Alþýðublaðið - 06.08.1988, Qupperneq 20

20
Laugardagur 6. ágúst 1988
Á SVIÐIOG
UTAN
Eyvindur Erlendsson
skrifar
Beitir Gulli ofbeldi?
Fyrirsögnin er hér sett upp
sem spurning, til þess að
hún veki forvitni þína, lesari
minn. Mér er þetta afturámóti
engin spurning: hann gerir
það. Hér er átt við Guðlaug
Bergman, öðru nafni Gulla í
Karnabæ. Sigurður Guðjóns-
son ritar ágæta grein um
hávaðaofbeldi nútímans í
Þjóðviljann þar sem hann
jafnar garginu sem dælt er
yfir fúsan jafnt sem ófúsan
úr hverskyns glymskröttum á
almannafæri; á vinnustöðum,
í rútum, í strætó og á götum
úti, — jafnvel í sundlaugum
(sem þó eru viðurkenndar
hvíldar og griðastaður fyrst
og fremst) við hernað, of-
sóknir og nauðgun. Við Sig-
urður vitum báðir vel að sum-
ir hafa gaman af þessu,
finnst lífið jafnvel ein auðn
án þessa sífellda hávaða
(sem það kallar músík). Helst
eru það svokallaðir „hressir
unglingar“ og driftarsamir
menn á besta aldri. Ég leyfi
mér þó að kalla þá frekar
sjálfumglatt og borubratt
gengi sem gefur skít í alla til-
litsemi við annað fólk.
HINN BORUBRATTI
MINNIHLUTI
Hinir borubröttu eru, enda
þótt það kunni að koma
mörgum þeirra á óvart, í mikl-
um minnihluta. Þeir eru hins-
vegar mest áberandi, vegna
sinnar fyrirferðarmiklu sjálf-
umgleði og algjöru blindu á
annað fólk. Úr aftursæti rút-
anna æpir þetta lið í sífellu
„hakka, hakká' og bílstjórinn
nennir ekki öðru en hlýða
enda þótt hann viti fullvel að
meirihluti farþeganna, þeir
sem skipa öll hin sætin, er
fyrirferðarlítið fólk, þreytt af
vinnu sinni vió að sjá aftur-
sætavarginum fyrir þörfum
sinum (og óþörfum) og þráir
það eitt að hafa FRIÐ rétt á
meðan það fær að sitja kyrrt
og aka. Þessu fólki veldur
hinn linnulausi lemjandi
„tónlistarinnar" og millum-
lagablaðursins ekki einasta
leiðindum, — hann veldur þvi
hreinni kvöl. En það má svo-
sem segja að það sé ekki
hvítt að velkja, þetta fólk er
kvalið hvort sem er og mest
af striti ásamt tilheyrandi
gigt, höfuðverk og sálar-
angist sem fæst af því að róa
undir krakkavörgunum sín-
um, troða í þá og hlaöa utan-
áþá og undir þá. Það er ekki
vant að mylja undir sjálft sig
og lætur því yfir sig ganga,
hljóðalaust. Það hugsar með
sér: „Þetta er vist bara svona
heilbrigt og kraftmikið ungt
fólk en ég afturámóti bara
orðinn gamall og kargur".
Einhvernveginn kemur eng-
um í hug að það sé ekki
endilega sjálfgefiö að „heil-
brigt og kraftmikið ungt fólk“
eigi að hafa allan forgang í
hvívetna og ævinlega að fá
aö fara sínu fram hvort sem
það kemur öðrum mönnum:
gömlum, miðaldra eða ung-
um börnum, betur eða verr.
SKEFJALAUS
SJÁLFSHYGGJA
Vitur bókmenntafræðingur
hefur sagt, aðspurður um
megineinkenni nútímahugs-
unarháttar: „Einkenni vors
samtima er ofbeldi hans
gagnvart öllum öðrum tímá'.
Semsagt skefjalaus sjálfs-
hyggja sem svarar umsvifa-
laust athugasemdum allra
þeirra sem öðruvísi eru með
hreinni fyrirlitningu og niöur-
lægjandi svíviröingum:
„Gamla drusla sem ættir að
vera dauð!“ „Djöfuls menn-
ingarviti!" „Hættu að grenja
og haltu kjafti barnandskoti!"
„Djöfuls sveitadurgur!"
„Djöfuls karlpungur, kellíng-
arpussa, kúristi, sérvitringur
og aumingi!"
„Hakka! Hakka!“
Auðvitað er þetta hreint
uppeldisleysi og ekkert ann-
að og stafar í fyrsta lagi af
einhverri óskilgreindri dýrkun
frelsis, sem verður að flokk-
ast undir sérviskutrúarbrögð,
án skynsemi, — í öðru Iagi af
því að þjóðin flutti snögglega
úr sjávarþorpum og sveit þar
sem uppeldi barna kom af
sjálfu sér i tengslum viö
vinnuna sem börnin eltu for-
eldra og venslamenn til og, í
þriðja lagi af upplausn tím-
ans í sambandi við heims-
styrjöldina miklu og yfir-
drottnun nýrra þjóða (Breta
og Ameríkana) í landinu, þar
sem gömlum gildum var
hrundið en engin ný fyllilega
viðurkennd. Fólk brast sið-
ferðisþrek, — það vissi ekki
hvaða hegðun átti að teljast
heppileg og hver óheppileg,
það vissi ekki hvað kenna
skyldi börnum (þeir sem þá
datt í hug að þeim þyrfti eitt-
hvað að kenna) og valdi þvi
þann kostinn að kenna þeim
ekki neitt.
Nema kannski: „Vertu dug-
legur, láttu ekki vaða ofaní
Þig“-
SJÓNVARP -
OFBELDISTÆKI NÚTÍMANS
Uppskeran er sú að upp
eru komnar í landinu heilar
tvær kynslóðir uppeldislauss
fólks — það eldra komið vel -
á miðjan aldur og margt hvað
farið að stjórna stórum fyrir-
tækjum. Fyrirtækin ganga
ágætlega, ekki síst í tísku-
og fjölmiðlabransanum, án
nokkurrar umgengniskunn-
áttu við aðra en sérumlíka, —
á framsækninni og
dugggnaðinum einum sam-
an. Meir að segja rekur þetta
fólk svokallaðar menningar-
stofnanir fullum fetum og
þær ganga ágætlega á sama
lögmáli hins eilífa streymis
og sóknar, eins þótt menning
finnist þar engin.
Meöal annarra orða: Þaö er
Ijóta raunin að vera starfs-
kraftur i listum og lenda
akkúrat inn í þeim tíma þegar
þessum guðs volaða almenn-
ingi vorrar þjóðar finnst það
toppurinn á öllum listframa
að komast í sjónvarp!
Sjónvarp er ekki vettvangur
fyrir listir* Sjónvarp er orustu-
vettvangur fyrir uppa aö
vinna við og tímadrápstól fyr-
ir þá sem horfa, líkt og síð-
degisblöð. Sumir, einkum í
Ameríku, nota sjónvarp líkt
og arineld. Menn láta lifa á
þessu, finnst gaman að finna
fyrir flökti Ijóssins og ein-
hverju kyrrlátu, óáreitnu lífi
og hreyfingu. En þeir eru ekk-
ert að spekúlera í því.
Sjónvarp er eitt af þeim of-
beldistækjum sem nútíminn
beitir gegn vitund manna, —
um annað fólk og aðra tíma
meðal annars.
En Gulla í Karnabæ er
vorkunn. Hann þarf ekki að
vera svo ofbeldissinnaður
þótt hann láti ausa lamandi
hávaöamengun út í Austur-
strætið. Hinir borubröttu eru
nú einu sinni kúnnarnir hans,
hann græðir á þeim aura. Og
honum finnst svo gaman að
græða aumíngja stráknum.
Kannski finnst honum það
meir að segja nauðsyn, jafn-
vel fyrir þjóðarhag. Svo hann
verður auðvitaö að fá að gera
það!
OFBELDIÐ
Á ÞJÓÐVEGUNUM
Ofbeldið og tillitsleysið á
þjóðvegunum er hrikalegt.
Hinir borubröttu virðast ekk-
ert sjá þar annað en skiltin
sem segja að leyfður sé niu-
tíu kilómetra hraði. Og svo
aka þeir á þessum níutíu
(helst dálitið meira). Þeir
ætla sko að nota rétt sinn.
Þeir hata allt sem fer hægar
og finnst það vera að sýna
sér óvirðing og ósvífni, —
jafnvel Hraðskreiða Sterka
Bílnum sínum líka. Einkum er
þeim uppsigað við ómálga
dýr og eins við sveitamenn
sem reyna að komast af af-
leggjurunum heimanað frá
sér inn á þjóðvegina. Fót-
gangandi, útlendinga hata
þeir ekki heldur fyrirlíta þá
og reyna að ausa á þá skít
undan hjólunum upp úr
drullupollum.
Sjálfur bý ég vió þjóðveg
númer eitt. Oft er alls ekki
hægt að bíða eftir því að svo
langt vérði milli bíla að eng-
inn þurfi að hægja á sér þeg-
ar maður ekur inná. En þurfi
nú einhver hinna borubröttu
á stóru leikföngunum þess
þá skal ekki standa á flaut-
inu, ruddalegum framúrakstri
og puttamerkjum sem þeir
hafa lært í amrískum hasar-
myndum og tákna klám.
Þetta gátu þeir þó lært! (Þótt
þeir viti sjálfsagt fæstir hvað
það táknar.)
AF LÍKFYLGD OG
PÚSTRÖRSLAUSUM DRUNUM
Hér á Suðurlandsundir-
lendinu ríkir sá siður enn að
líkfylgdir fari hægt. Þurfi að
fara um þjóðveginn, milli
kirkna, er haldiö 30-40 km
meðalhraða. Það þykir sjálf-
sagt að óviökomandi vegfar-
endur hægi á sér þegar þeir
mæta líkfylgd og menn fara
ekki framúr líkfylgd jafnvel
þótt þeir eigi brýnum erind-
um að gegna. Hvað sem
brösóttum samskiptum
manna líður, hér sem annars-
staðar, þá skal hverjum og
einum sýnd þessi virðing
a.m.k. einu sinni áður en
hann hverfur af yfirborði
þessarar jarðar og inn til
hennar.
Tengdamóðir mín var hljóð-
lát og elskuleg stritandi
kona. Hún vann sínum en
„sóttist ekki eftir að vera í
nefndum, né sóttust aðrir eft-
ir að hafa hana í þeim“ eins
og segir á einum stað. Þrátt
fyrir þetta og þrátt fyrir það
að hún hafði verið út úr heim-
inum meira en tvö ár og burt-
flutt úr sinni heimasveit fyrir
meira en tíu árum, þá komu
allir hinir gömlu sveitungar,
ungir sem gamlir,að votta
henni þessa hinstu virðingu
en okkur samkennd. Sigurður
prestur flutti vandaða ræðu,
byggða á hans djúpu virðingu
fyrir MANNINUM, hver sem
hann er (kannski líka Guði
soldið), Garðar Cortes söng
af því hann er kunningi þessa
fólks. Athöfnin hæglát og
virðuleg. Svo var sigið af stað
austur í Villingaholt, eftir
þjóðveginum, hægt. Löng
lest.
Nokkrir útlendingar, sem
héldu að þetta væri venju-
legur umferðahnútur og
þekktu ekki til landssiöar,
fóru framúr á meðan gatan
var enn tvær akreinar á báða
bóga. Öllum var sama um
það. Um tiu kílómetra leiö
eftir þjóðveginum slógu aðrir
vegfarendur sér hæversklega
í för með okkur og biðu þess
að lestin sveigði út af vegin-
um. Enginn spurði hvar þáð
yrði eða hve töfin yrði löng.
Nema tveir borubrattir á stór-
um jeppum misstu þolin-
mæðina á „þessu djöfuls
drolli á helvítis varginum"
steyptu sér útaf og geystust
framúr eftir hestabrautinni
og nú ekki á níutíu — heldur
svona hundrað og þrjátíu
kílómetra hraða, með tilheyr-
andi töffum, púströrslausum
drunum (það sýnir kraftinn í
manni). Nú vildi ekki beturtil
en svo að i einu kastinu tók
annar jeppinn niðri á mis-
hæð og drifskaftið hrökk í
sundur með háum hvelli,
stakkst niður í jörðina og
drekinn varö stopp. Munaði
víst minnstu að það lemdist
upp um gólfið fyrst og ylli
slysi.
Það sárasta við þetta atvik
var þó það að maður fann fyr-
ir illri og óviðeigandi þórðar-
gleði innra með sér, mitt í
geðblæ af óskyldum toga og
sögðu mér fleiri að þeir
hefðu einnig fundiö til hins
sama:
„Gott á hann, bölvað
kvikindið“.
Margt er nú ekki gott í
henni verslu en verst að
finnatil illgirni i garð náunga
síns.
Sæmileg almenn hegðun
dregur úr likum á að hún
kvikni.