Alþýðublaðið - 06.08.1988, Blaðsíða 9

Stalín við skrifborð sitt á skrifstofu sinni i Kreml. Fyrir ofan hann hangir
mynda af Karli Marx. Með aldrinum einangraði Stalin sig æ meir og var
haldinn sjúklegu ofsóknarbrjálæði.
en farið var af staö.
í hvert skipti sem við kom-
um á landsetrió voru læsing-
arnar orönar fleiri og öflugri
en áður og öryggisgæsla
haföi veriö efld. Háir, tvöfaldir
varnarveggir voru í kringum
landareignina og milli þeirra
var sleppt lausum varóhund-
um. Þar að auki voru alls
kyns rafkerfi á staðnum sem
fóru i gang ef einhver óboð-
inn hefði hætt sér inn á stað-
inn.
Um leið og við vorum
komnir inn fyrir landareign-
ina, héldu „fundirnir" áfram.
Stalín innleiddi þessi vinnu-
brögð strax að loknu stríði
og þau tíðkuðust allt til
dauða hans. Hvorki ríkis-
stjórnarfundirnir, fundir
Æðsta ráðsins eða miðstjórn-
ar voru með fastri dagskrá.
Vorosjilov hershöfðingi ásamt
Beria, böðli Stalíns.
— Þetta er kjúklingalifur,
Nikita, Hefurðu reynt hana?
— Nei, ég gleymdi því, ég
verð að prófa.
Þannig var það með sér-
hvern rétt. Einhver okkar varð
að bragða á réttinum áður en
Stalin þorði að snerta hann.
Sá eini sem slapp við að
bragða á réttunum var Beria.
Hann var nefnilega grænmet-
isæta og fékk mat sinn send-
an frá eigin húsi, einnig
þegar við vorum í veislum
Stalíns. Og hann borðaði
alltaf grænmetiö án hnífa-
para; stakk grænmetinu ofan
í sig með löngum fingrum.
Drykkjan var látlaus í veisl-
um Stalíns. Hann skálaði við
alla í gríð og erg og enginn
þorði að andmæla. Sumir
eins og Bería, Malenkov og
Mikojan urðu að hvísla að
þjónustustúlkunum að
blanda sér litað vatn til að
blekkja Stalin, því þeir þoldu
ekki sama magn af áfengi
eins og einvaldurinn. Einu
sinni komst Stalín að þessu
og trylltist af reiði. Hann
hafði ennfremur gaman af því
að niðurlægja gesti sína
þegar þeir voru nær bjargar-
lausir af ölvun. Hann auð-
mýkti okkur alla á einhvern
hátt. Einu sinni fékk hann
mig til að dansa úkranískan
þjóðdans. Ég varð að sitja á
hækjum mér og sparka út
löppunum og það var alls
ekki auðvelt fyrir mann með
mitt vaxtarlag. En ég reyndi
að gera það besta úr stöð-
unni. Eða eins og ég sagði
við Mikojan eftir á: „Hygginn
maður dansar þegar Stalín
Stalíns var ríkisstjórn lands-
ins hætt að sinna störfum.
Fundirnir snerust aðallega
um veisluhöld og kvikmynda-
sýningar þar sem Stalín var í
stöðugu hlutverki gestgjaf-
ans enda jókst drykkja hans
jafnt og þétt síðustu æviárin.
Krúsjoff lýsirvel þessari
stemmningu síðasta tímans
á valdaferli Stalíns: „Ríkis-
stjórnarfundirnir gengu yfir-
leitt fyrir sig á eftirfarandi
hátt: Þegar Stalín kom til
Moskvu frá landsetri sínu, lét
hann skrifstofu miðstjórnar-
innar boða okkur til fundar.
Við hittumst annað hvort á
skrifstofu hans í Kreml eða í
kvikmyndasalnum í Kreml.
Við horfðum á kvikmynd eftir
kvikmynd og í hléunum milli
sýninga, ræddum við laus-
lega eitthvert málefni sem
snerti hag ríkisins. Stalín
valdi kvikmyndirnar sjálfur.
Hann nefndi þær „herfang
sigursins" — og þær voru
sendar frá Vestur-Evrópu.
Margar myndanna voru amer-
ískar. Stalín hafði sérstakt
yndi af kúrekamyndum. Eftir
hverja sýningu var Stalín
vanur að halda langar ræður
og níða myndirnar og inni-
hald þeirra eftir þestu hugs-
anlegri uppskrift sósíalískrar
hugmyndafræði, en að ræðu-
höldunum loknum heimtaði
hann að fá að sjá nýja kú-
rekamynd. Engin kvikmynd-
anna var með textuðum þýð-
ingum, en ráðherra kvik-
mynda, l.l. Bolsjakov var
vanur að þýða samtölin meö
hárri raust. Hann þýddi af
öllum tungumálum. í raun-
inni kunni hann ekkert mál-
anna, hann fékk einhvern til
að segja sér söguþráð mynd-
arinnar áður en hún var sýnd
og reyndi síðan að þýða
myndina eftir minni. Við
stríddum honum oft á þýð-
ingum hans, sérstaklega
Bería. Það gerðist iðulega að
Bolsjakov misskildi samtöl
eða hann rak í vöröurnar og
tók þá að lýsa myndinni sem
var hreinn óþarfi þvf við gát-
um sjálfir séð þegar menn
stóðu upp eða gengu yfir
götu. Þegar þetta gerðist var
Stalín og Churchill gantast milli
funda á Jalta ráöstefnunni 1945.
Bería vanur að stríða ráð-
herra kvikmynda og hrópaði
t.d. :„Nú hleypur hann, nú
stekkur hann upp í bílinn.“
Stalín horfði aldrei á kvik-
myndir annars staðar en í
bíósalnum í Kreml og sýning-
artækin voru úrelt. Þegar
sýningunum var lokið var
Stalín vanur að segja: „Jæja,
nú væri gott að fá sér eitt-
hvað í svanginn." Og þótt
fæstir okkar hefðu lyst á
mat, þorði enginn okkar að
mótmæla. Allir sögðust vera
glorhungraðir. Svör okkar
voru orðin eins og ósjálfráð
viðbrögð. Matarveislurnar
stóðu fram á morgun. Stalín
svaf alltaf út, langt fram á
síðdegið en við þurftum
alltaf að mæta á skrifstofum
okkar snemma næsta morg-
un. Smám saman urðu þess-
ar veislur að hreinni martröð.
Matarveislur Stalíns voru
venjulega haldnar á landsetri
hans fyrir utan Moskvu. Við
keyrðum þangað í svörtum
límósínum og Stalín ákvað
ávallt hverjir ættu að sitja í
hvaða bíl. Enginn vissi I
hvaða bíl hann hafnaði eða
hvaða leið bíllinn keyrði, þvi
við ókum aldrei saman eða
sömu leið. Hræðsla Stalíns
viö að vera drepinn var orðin
slík að hann gaf bílstjórunum
skipun um leiðimar sem
keyrðar voru andartaki áður
Krúsjoff og Stalín þ. 1. maí 1932.
En fundir „innra hringsins"
gengu eins og úrverk.
Stalín var ekki aðeins
hræddur við að vera myrtur á
leiðinni milli Kreml og land-
setursins. Hann þorði ekki að
bragða á einum einasta réþti,
ekki einu sinni í eigin húsi„
nema að einhver okkar
smakkaði á réttinum fyrst.
Við urðum allir að taka þátt í
þessu sjónarspili. Þegar við
komum að veisluborðinu,
varð hver og einn okkar að
bragða á einhverjum rétt-
anna, áður en Stalín þorði að
snerta diskana.
segir dansaðu!"
I þessum endalausu veisl-
um sagði Stalín langar lyga-
sögur af sjálfum'sér og
hetjudáðum sínum. Þótt allir
okkar vissu að hann láug
framan í opið geðið á ökkur,
þorði enginn að andmaéla
eða leiðrétta Stalín."
Lýsingar Krúsjoffs á fei^a-
lögum „innsta hringsins"
með Stalín eru einnig spaugi-
legar og óhugnanlegar. Stalín
gat verið staddur hvar sem
var i Sovétrikjunum þegar
hann langaði að fá „félagana"
til sín til að lyfta glasi eða
stytta sér stundir. Þá skipti
það engu hvar menn voru
staddir, í Moskvu eða í sum-
arleyfum víðs vegar um
Sovétríkin; menn urðu að
koma þegar í stað og kasta
frá sér öllu sem þeir voru að
fást við. Enginn þorði annað-
Oft hafði Stalín ekki neina
aðstöðu að bjóða upp á fyrir
gesti sína sem komu víðs
vegar frá og gestirnir urðu
stundum að sofa í einni kös
á gólfinu hjá gestgjafanum.
„TREYSTI EKKI EINU SINNI
SJÁLFUM MÉR“
Krúsjoff nefnir mörg dæmi
þess að Stalín hafi þjáðst af
mikilli ofsóknarbrjálsemi síð-
ustu æviár sín og borió mikið
vantraust til félaga sinna.
Á einum stað skrifar Krú-
sjoff: „Dag einn árið 1951
kallaði Stalín mig á sinn fund
í Afon. Ég var þá staddur i
Sotsji og Mikojan sem stadd-
ur var í Sukhumi, fékk einnig
skilaboð frá Stalín að mæta
á hans fund. Dag einn þegar
við Mikojan fengum okkur
göngu í garðinum, kom Stal-
ín út á svalirnar. Hann tók
ekki eftir Mikojan og mér.
„Ég er búinn að vera,“_sagði
hann við sjálfan sig. „Ég
treysti engum, ekki einu
sinni sjálfum mér.“
Á öðrum stað lýsir Krúsjoff
líðan mannanna í „innsta
hring“ og hve óöruggir þeir
voru gagnvart Stalín: „Við
sem tilheyröum hinum
„innsta hring'1 vorum allir
jafnvaltir i hnakknum. Meðan
hann treysti okkur nokkurn
Stalin ásamt dóttur sinni Svet-
lönu.
veginn, fengum við frið til að
lifa áfram og vinna störf
okkar. En um leiö og Stalin
treysti einhverjum ekki leng-
ur, byrjaði hann að rannsaka
hann náið þangað til að tor-
tryggni hans náði hámarki.
Þá var tími viðkomandi runn-
in út og aðeins tímaspursmál
hvenær hann yrði tekinn af
lífi. Þetta átti við um alla ,
einnig þá sem börðust við
hlið Stalíns og í flokknum og
fyrir hagsmuni flokksins.
Margir af nánustu og dygg-
ustu vopnabræórum Stalíns
voru teknir af lifi.
Að lokum vorum við aðeins
lítill hópur sem hittumst hjá
Stalín — Bería, Malenkov,
Bulganin og ég. Jafnvel Bulg-
anin var ekki alltaf boðiö í
málsverðina fyrir innsta hring
hjá Stalín. Fyrir hvert ár sem
leið var Ijóst að Stalín hrak-
aði, ekki aðeins líkamlega,
heldur einnig andlega. Hann
hætti að muna nöfn okkar og
það reitti hann ósegjanlega
til reiði."
M0L0T0V OG BANDARÍSKA
EINKALESTIN
Eins og áður hefur komið
fram, fékk Stalín megnustu
óbeit á Mikojan og Molotov