Alþýðublaðið - 13.08.1988, Blaðsíða 7

LáiigaráagW'ta.'ágúst 1988
7
Jón Sigurðsson um vaxtafrelsið
ÞYÐIR EKKI AO FLENGJA
SJÓINN. ÞEGAR HANN ÚFNAR
Embættismaöurinn sem
gerðist pólitikus.
Sumir segja að hann hafi
stjórnað þvi sem hann vildi
sem forstjóri Þjóðhagsstofn-
unar.
Sjálfur segir Jón Sigurðs-
son að fátt hafi komið sér á
óvart í stóli ráðherra og þing-
manns.
MÍNAR SÝSLUR ERU MARGAR
— Er ekki rólegra að vera i
Þjóöhagsstofnun?
„Ég er ekki viss um að ég
myndi nota orðið rólegra,"
segir Jón Sigurðsson. „Hver
maður ber mikið af sínu ann-
ríki innra með sér. Þeir sem
eru önnum kafnir í einu starfi
eru það yfirleitt í öðrum
störfum sem þeir taka að sér.
Ég neita því hins vegar
ekki að það er tætingssamari
tilvera að vera I stjórnmálum
og sérstaklega að standa
fyrir fleiru en einu ráðuneyti.
Sýslur mínar eru margar sem
ráðherra og hvert og eitt væri
verðugt verkefni."
— Þú segir „tætingslegt“
en svo ertu þingmaöur líka.
Finnst þér rétt að fr-am-
kvæmdavald og löggjafarvald
sé með þeim hætti á einni
og sömu hendi?
„Það væri á margan hátt
skynsamlegt að þingmenn
sem verða ráðherrar víki sæti
sem þingmenn, en auðvitað
verða þeir jafnan að vera í
tengslum við þingið.
Ég held að menn muni
aldrei verða afkastamiklir ráð-
herrar nema þeir séu I góðu
sambandi við þingið, og það
þýðir að þeir verða að starfa
með þingmönnum og þing-
nefndum.
Þingræðið er stundum
sagt þungt I vöfum, en það er
áreiðanlega spurning um að
læra að vinna með því.“
— Hvað hefur komið þér
mest á óvart við árs veru þína
i þingi og rikisstjóm?
„Það hefur ekki margt
komið á óvart, nema hvað
þriggja flokka samstarf er
vandasamt. Þríhyrningsform-
ið er erfitt form fyrir stjórnar-
samstarf.
Stjórnin hefur þrátt fyrir
ýmsa erfiðleika komió mörg-
um góðum málum fram á
fyrsta starfsárinu.
Ég nefni fyrst endurskipu-
lagningu á tekjuöflun ríkis-
sjóðs, þá undirbúning að-
skilnaðar dómsvalds og fram-
kvæmdavalds, breytingar á
bifreiðaskoðun, aukiö útflutn-
ingsfrelsi, kaupleigukerfið og
ýmsa lagahreinsun."
UPPSTOKKUN Á
FJÁRMAGNSMARKAÐI
NAUÐSYNLEG
— Hvaða mál eru á dag-
skrá í þinum ráðuneytum?
„Framundan eru mörg mál
en meðal annarra má nefna
löggjöf um fjármagnsmarkað-
inn, stofnanir utan banka- og
sparisjóðakerfisins. Ný lög-
gjöf um eignarleigur og verð-
bréfaviðskipti til að gera
þessa starfsemi öruggari og
tryggari fyrir þau sem í við-
skiptunum eiga. Líka til þess
að tryggja það eftir föngum
að allir sem við fjármagns-
miðlun starfa lúti sömu
starfskjörum.
Þessi frumvörp eru að líta
dagsins Ijós og verða þáttur í
þeirri uppstokkun á fjár-
magnsmarkaðnum, sem ég
tel að þurfi að gera, ef lag á
að komast á lánaviðskipti í
landinu og viðunandi jafn-
vægi að nást. Til þess þarf
fleira að gerast en eingöngu
að stilla rétt saman stjórn
fjármála og peningamála á
liðandi stund. Það þarf líka
að huga að sjálfu skipulag-
inu og starfsreglunum, og að
mínu áliti líka að opna fyrir
meiri fjármagnsviðskipti milli
íslands og annarra landa.
Núna er óhæfilegur munur
og spenna milli íslenskra
lánskjara og erlendra vegna
þess hve veróbólgan er hér
mikil.
Þessi met þarf að jafna en
án þess að tefla peningaleg-
um sparnaöi í tvísýnu."
— Þú hefur verið kallaður
frjálshyggjugaur í vaxtamál-
um. Þú vilt ekki hamra þá
niður nema með nokkurri vit-
und markaðarins?
„Ég vil heldur flokka mina
afstöðu i þessum efnum und-
ir raunsæi en að velja henni
aðrar einkunnir, því að þótt
með stjórnvaldsákvörðunum
væri sagt aö vextir skyldu
lækka, þá er alveg víst að
með þeirri dreifingu ávaldi
og viðskiptum og fjármagni,
sem sem betur fer er hér í
landinu, myndu verða við-
skipti með afföllum, sem
breyttu þeim kjörum sem
stjórnvöld ákvæðu.
Stjórnvöld komast aldrei
hjá þeirri þörf að koma jafn-
vægi á í grundvallarstærðun-
um til að ná raunvöxtum niö-
ur f eölilegt horf. Það þýöir
jafnvægi í ríkisfjármálum, og
það þýðir hófleg eftirspurn I
landinu. Þetta er markið sem
viö keppum að.
Mér er engin launung á því
að ég tel raunvexti nú alltof
háa. Þeir fá ekki staðist til
lengdar, en leiðin til að ná
þeim niður er einmitt sú sem
við höfum valið — hún er
torsótt, og hefur ugglaust
orðið erfiöari en við hugöum
í fyrra, þegar stjórnin var
mynduð. Vandamálin voru
áreiðanlega djúpstæðari en
menn sáu þá, og að hluta má
líka rekja vandamál liðandi
stundar til þess aö það var
ekki tekið nógu fast á í byrj-
un. Ég minni á að i stjórnar-
myndunarviðræðunum vild-
um við harðari upphafs-
aðgerðir."
EKKI NÁÐ NÓGU STERKUM
TÖKUM Á FJÁRMÁLUM OG
PENINGAMÁLUM
— Hvaö hefur brugðist?
„Ég tel að vió höfum ekki
náð nógu sterkum tökum á
efnahagsmálum, þar með tal-
in fjármálin og peningamálin,
sem við förum með, ráðherrar
Alþýðuflokksins. Það stafar
af því að það hefur ekki
náðst samstaða í stjórninni
og þingflokkum hennar að
gera þær ráðstafanir sem
duga í útgjaldastjórn og
tekjuöflun til þess að ná end-
um betur saman.“
— Hvaö ætti nákvæmlega
aö gera sem ekki er sam-
komulag um?
„Samkomulag er gott um
meginstefnuna, en vandinn
er framkvæmdin. Það er erfitt
að ná samkomulagi um lækk-
un útgjaldaog breytingu á
sjálfvirkni I útgjaldakerfi hins
opinbera, sem er nauðsyn-
legt að ná fram. Áherslan hjá
okkur var fyrsta árið á tekju-
hliðina. Á því er enginn vafi
að á einu ári voru gerðar
róttækari og meiri skattkerf-
isbreytingar en gerðar hafa
verið á mörgum árum áður.
Þetta er trappa til að standa
á, en við erum bara með
hálfnað verk og varla það. Við
þurfum að snúa okkur að því
eins og fjármálaráðherra hef-
ur margoft lýst yfir að ná
betri tökum á útgjaldahlið-
inni í næstu fjárlögum, og
það á við alla málaflokka.“
— Þú talar mikiö um
forsendur sem þurfi aö vera.
Það þurfi að ná jafnvægi i
tekjum og gjöldum ríkisuns
m.a. en getur fólk hlustað á
þetta? Er ekki sú staða kom-
in upp að fólk stendur
frammi fyrir því aö ráöa ekki
viö þá vexti sem eru á mark-
aðnum, og meira að segja
fyrirtækin eftir a.m.k. tveggja
ára mikið góðæri koma og
segja: Við getum þetta ekki
heldur.
Hvað á að gera i svona
ástandi? Á aö bíða „forsend-
anna“?
„Ég held að núna séu
einmitt fyrstu teiknin að
þetta sé að snúast við. Ég
held að framundan séu
straumhvörf á lánamarkaðn-
um, vextir eru byrjaðir að
lækka. Til þess þarf að gera
breytingar, sem ég hef tæpt á
I okkar samtali. Þar á meöal
tel ég að vel komi til álita að
líta á lánskjaravisitöluna og
hugsanlega auka vægi er-
lendra gjaldmiðla í henni. En
eingöngu, ef það er gert sem
hluti af stærri heild, þar sem
jöfnuður í ríkisfjármálum og
styrkari stjórn á lánsfjármál-
um hins opinbera eru þættir í
lausninni.
Það kemur til dæmis fram
í samkomulagi því sem náð-
ist milli ríkis, viðskiptabanka,
sparisjóða og verðbréfafyrir-
tækja um sölu spariskírteina
ríkissjóðs að raunvextir
lækka nokkuð. Lækkunin er
ekki mikil, 0,5%, en mjór er
mikils vísir. Hún er vísbend-
ing um það að verðbréfafyrir-
tækin finna hjá sér þörf til
þess að ná öruggri ávöxtun
— líklega af því að að hluta
til er orðið erfiðara að fá
þessi „ávöxtunartækifæri",
eins og það er kallað í aug-
lýsingum.“
— Hefur þjóðfélagið getað
gengið á þeim vöxtum sem
menn hafa verið að taka lánin
á?
„Vextir hafa skotið yfir
markið, og ástæðurnar eru
margar. I fyrsta lagi var við
því að búast í kjölfar frelsis
til vaxtaákvarðana hjá lána-
stofnunum að þær seildust
of langt, vegna þess að eftir-
spurnin bregst ekki nógu
fljótt við háum vöxtum. Menn
átta sig ekki á því hvað fjár-
magn er dýrt og halda áfram
að taka lán. Og við mikla
vaxtabyrði eykst fjárþörfin.
En þaö er ekki rétt að segja I
öllum greinum að það sé fjár-
magnskostnaðurinn sem sé
að sliga fyrirtæki og einstakl-
inga. Fjármagnskostnaðurinn
og vandinn sem honum fylgir
er oft fylgikvilli annars konar
og djúpstæðari fjárhags-
vanda — þ.e.a.s. hjá fyrirtækj-
um er um hallarekstur að
ræða og í grundvallarskilyrð-
um rekstrarins, og hjá ein-
staklingum og fyrirtækjum
eru dæmi um að menn hafi
reist sér hurðarás um öxl í
framkvæmdum og útgjöld-
um. Því bjargaekki lágirvext-
ir til lengdar, heldur gætu
gert illa verra."
AÐ „LÆKKA ‘
FJÁRMAGNSKQSTNADINN
MEÐ VALDBODI
— Áttu við að menn hafi
dembt sér út i að taka lán á
háum vöxtum, þó að vitað
væri fyrirfram aö um halla
væri aö ræða?
„Stundum getur þetta verið
ástæðan, og þá kemur spurn-
ingin: Ef jafnan er slegið
undan, næst þá nokkurn tím-
ann hið langþráða jafnvægi.
Það eru merki um að þetta
sé að snúast við. Bílainn-
flutningur hríðfellur. Það er
að koma fram rekstrarvandi í
verslunar- og þjónustugrein-
um sem döfnuðu mjög á upp-
gangsskeiðinu.
Spurningin er þessi: Kom-
umst við nokkurn timannn út
úr verðbólguvandanum, sem
er afleiðing þenslunnar sem
hefur ríkt hér að undanförnu,
ef slaki fær aldrei að koma
fram. tf menn bregðast við
honum fyrirfram með því að
fjármagna alla þörf sem
þannig rís með erlendum lán-
um eða með þvi að „lækka“
fjármagnskostnaðinn með
valdboði í ótíma. Raunhæfur
árangur I því að ná verðbólg-
unni niður næst þá fyrst að
jafnvægi er í sjónmáli bæði á
launamarkaði og lánamark-
aði.“
— Er þetta samt ekki tví-
hyggja, að ætla að ná eðli-
legu jafnvægi sumpart við til-
verknað ríkisvaldsins eins og
í ríkisbúskapnum, þegar við
höfum það svart á hvítu að
þessum markmiðum er koll-
varpað? Menn sömdu um
bílainnflutninginn, sem
hvorki götur né menn ráða
við, og menn hafa samið um
laun, sem gerir það að verk-
um að verðbólgan verður
70% meiri á þessu ári en rík-
isstjórnin ætlaði.
Þarf ekki i ijósi þessa í
raun meiri forsjárhyggju ríkis-
valdsins en þig dreymir um?
„í fyrsta lagi er verðbólgan
sem þú nefnir fjarstæða. I