Alþýðublaðið - 13.08.1988, Blaðsíða 4

4
mintuiiB
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Umsjónarmaöur
helgarblaðs:
Blaöamenn:
Dreifingarstjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Blað hf.
Hákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Þorlákur Helgason
Haukur Holm, Ingibjörg Árnadóttir og Ómar
Friðriksson.
Þórdís Þórisdóttir
Filmur og prent, Ármúla 38.
Blaðaprent hf., Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn er 681866.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði. í lausasölu 50 kr. eintakið virka daga, 80
kr. um helgar.
VIGI JAFNAÐAR OG
RÉTTLÆTIS FÉLLU ÞÁ
FLJÓTLEGA
Það hefur ekki farið framhjá neinum að róttækari skatta-
breytingaren átt hafasérstað í tíð núverandi ríkisstjórnar
hafaekki litið dagsins Ijós um árabil. Fram að þessu hefur
einkum verið fengist við tekjuhlið fjárlaga ríkisins. Ein-
földun staðgreiðslunnar og stórfelldar hliðargreiðslur til
barnafjölskyldna og húsnæðisbætur ásamt auknum
niðurgreiðslum á matvöru eiga að rétta hlut þeirra sem
ellafæru hallokaí upþstokkun tekna ríkisins. Mætirmenn
hafa reynt að finna að kerfinu og reiknað með kúnstum
aukna skattbyrði við breytinguna. Á þessu ári greiðir ríkis-
sjóður, hvað sem líður útreikningum, 4 milljarða króna í
barnabætur, barnabótaauka, sem húsnæðisbætur og
vaxtaafslátt í því skyni að lækka útgjöld heimila, einkum
þeirra sem hafa lágar tekjur og eiga fyrir mörgum börnum
að sjá.
w
I fyrradag birtir dagblaðið Tíminn undarlega frétt á for-
síðu í stríösfréttastíl um „aukna skattbyrði miðlungs-
Jóna“. Segir í blaðinu að þorri launþega muni greiða 12—
15% hærri skatt í staðgreiðslu en þeir hefðu þurft að
greiða samkvæmt gamla kerfinu. Samanburðurinn milli
áraer hins vegarafar villandi, þarsem ekki ertekið tillit til
aukningar milli ára nema í tekjum. Er ekki ástæða til að
rengja reikninga blaðsins, en samkvæmt þeim ber meðal-
tekjumaður 13 þúsund kr. hærri skatt, sem er samkvæmt
útreikningi blaðsins 12% aukning milli ára. Á sama tíma
höfðu hinsvegaratvinnutekjurhækkað milli áraað meðal-
tali um 28% að mati Þjóðhagsstofnunar. Viðkomandi
hefur því greitt minni skatt á þessu ári miðað við stað-
greiðslu og hækkun launa milli ára.
Núerþað svo að tölursegjaí fæstum tilvikum nemahálf-
an sannleika. Þaó er auðvelt fyrir ríki að sýna fram á
gæsku sína með því einfaldlega að lækka skatta á lands-
lýð. Það er þó hætt við að myndi heyrast hljóð úr horni, ef
á eftir fylgdi runa af framfaramálum sem féllu út af fram-
kvæmdalista ríkisins. Ef ríkið á að draga saman seglin,
eins og heyrist, verður að gera sér grein fyrir því að vígi
jafnaðar og réttlætis féllu fljótlega í kjölfarið. Dregið yrði
úrframlögum til fjárfrekustu málaflokkanna, heiIbrigöis-
mála og menntamála.
Fjármálaráðherra hefurekki leynt því að staða ríkissjóðs
sé varhugaverð og ekki þurfi mikið út af að bera til að
myndist mikill halli, sem hefði hvort tveggja í för með sér
auknar erlendar lántökur og aukna verðbólgu innanlands.
Sérhver fjölskylda greióir í dag sem nemur 100 þúsund
krónum á ári í vexti af erlendum lánum. Sú mikla skuld,
sem er fyrst og fremst arfur mikilla fjárfestinga undan-
genginna ára ásamt alltof hárri verðbólgu, takmarkar svig-
rúm fjármálaráðherra og ríkisstjórnar til að afla sér vin-
sælda með loforðum um lækkandi skatta. Það er skömm-
inni skárra að við greiðum skuldir undangenginna ára í
skatti en höldum ekki áfram að auka þær byrðar með
ótímabærum halla á ríkissjóði. Skattar ríkisins kunna að
þykja háir, en sá fjármálaráðherra sem aflaði sér stundar-
vinsælda með því að hlaupa eftir tíðarandanum hverju
sinni með því að eyða um efni fram skrifaði upp á meiri
skuldir og vísaði ógreiddum reikningum til næstu kyn-
slóðar.
Laugardagu.r 13. ágúst. 1988
rrri ' t'. r' 1 • "' ■ 'i » ' f' ■■■
ÖNNUR SJÓNARMJÐ
FRELSIÐ, ársþriöj ungsrit
frjálshyggjumanna, birtir í ný-
útkomnu hefti viðamikið við-
tal við dr. Arnór Hannibals-
son, dósent í heimspeki við
Háskóla íslands. Arnór
stundaði einna fyrstur íslend-
inga nám í Sovétríkjunum á
sjötta áratugnum. Hann lauk
MA-prófi I heimspeki og sál-
arfræði frá Moskvuháskóla.
Það er því áhugavert að lesa
um sjónarmið Arnórs í heft-
inu.
Hann segir m.a. um
ástandið í landinu:
„Sovétríkin eru i gifurlegri
kreppu. Við blasir að skapa
þjóðfélagsástand sem fólk
getur sætt sig við. Gorba-
tsjof hefur sagst í ræðum
ætla að útrýma húsnæðis-
vandanum, breyta fjárfest-
ingapólitík, efla vísindi, auka
framboð og lækka verð,á
neysluvarningi, gera hag-
stjórnina skilvirkari, bæta
heilsugæslu, menntakerfi,
lífskjör, auka náttúruvernd.
Allt er þetta svar við kröfum
fólks. Gorbatsjof er snjall
áróðursmaður. Þar kemst
enginn með tærnar sem
hann hefur hælana. En þetta
risavaxna þjóðfélag lifir ekki
á mælskusnilli eins manns. í
öllum höfuðatriðum er stefna
Sovétríkjanna enn hin sama
sem fyrr, bæöi i innan- og
utanríkismálum.
Gorbatsjof hyggst, eins og
Krúsjoff, sýna fram á að
þetta kerfi geti gengið. Hag-
stjórnin er óbreytt og engin
áform uppi um að breyta
henni. Forréttindastéttin er
logandi hrædd um aö breyt-
ingar kippi stoðum undan
lifsháttum hennar. En samt
er öllum Ijóst að kerfiö
gengur ekki upp. Áætlunar-
búskapurinn er sem hvalur á
þurru landi. Það vita allir að
hugmyndafræðin er innan-
tóm lygi, framhliö sem menn
verða að halda í dauöahaldi,
því ekkert annað löghelgar
valdið. Leiötogar Sovétríkj-
anna, frá Lenín til þessa
dags, hafa sífellt hamrað á
þvi að draga þurfi úr skrif-
finnsku. En skriffinnskan
gengur sinn gang. Hún
ræður öllu og hinn þungi
hrammur hennar léttist ekki
nema valdakerfinu sé breytt.
Setjum svo að Gorbatsjof
sé umhugað um að rikið
leggi meira fram til borgara-
legrar framleiðslu. Þá á hann
ósköp einfalt ráð. Leggja
niöur samyrkjuna og gera
landið sjálfu sér nægt. Fram-
leiða mat fyrir fólkið í land-
inu i stað þess að kaupa 45
milljónir tonna af korni frá
Bandaríkjunum á ári, auk
þess sem keypt er frá Argen-
tínu og fleiri löndum. Nota
gjaldeyri til kaupa á neyslu-
vörum og nýrri framleiðslu-
tækni. Á hverjum degi leggja
úr höfn i Bandaríkjunum
20—30 fulllestuð 5 þúsund
tonna skip með korn til
Sovétríkjanna. Skipalestirnar
á stríðsárunum verða smá-
vægilegar í samanburði við
þessa flutninga og án þeirra
væri hungursneyð í Sovétríkj-
unum. Þegar októberbylting-
in braust út var það notað til
aö kynda undir eldunum að
bakarar hækkuðu verð á
brauði. Menn vildu brauð og
frið. Sá brauðskortur var lítill
samanborið við það sem
seinna varð. í opinberum
matsölustöðum í Sovétríkjun-
um eru áletranir: „Farið vel
með brauðið, brauð er auð-
æfi ættjarðarinnar."
Arnór Hannibalsson heldur
því einnig fram, að Gorba-
tsjof skírskoti fyrst og fremst
til menntamannastéttarinnar
með perestrojku sinni:
„Jafnvel á glasnosttimum
er ekki talað um hvað flutt er
inn mikið af korni og hvaðan
Dr. Arnór Hannibalsson: Ekki er
allt glasnost sem glóir.
það kemur. Sovétstjórnin
heldur fast við samyrkju. Þaö
vofir yfir hungursneyð takist
ekki að flytja inn korn. Sovét-
stjórnin þorir ekki að leggja í
kerfisbreytingar í anda Kín-
verja, því ef hún gefur upp á
bátinn, þó í litlu sé, kröfu
kommúnistaflokksins um al-
ræöi, er kerfinu hætt. Allt tal
um perestrojku og glasnost
skírskotar einkum til mennta-
mannastéttarinnar. Leiðtog-
inn hefur náð stuðningi
hennar. Þaö er vissulega
annar bragur á sovésku
pressunni nú en var. Sovésk
blöð fjalla nú um fjölmörg
mál sem bannaö hefur verið
að tala um hingað til. Hinar
stóru fréttastofur Reuter, UPI
og hvað þær allar heita,
fylgja þá í kjölfarið. Þær gefa
auðsjáanlega fréttariturum
fyrirmæli um að haga skrif-
um sínum svo að þeir verði
ekki reknir úr landi. Því flytja
þær mestanpart opinberan
áróður. Fréttastofurnar fræða
okkur lítt um hið raunveru-
lega ástand í landinu. Þegar
fréttamennirnir hafa þraukað
sinn tima og eru komnir heim
skrifa margir þeirra endur-
minningar þar sem þeir segja
frá því sem raunverulega
gerðist og þeir gátu ekki sagt
frá.“
Það er ennfremur áhuga-
vert að lesa hugleiðingar
Arnórs um hugsanlegt fram-
hald perestrojkunnar:
„Frásagnir sovéskra blaöa
af mútuþægni, spilltum dóm-
urum, eiturlyfjavandamáli,
sem áður var ekki til, og
hvers kyns ávirðingum, valda
óróa í flokknum sem breiðist
upp eftir kerfinu. Hvað gerist,
þegar hin fjölmenna mið-
stétt, sem kom Gorbatsjof til
valda, treystir hvorki þeim
sem eru fyrir ofan né neðan í
kerfinu? Hræringar á toppn-
um undanfarið eru endur-
speglun af þessu. Sífellt
fleiri áhrifamenn segja beint
og óbeint, að það horfi í verri
ógöngur en kerfið hefur
nokkru sinni lent í. Þarna eru
gífurlega sterk öfl á báða
bóga. Til eru þeir sem vilja
að gripið verði í taumana
áður en það veröur of seint.
Annars óttast þeir að gripa
verði til ógnarstjórnar. Þeir
óttast að svo fari sem í Pól-
landi. Verkföll breiðist út
milli borga og þá verði innan-
ríkisherinn að skakka leikinn.
Margir segja: Þaö var agi á
tímum Stalíns. Þannig á það
að vera og í þessu kerfi er
ekki önnur leið til.“
Um hinn sovéska mann
segir Arnór:
„Hvað er það að vera
sovéskur maður? Hann er sá,
sem á engar rætur, enga trú.
Hann vinnur og lætur það
yfir sig ganga sem yfir á aö
ganga. Innan þessa kerfis
sem Stalín kom upp er það
áhætta að tjá sig. Sovétborg-
arar lifa því tvöföldu lífi,
sovétlífi. Menn tala eins og á
að tala útávið og lifa lífinu a
sinn hátt heima hjá sér.
Þarna eru, stundum að
minnsta kosti, mjög fáir
snertipunktar. Lýsandi for-
dæmi Sovétríkjanna er föður-
moröingi, Pavlík Morosof.
Sagan segir að hann hafi
kært fööur sinn, stórbónda,
til leynilögreglunnar í sam-
yrkjuvæðingunni. Fólkið i
þorpinu fyrirleit þennan
dreng. Sagt er að hann hafi
verið myrtur. Þar með var
hann orðinn að pislarvætti
sovétvaldsins. Fjölmargar
æskulýðshallir um öll Sovét-
ríkin heita í höfuðið á Pavlík
Morosof. Hann breytti sam-
kvæmt því sem Lenín sagði:
„Siðgæði er það sem þjónar
kommúnismanum."
Og í beinu framhaldi af
Morosof talar Arnór um þjóö-
ernið og hve erfitt sé að upp-
ræta það þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir Sovétstjórnarinnar
gegnum tíðina til að þurrka
út þjóðerni:
„Þessi pólitík var rekin
með þaö fyrir augum að það
myndi taka nokkrar kynslóðir
að þurrka út þjóðernin og þar
með yrði friður. En það hefur
komið í Ijós að menn skipta
ekki um þjóðerni eins og yfir-
höfn. Menn skilgreina sjálfa
sig eftir tengslum við forfeð-
urna, siði, mál og trú þeirra.
Menn uppgötva að það er
ekki hægt aö svara spurning-
unni: Hver er ég?, nema vita
eitthvaö um uppruna sinn.
Það er hræðilegt fyrir mann
að vita, að æðsta stjórn ríkis-
ins stefni að því að eyða
þjóðerni hans, finna það
veðrast upp, verða að engu,
og að útlendingar hafi völdin
í landinu. Því eru ýmsar
hræringar í gangi sem ekkert
eftirlitsvald ræður við.
Þjóðerni Eista og Letta á í
vök að verjast. Riga er orðin
rússnesk borg. Þar er rússn-
eska yfirgnæfandi. Litiö er
gefið út á lettnesku nema þá
helst þýdd áróöursrit. Lettn-
eskir bændur tala rússn-
esku á markaðnum í Riga.
Málið týnir smám saman
sínu innra lifi. Litháar eru
betur settir, því þeir hafa
mikið til losnað undan stór-
um iðnverum. Rússar sitja
fyrir um vinnu í slíkum fyrir-
tækjum. Sú regla er viðhöfð
að um leið og helmingur ibúa
í einu skólahverfí er rússn-
eskumælandi fer öll
kennsla fram á rússnesku.
Slikt er auðvelt að skipu-
leggja. Sumir foreldrar senda
börn sín í rússneska skóla
svo að þau komist áfram.“
Arnór bendir á þá athyglis-
verðu staðreynd að það sé
auðveldara að hreinsa þjóð-
erni úr kristnu fólki en mú-
hameðstrúarmönnum:
„Það virðist auðveldara að
hreinsa þjóöerni úr kristnu
fólki en því sem er múham-
eðstrúar. í kristnum þjóðfé-
lögum skilgreinir stór hluti
fólks sig ekki með trúnni.
Þannig er það ekki hjá mú-
hameðstrúarmönnum. Trú og
siðir eru eitt og hið sama.
Jafnvel múhameðsmenn,
sem ganga af trúnni, halda
ósjálfrátt í fjölskyldusiði og
uppeldishætti. Sovétvaldinu
hefur því illa gengið að ráða
niöurlögum múhameðssiöar í
Mið-Asíu. Þar voru opnir bar-
dagar til 1928 og skæruhern-
aður til 1936. Þarna eru persn-
eskar, tyrkneskar og
mongólskar þjóöir í Tadzhi-
kistan, Uzbekistan, Azer-
bædzjan og þær líta á Rússa
sem yfirdrottnunarþjóð. Alls
eru um 50 milljónir múham-
eðsmanna í Sovétrikjunum.
Þær þjóðir tala allt ýms
tungumál. Þær höfðu annað-
hvort sjálfstæö ríki eða voru
á leiö til þess, þegar klippt
var á þá þróun.“