Alþýðublaðið - 08.08.1987, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 8. ágúst 1987
Frekar lítið hefur farið fyrir
mannvininum, skáldinu og rithöf-
undinum Gunnarí Dal í öllu því
blaða- og fjölmiðlaflóði sem ís-
lendingar hafa þurft að kljást við
upp á síðkastið. Er það mjög miður,
því Gunnar Dal er sannarlega allrar
athygli verður, bæði sem maður og
skáld. Honum eigum við t.d. að
þakka bækur eins og Indversk
heimspeki, Grískir heimspekingar,
Heimspekingar Vesturlanda og
Heimsmynd okkar tíma. En á því
leikur varla nokkur vafi að þessar
bækur eru meðal þess athyglisverð-
asta sem skrifað hefur verið um
menningu, sögu og heimspeki þess-
ara þjóða, þar sem vestrið og austr-
ið „mætast,“ — ef svo má að orði
komast.
En Gunnar Dal hefur einnig sýnt
á sér aðra athyglisverða bók-
menntahlið sem ekki er síður
merkileg, og þar á ég við ljóðasmíð
Gunnars. Þar, eins og í heimspeki-
ritum sínum, er Gunnar afar vand-
virkur og næmur á það sem aðrir
koma í fæstum tiifellum auga á.
Gunnar Dal tekur alltaf upp hansk-
ann fyrir lítilmagnann, hvort sem
hann birtist í formi manns, blóms
eða jafnvel vatns. Gott sýnishorn af
þessu er fyrsta Ijóðið i Ijóðasafninu
Kastið ekki steinum sem út kom
1977, en það er svona:
Kastið ekki steinum
Kastið ekki steinum
í kyrra tjörn.
Vekið ekki öldur
óvita börn.
Gárið ekki vatnið
en gleðjist yfir því
að himininn speglast
hafinu í.
Einfalt ljóð og mannvinsamlegt,
þrungið sterkum boðskap til mann-
kyns, en það hefur alltaf verið aðall
Gunnars að leiðbeina og vera hinn
mikli kennari í öllu því sem lýtur að
kærleiksgæsku mannsins. Og
þannig er Gunnar Dal: Vinur alls
þess sem lífsanda dregur, með
glöggt auga fyrir hinu smáa og veik-
burða.
Hér er annað sýnishorn fengið úr
Kastið ekki steinum:
Ljóðið um herinn
Með tómleik þúsund ára í augum
öldin velkist giftusmá.
Suma ærir Amerika,
aðra blindar Rússíá.
Hvert afrek, bróðir, ætlar þú að
vinna?
íslendingur, lít til fjalla þinna.
Oss sviku vorir blindu bræður
á baráttunnar hættustund
og fyrir hernáms silfur seldu
þeir sálar vorrar eina pund.
Hvert afrek, bróðir, ætlar þú aö
vinna?
íslendingur, lít til fjalla þinna.
Um þeirra smán og smáu sálir
smalinn Ótti heldur vörð.
Fleira er af feitum sauðum
en forystu í þeirri hjörð.
Hvert afrek, bróðir, ætlar þú að
vinna?
íslendingur, lít til fjalla þinna.
Skalt þú einnig íslendingur,
arfi neita föður þíns
og selja fyrir glys og glingur
hinn gamla lampa Aladdins?
Hvert afrek, bróðir, ætlar þú að
vinna?
íslendingur, lít til fjalla þinna.
Hvar er stolt þitt, íslensk æska?
Skal ísland falt á þinni tíð?
— Hin aldna sveit er einskis virði,
ykkar bíður þetta stríð.
Hvert afrek, bróðir, ætlar þú að
vinna?
íslendingur, Ilt til fjalla þinna.
Hér er vissulega á ferðinni mjög
umbúðalaus hvatning til íslendinga
um að vera vel á verði og falia ekki
fyrir glingri og glysi heimsins. En
höfum við farið að þessum ráðum
Gunnars? Svarið við þeirri spurn-
ingu er augljóst og það svar er af-
dráttarlaust nei. Og hér er auðvitað

Örn Bjarnason
skrifar
„íhugull og grandvar mannvinur sem sífellt er að sýna okkur á sér nýjar og forvitnilegar hliðarþ segir Örn
Bjarnason í umfjöllun sinni um skáldið og rithöfundinn Gunnar Dal.
á ferðinni enn eitt dæmið um það,
hvað skáldin mega sín lítils í tryllt-
um heimi þar sem peningar eru
mælikvarði á aila hluti. Líka þá sem
hæglega geta dregið heilu þjóðirnar
til dauða í einni svipan. Það er dap-
urleg staðreynd, að heilræðum
skáldanna skuli ekki vera meiri
gaumur gefinn. Jafnvel ekki þegar
þau vara við hugsanlegum endalok-
um og útslokknun menningarinnar
á jörðinni okkar og boða því frið
umfram allt manna í millum, þar
sem friður er augljóslega einasta
leiðin til þess að forðast þann skelfi-
lega atburð, sem hið þriðja heims-
stríð yrði, sem myndi án alls vafa
þýða endalok menningar og alls lífs
á jörðinni. Og hver yrði hinn stolti
sigurvegari í því stríði? Það er þetta
sem skáldin eru að benda á.
En Gunnar Dál á einnig til von
handa æsku landsins, þar sem ekki
er ætlast til að maðurinn gerist svo
heillum horfinn að hann fargi jörð-
inni sinni í heimsstríði. Þvert á móti
fær ástin einnig að blómstra í ljóð-
um Gunnars. Hér er eitt dæmi tekið
úr ljóðabókinni 100 Ijóð um Lækj-
artorg.
Ástin á Lækjartorgi
Á Lækjartorgi
um kyrrlátt kvöld
kemur í bæinn
meyjafjöld.
Og ástin þeim
í augum hlær
er um torgið
leita þær.
Að lokum allar
eignast mann,
og öllum betri
reynist hann.
En mörgum sífellt
undur er
hvað aðrar stelpur
kjósa sér.
Hér ræður vrain ríkjum og trúin
á framtíðina. Ástin er það afl sem
kemur til með að bjarga heiminum
og þess vegna trúir skáldið á hana
og leyfir sér ekki að hafna henni
sem bjarghring þess mannkyns sem
á nú í svo miklum þrengingum.
Sigri eitthvað, — þá er það ástin og
ekkert annað afl er þess megnugt.
Og þetta hefur Gunnar Dal löngu
gert sér ljóst.
í bókinni Öld fíflsins sem kom út
1981, má þó ef til vill segja að komi
fram niðurstaða af hugleiðingum
Gunnars þar sem hann er orðinn
sannfærður um að allt er falið í
hendi almættisins og væri þó síst
hægt að halda því fram, að það séu
ný sannindi fyrir skáldið Gunnar
Dal. Við skulum taka sýnishorn úr
ljóðabók Gunnars Öld fíflsins:
Eftir lestur bókar
Þú sakleysingja
sagðir þá er trúa
og sér í bæn
að guði sínum snúa
Nokkur orð um rithöfundinn, skáldið
og mannvininn Gunnar Dai.
Sér rökfræðingar
leika að lærdóms blómum,
og litið gera
úr trú og helgidómum.
Samt aldrei sína
eigin gátu leystu
þeir efans menn
og hús á sandi rcistu.
Því meira vit
er oft í einu nafni,
en ýmsir fengu
úr heilu bókasafni.
Og þá hafa menn það. Þannig er
Gunnar Dal. íhugull, grandvar
mannvinur, sem er sífellt að sýna
okkur á sér nýjar og forvitnilegar
hliðar.