Alþýðublaðið - 07.11.1987, Síða 14

14
Októberbyltingin 70 ára:
Laugardagur 7. nóvember 1987
MEIRI SÓSÍALISMA
— segir Igor N. Krasavin, sendiherra Sovétríkjanna á íslandi '
/ dag eru 70 ár liðin frá Októberbyltingunni
í Rússlandi. Alþýðublaðið rœddi við sendi-
herra Sovétríkjanna, Igor N. Krasavin í til-
efni dagsins um þróunina í Sovétríkjunum á
undanförnum 7 áratugum, fallna leiðtoga,
Stalínisma, perestrojku og glasnost, stefnur
og áherslur í innanríkis- og utanríkispólitík
landsins fyrr og nú, öryggismál og mögu-
leika á varanlegum friði í heiminum.
„Eðli sósialísks lýðræðis, þ. e. þjóðarvalds, er fólgið í því að skapa að-
stæður fyrir virka og sanna aöild alls verkafólks og samtaka þeirra .. “
Októberbyltingin heldur
áfram
Nú — 70 árum eftir bylt-
ingu Lenins og félaga — eru
Sovétrikin að taka miklum
stakkaskiptum í umbreyting-
um, sem nefndar hafa verið
perestrojka og glasnost. Er
flokksforystan í Sovétríkjun-
um að lýsa því yfir að upp-
runanlegar hugmyndir bylt-
ingarinnar hafi verið rangar?
„Þvert á móti — þær breyt-
ingar, sem eiga sér stað inn-
an endurskipulagningarinnar
í þjóðlífi okkar eru fyllilega í
samræmi við markmið Októ-
berbyltingarinnar. Hinn
mannúðlegu sjónarmið sem
fólu í sér frelsun mannsins
undan arðráni, hungri, eymd,
fáfræði, undan hörmungum
og niðurlægingu heims-
styrjaldarinnar og hugsjónir
félagslegs réttlætis leiddu
verkamenn, bændur og her-
menn í áhlaup Októberbylt-
ingarinnar. Hvað eðli varðar
og mannúð er núverandi
stefna runnin upp úr jarðvegi
hinna marx-lenínísku kenn-
inga og er ekki bara fram-
hald, heldur þróun meginhug-
mynda byltingarinnar í októ-
ber.1917.
„í sögunni er ekki að finna
byltingar, sem var að sigri
loknum hægt að setja í vas-
ann og lifa sfðan á frægð-
inni,“ skrifarV.I. Lenfn. Hvers
vegna má sósíalismi, sem
ætlað er að framkvæma efna-
hagslegar og andlegar um-
breytingar í þjóðfélaginu enn
beturen hinu kapftalíska
kerfi, ekki að fara nokkrum
sinnum gegnum byltingar-
kenndar umbreytingar til
þess að framkalla allan styrk
sinn og kristallast svo að lok-
um sem nýtt þjóðfélagslegt
og efnahagslegt fyrirkomu-
lag.
Hin sögulega reynsla hefur
sýnt og sannað, að hið sósí-
alíska þjóðfélag er ekki
tryggt fyrir stöðnunartilhneig-
ingu og jafnvel ekki fyrir al-
varlegri kreppu á sviði félags-
mála og stjórnmála. En til
þess að komast út úr kreppu
og ástandi, sem boðar
kreppu, er nauðsynlegt að
gera byltingarkenndar ráð-
stafanir. Það er það sem við
köllum núna „perestrojku"
og „glasnost." Aðalatriðið er
að sóslalisminn getur fram-
kvæmt byltingarkenndar um-
breytingar, þar sem hann er I
örri þróun I eðli sínu. í þessu
samþandi er táknrænt að
ávarp M.S. Gorbachjovs, aðal-
ritara miðstjórnar KFS, sem
hann flutti nýlega á hátíða-
fundi I Kreml I tilefni af bylt-
ingarafmælinu, bar yfirskrift-
ina: „Októberbyltingin og
endurskipulagningin: Bylting-
in heldur áfram.““
Úrslitaorð verkafólksins
— Hvaða kerfisbreytingar
eru mestar fyrirhugaðar í
Sovétrikjunum og hverjar
munu hafa mest áhrif á líf al-
mennings í átt til hins betra?
„Efnahagslífið verður auð-
vitað það, sem við leggjum
mesta áherslu á. En jafnframt
erum við að reyna að breyta
siðferðislegu og sáirænu
ástandi í þjóðfélaginu, þar
sem við höfum gert okkur
grein fyrir því aö nú er ekki
hægt að komast af án þess
að umfangsmikil breyting
eigi sér stað á sviði hugsun-
arháttar og sálfræði, á sviði
skipulagningar, stíl og að-
ferða í starfi alls staðar —
bæði í flokknum og í ríkis-
kerfinu og hjá þeim, sem um
stjórnartaumana halda.
Við erum komnir að þeirri
niðurstöðu, að án þess að
virkja hinn mannlega þátt,
þ.e. án þess að taka tillit til
hins mannlega þáttar, án
þess að hafa í huga hina fjöl-
þættu hagsmuni fólksins,
vinnukollektíva, almennings-
samtaka, hinna ýmsu þjóðfé-
lagshópa, án þess að styðj-
ast við þessa aðila, án þess
að fá þá með í virkt starf, er
óhugsandi að leysa eitt ein-
asta vandamál, óhugsandi að
breyta ástandinu í landinu.
Einmitt í þessu er fólgið
eðli lýðræöisþróunar i Sovét-
ríkjunum. Hið sósíalíska lýð-
ræði hlýtur fyrst og fremst
að einkennast af því að það
tryggir úrslitaorð verkafólks-
ins. Það að fá fólkið með í
alla þróun í lífi okkar er kjarni
alls þess sem við gerum. Við
viljum, að verkafólkinu finnist
það vera sannir húsbændur í
fyrirtæki sínu: að það kjósi
sér yfirmenn og að þeir leysi
málefni er varða áætlana-
gerð, móti framtíðarþróunina,
taki þátt í skiptingu hagnað-
arins og leysi félagsleg
vandamál. I stuttu máli sagt
— meiri sósíalismi þýðir
meira lýðræði, eins og M.S.
Gorbachjov er sífellt að
leggja áherslu á. Þá verður
allt þjóðfélagið „umsteypt" i
katli endurskipulagningarinn-
ar og þá fyrst og fremst mað-
urinn sjálfur. Þá verður um að
ræða endurnýjað þjóðfélag."
Glasnost er ekki tilraun
— En hve miklar breyting-
ar þolir hið kommúníska
kerfi? Er ekki hætt við að
glasnost-tilraunin fari úr
böndunum og verði einskon-
ar innri gagnbylting?
„í þessari spurningu gang-
ið þér líklega út frá þeim
hugleiðingum, sem eru út-
breiddar á Vesturlöndum, að
sósíalisminn „sé að ganga
sértil húðar“ og leiði þjóðfé-
lagið inn í blindgötu. Hin
gagnrýna skilgreining okkar
á því ástandi, sem skapaðist
í Sovétrikjunum í lok áttunda
áratugárins og í upphafi þess
níunda, er stundum túlkuð í
þessum anda. Og samkvæmt
rökfræði þeirra er aðeins ein
útgönguleió: Að fá að láni
hinar kapítalísku aðferðir í
rekstri þjóðarbúskaparins og
almenningssamtaka, að láta
sig „reka“ í átt til kapítal-
isma. Þetta er mikil villa (sem
vissir aðilar reyna að telja al-
menningi í heiminum trú um
í ýmsum myndum og það
ekki í fyrsta skipti). Hér getur
ekki verið um tvenns konar
sjónarmið að ræða: Allar um-
breytinar okkar erum við að
framkvæma i samræmi við
hið sósíalíska val, flokkur
okkar og þjóð leitar svara við
þeim spurningum, sem lífið
spyr, innan ramma sósíalism-
ans, en ekki utan hans. Við
mælum öll okkar mistök og
villur á sósíalískan mæli-
kvarða. Sá, sem elur með sér
vonir um að við munum hvika
út af hinni sósíalísku leið, á
eftir að verða fyrir beiskum
vonbrigðum. Allar okkar
áætlanir á sviði endurskipu-
lagningarinnar, bæði í heild
og einstakir þættir hennar,
byggjast eingöngu á regl-
unni. Meiri sósíalisma. M.S.
„Auðvitaö hefur persónuleiki
hvers og eins leiðtoga okkar sem
var lifandi maður eins og við, sett
sinn svip á stefnuna," segir sendi-
herra Sovétríkjanna á íslandi við
Alþýðublaðið.
Gorbachjov kallaöi endur-
skipulagninguna leið til „nýs
lífsanda“ sósíalismans í há-
tíðarræðu sinni.
Einmitt vegna þess eiga
sér stað í landi mínu, í þjóð-
félaginu róttækar umbreyt-
ingar. T.d. verður nú kjörið í
stöður yfirmanna í fyrirtækj-
um og stofnunum; fleiri en
einn aðili verður í framboði
til Ráðanna; stofnuð verða
fyrirtæki, sem erlendir aðilar
eiga hlut í; verksmiðjur, fram-
leiðslufyrirtæki, samyrkjubú
og ríkisbú eiga að standa
undir sér; aflétt er takmörk-
unum á undirfyrirtækjum,
sem sjá móðurfyrirtækjunum
fyrir landbúnaðarafurðum;
starfsemi samvinnufyrirtækja
verður efld; hvatt verður til
einkarekstrar i smærri fram-
leiðslu og verslun; fyrirtækj-
um og verksmiðjum, sem
ekki standa undir sér, verður
lokað, svo og visindastofnun-
um og æðri menntastofnun-
um, sem ekki sýna árangur (
starfi. Blöðin eiga að starfa
betur, þrengja sér inn á öll
svið þjóðfélagsins, fjalla um
málefni, sem áður voru
„bannefni." Allt er þetta eðli-
legt og nauðsynlegt, þó að
þetta gerist ekki án erfiðleika
— bæði hjá almenningsálit-
inu og innan flokksins.
Hvað viðkemur glasnost,
er ekki um að ræða tilraun.
Hér er um að ræða þátt, sem
ekki verður skilinn frá þróun
aukins lýðræðis. Við erum
ekki hræddir við að þeir, sem
ekki likar endurskipulagning-
in í landi okkar, geti fært sér
verkfæri glasnost í nyt. Glas-
nost kemur fyrst og fremst
við þá, sem eru vanir að
vinna upp á gamla mátann.
Við höfum ekki pólitíska
stjórnarandstöðu sem slíka
og þess vegna er engin
hætta á gagnbyltingu. En
þetta þýðir ekki að ekki þurfi
að berjast gegn þeim, sem
ekki sætta sig við endur-
skipulagninguna af ýmsum
ástæðum. Aðalatriðið er fólg-
ið i því að sú stefna, sem
flokkurinn er að framkvæma
treystir á sjálfstætt og skap-
andi starf fjöldans, á stuðn-
ing þess. Um þetta vitnar
stöðugur straumur bréfa,
Sem daglega berast stofnun-
um flokksins og til ráðanna,
til ritstjórna dagblaða og
tímarita, skoðanakannanir,
sem æ oftar eru gerðar í
landi okkar.“
Ekki skipanir að ofan
— í 70 ára sögu byltingar-
innar i Sovétrikjunum hefur
stjórn landsins og túlkun
hinnar kommúnisku stefnu
einkennst mjög af leiðtogum
þjóðarinnar. Þannig hefur hin
opinbera stefna tekið miklum
breytingum undir stjórn
Leníns, Stalíns, Krúsjovs,
Brénevs, Andropovs og nú
Gorbachjovs. Er hinn sovéski
kommúnismi í raun og veru
einræðisvald?
„Ég held að eftirfarandi orð
V.I. Leníns séu í beinum
tengslum við þessa spurn-
ingu. „Sósíalisminn verður
ekki skapaður með skipun að
ofan. Lifandi og skapandi
sósíalismi er verk fjöldans
sjálfs.“ Eðli sósíalísks lýð-
ræðis, þ.e. þjóðarvalds, er
fólgið í þvi að skapa aðstæð-
ur fyrir virka og sanna aðild -
alls verkafólks og samtaka
þeirra að lausn allra mikil-
vægra mála, er varða rikið og
þjóðfélagið. En það væri
barnalegt að halda að stíll og
aðferðir ráðamanna í landinu
og afstaða í skilgreiningu og
lausn vandamála hefði ekkert
breyst i 70 ára sögu ríkis okk-
ar. Þetta er háð bæði hlut-
lægum og huglægum ástæð-
um.
Fyrir hin ýmsu tímabil i
þróun Sovétríkjanna eru ein-
kennandi sérstakir þættir,
sem ekki eru aðeins tengdir
hinu raunverulega ástandi,
heldureinnig sjónarmiðum
og persónuleika þeirra
manna, sem fóru í farar-
broddi flokksins og rikisins.
Það er sennilega þetta, sem
þér kallið breytingu á hinni
opinberu stefnu.
Uppbygging sósialisma
átti sér ekkert fordæmi og
krafðist þess að sífellt væri
verið að leita nýrra lausna.
Sú sköpun nýs lífs, sem V.l.
Lenín hóf, færði okkur margt,
sem áður hafði ekki verið til.
Tímabilið eftir að Lenín
lætur af störfum, þ.e. þriðji
og fjórði áratugurinn, skipa
sérstakt sæti í sovéskri
sögu. Þetta voru ár þar sem
mikið var afrekað, svo mikið
að það var á mörkum mann-
legra möguleika. Iðnvæðing-
in, samyrkjubúskapurinn,
menningarbyltingin, fjölþjóða
ríki var fest í sessi, Sovétríkin
öðluðust stöðu á alþjóðavett-
vangi, ný form í stjórnun
efnahagslífsins — allt þetta
hafði miklar afleiðingar. Auk
þess varð til á þessu tímabili,
stjórn- og fyrirskipanakerfi
forystu flokks og ríkis, skrif-
ræði festist í sessi, en Lenin
hafði varað við hættunni á
því. Allt þetta varð til þess að
farið var að dýrka persónu
J.V. Stalíns, farið var að brjóta
lög og gerræði fjórða áratug-
arins átti sér stað.
Árás hins fasíska Þýska-
lands á okkur, varð erfið raun
fyrir hina sósíalísku skipan
okkar. Við stóðumst þessa
eldraun. Við endurreistum
þjóðarbúskapinn, sem styrj-
öldin hafði lagt í rúst og náð-
um langt einkum á sviði
efnahags, vísinda og tækni,