þessa lög-
gjöf það er fyrst og fremst tækni-
bylting, við getum sagt tæknibylt-
ing og menningarbylting sem á und
anförnum árum hefur riðið yfir
þjóðfélög á svipuðum breiddar-
gráðum og þar hafa vaknað upp
margar spurningar, sem við þurfum
að taka afstöðu til. Það vekur
kannski athygli að ýmis þau þjóðfé-
lög í kringum okkur, sem að öðru
jöfnu reyna nú að vera, ef ekki í far-
arbroddi, þá a.m.k. viðbúin slíkum
breytingum, þau hafa fæst þeirra
brugðist við með ítarlegum breyt-
ingum á gildandi lögum, þau hafa
flest gefið sér svigrúm til að gera til-
raunir, þreifa fyrir sér, einfaldlega
vegna þess að við stöndum núna
kannski nær byrjun þessarar bylt-
ingar heldur en endalokum. Það
eiga eftir að gerast margir ófyrir-
séðir hlutir og það er enganveginn
ljóst að við getum mótað einhverja
löggjöf í þessum málum, sem standi
til frambúðar, heldur þvert á móti
er mjög líklegt að tæknileg. úreld-
ing verði svo hröð að við munum
ekki hafa við að meta breytingar og
bregðast við þeim á næstu ár-
um . . “
Einsog fram kemur í máli Jóns
Baldvins hafa nágrannalönd okkar
farið sér mjög hægt í þessum mál-
um. Frændur okkar á Norðurlönd-
Miðstöð
íslenskra bóka
grannar okkar forheimskun auglýs-
inganna. Auglýsingin sýnir okkur
yfirleitt falskan gerviheim, mann-
aðan glænepjulegum sýndarmann-
eskjum, sem eiga ekkert skylt við
raunveruleikann í kringum okkur.
Einkum þykir þó varasamt að mata
ómótuð börn á slíku sjónvarpsefni.
Til skamms tíma tíðkaðist það í ís-
lenska sjónvarpinu að hafa fimrn
mínútna barnaefni, strax á eftir
lengsta auglýsingatíma sjónvarps-
ins, þ.e.a.s. eftir fréttir. Sat þá barn-
ið yfir fréttunum með foreldrum
sínum og á meðan það beið
óþreyjufullt eftir fimm mínútunum
sínum upplifði það kaldranalegan
og grimman heim líðandi stundar
en var svo rifið inní glansveröld
sjampóauglýsingarinnar, rétt áður
en Tommi og Jenni fóru í villtan elt-
ingaleik um skerminn. Sætir það
furðu að augu dagskrármanna
skyldu vera svo fast límd aftur að
þau sæju ekki þá vá, sem þarna var
á ferðum. Nú hefur þessu verið
kippt í liðinn og ber að meta það.
Nýmæli frumvarpsins
í frumvarpi því sem Ragnhildur
Helgadóttir mælti fyrir í upphafi
þessa þings, eru þær breytingar
helst, að einkaréttur Ríkisútvarps-
ins er afnuminn og fleirum er veitt
leyfi til útvarpsreksturs. Með út-
varpi er bæði átt við hljóðvarp og
sjónvarp í frumvarpinu. Lagt er til
að sjö manna pólitísk nefnd úthluti
leyfum.
í þriðju grein laganna segir að út-
varpsnefnd geti veitt sveitarfélög-
um og félögum, sem til þess eru
stofnuð Ieyfi til útvarps fyrir al-
menning á afmörkuðum svæðum.
Síðan eru sett nokkur almenn skil-
yrði fyrir rekstrinum, Fjórði liður
þessara skilyrða er mjög athyglis-
verður, en þar segir orðrétt: „Út-
varpsstöðvar skulu stuðla að al-
mennri menningarþróun og efla ís-
lenska tungu. útvarpsstöðvar, er
leyfi fá til útvarps, skulu í öllu starfi
sínu halda í heiðri lýðræðislegar
grundvallarreglur. Þeim ber að
virða tjáningarfrelsi og stuðla að
því að fram komi í dagskrá rök fyrir
mismunandi skoðunum í umdeild-
um málurn. Þeir aðilar, einstakling-
ar, félög eða stofnanir, sem telja að
útvarpsstöð hafi ekki uppfyllt
framangreind skilyrði gagnvart
þeim og synjar þeim unr að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri í
dagskrá með hætti, sem þeir vilja
við una, geta lagt málið fyrir út-
varpsréttárnefnd. Nefndin skal þá
eins fljótt og við verður komið fella
úrskurð um kæruefnið og er sá úr-
skurður bindandi fyrir málsaðilaí*
Urn þetta atriði sagði Jón Bald-
vin eftirfarandi í ræðu sinni, sem
áður hefur verið vitnað í í hugleið-
ingu þessari: „Þetta er allt saman
að niínu mati sjálfsagt að gera
a.m.k. á meðan tilraunin varir, það
fer svo eftir niðurstöðum hennar,
fer eftir því hver reynslan verður,
hversu hratt við getum slakað á ein-
hverjum lagabókstaf í þessu efni,
menn verða að spyrja nefnilega ein-
l'aldrar spurningar, til hvers erum
við að óska eftir þessari undanþágu
frá einkarekstri, það er eitt af því
sent mig undrar að skuli ekki hafa
Framh. á bls. 19
unum hafa varast að flana að neinu
í þessum málum. Þau hafa veitt
heimild til árs í senn til að starf-
rækja svokölluð „nágrennisút-
vörp“, þar sem radíus útsendingar-
innar takmarkast við afmarkað
svæði, sveitarfélag eða borg.
Útsendingartímanum er svo deilt
niður á félagasamtök, sem hafa
ákveðinn tíma á viku fyrir útsend-
ingar sínar. Félagasamtökin.sem
standa að útsendingunum, eru af
ýmsum toga, þar eru t.d. áhuga-
samtök- • um útvarpsrekstur,
íþróttafélög, félagasamtök inn-
flytjenda (t.d. hefur íslendingafé-
lagið í Stokkhólmi, Gautaborg og
víðar, notfært sér þetta og er þá
vikulega útvarpað fréttum frá Is-
landi auk ýmis annars efnis á ís-
lensku), sértrúarsöfnuðir og svona
mætti lengi telja. Ákveðnar siða-
reglur gilda við útsendingar þessara
aðila einsog hjá öðrum, sem starfa
að fjölmiðlun.
í þessum tilraunum hafa margs'
konar vandamál komið i ljós.
Stærsta vandamálið er fjármögn-
unin. Dagskrárgerð er tímafrek og
þó áhugamennskan reki fólk áfram
um stundarsakir, hafa fæstir ráð á
henni til lengdar. Það hafa því
skapast miklar umræður um hvort
veita skuli þessum útvarpsstöðvum
heimild til að fjármagna starfsem-
ina með auglýsingum.
Skoðanir á því hafa verið mjög
skiptar. Inn í þá umræðu kemur
umræðan um það hvort leyfa eigi
auglýsingar almennt í útvarpi og
sjónvarpi, en þessar stofnanir hafa
hingað til verið reknar án tekna frá
auglýsingum. Er það einkum tvennt
sem mælir gegn því að hleypa aug-
lýsendum inn á gafl, í fyrsta lagi
telja menn hættulegt að gera þessa
fjölmiðla háða auglýsendum fjár-
hagslega og í öðru lagi óttast ná-