Alþýðublaðið - 13.08.1988, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 13. ágúst 1988
öðru lagi er það forsjárhyggja i
í efnahagsmálum, sem hefur
magnað mest verðbólguna í
okkar þjóðfélagi.
Það þýðir ekki að flengja
sjóinn, þegar hann úfnar.
Hann stillist ekki við það. En
það er ekki þar með sagt að
menn byggi ekki hafnir og
grafi skipaskurði og leggi
drög að farsælum samgöng-
um á sjó.
í þessu liggur munurinn."
— En þaö er eins og öldur
hafsins stjórnist líka utan
aö?
„Já, en það þarf að leggja
grundvöll að skipulagi sem
stenst tímabundið öldurót.
Það er viðleitni Alþýðuflokks-
ins í þessari stjórn, og það
tel ég grundvöll þess jafnrétt-
isþjóðfélags sem við viljum
koma á.
Við verðum að búa við öfl-
ugan efnahag og sæmilegt
jafnvægi í efnahagsmálum.
Það þarf að vera til þess að
Það er bjargföst sannfær-
ing mín að við eigum mikið
erindi enn I þessari stjórn, ef
henni tekst að ná þeirri sam-
stöðu, sem er nauðsynleg til
að ná tökum á stöðunni. Þaö
hefur aldrei veriö mikilvæg-
ara en nú, þegar stjórnin
hefur setið eitt ár, því að eitt
ár er skammur tími í stjórnar-
aðgerðum, þó að það sé
langur timi í stjórnmálum,
eins og stundum er sagt.
Óþol almennings er eðlilega
mikið eftir árangri, en það er
nauðsynlegt að menn átti sig
á því að til þess að sjá árang-
ur af aðgerðum eins og þeim
sem stjórnin hefur beitt sér
fyrir og ætlar sér, verða
menn að hafa úthald. Það er
meira virði nú en oftast nær
áður.“
— Er útfærsla ykkar
Jónanna á jafnaðarstefnunni
einhver nútimaútgáfa? Er
gamli kratisminn fyrir bi
Þarf að þreyta
fiskinn á fœrinu
en ekki taka of
fast á honum, ef
menn vilja landa
honum — svo að
maður tali
líkingamál, sem ég
veit að
utanríkisráðherra
skilur.
við komum fram mikilvægum
umbótamálum á sviði félags-,
dóms- og heilbrigðismála. Ég
nefni lifeyrismálin og varan-
legri lausnir í húsnæðismál-
um. Ég nefni endurskipulagn-
ingu heilbrigðisþjónustunnar,
þjónustu við aldraða. Við
þurfum að búa okkur undir
fjölgun fólks á efri árum á
næstu áratugum. Þessi verk-
efni bíða úrlausnar jafnaðar-
manna, en til þess að lausnir
verði raunhæfar þurfum við
traustari efnahag.
Við verðum lika að gera
okkur grein fyrir því að við
erum að koma út úr ákaflega
miklum uppgangi. Vandann
sem verður við tímabundinn
afturkipp eða stöðnun, þar
sem ekki hefur verið búið í
haginn fyrir niðursveifluna,
verða menn að taka á sig. Við
eigum ekki að hika við þetta
vegna þess að langtímaverk-
efnin eru svo mikilvæg.“
EKKI NÝ STEFNA JÓNANNA
— Kemur aö þvi aö jafnaö-
armenn geti framfylgt þessu
sem er talaö um?
„Við erum byrjaðir á þessu.
Við erum með I smíðum
mikilvægar umbótatillögur,
sumar eru reyndar komnar
fram. Ég nefni frumvarpið um
aðskilnað dómsvalds og
framkvæmdavalds, réttarað-
stoð við almenning, húsnæð-
istillögur, sem unnið er að
hjá félagsmálaráðherra, og
lífeyrissjóðsmálið, sem allt -
eru stórmál.
Þetta er unnið samhliða,
en það þarf að halda raunsæi
í hagstjórn líðandi stundar til
þess að geta komið fram rétt-
lætismálum til lengri framtíð-
nema hin almenna yfirlýsing
um að gæta réttlætis og allir
njóti þess aö lifa bærilegu
lífi? Utfærsla ykkar er án
forsjárhyggjunnar, sem menn
kröfðust i gamla daga. Menn
bjuggu til almennt trygging-
arkerfi, skólakerfi o.s.frv.
„Mér finnst þetta fráleit
lýsing. Við leggjum einmitt
ríka áherslu á hið félagslega
tryggingarkerfi og öflugt
opinbert heilbrigðis- og
menntakerfi. Stefnan er ákaf-
lega einföld. Það gildir að
halda höfðinu köldu, þótt
hjartað sé hlýtt, sem undir
slær.
Þetta er kjarni málsins og
ég minni líka á það að í
einkunnarorðum jafnaðar-
manna er þrenningin, frelsi,
jafnrétti og bræðralag. Þetta
eru ekki innantóm orð. Nú-
tímajafnaðarstefna hefur það
einkenni að frelsið nær ekki
eingöngu til lýðréttinda held-
ur höfum við í áranna rás
sannfærst æ betur um það
að farsælasta leiðin til að
auka farsæld þjóðarinnar og
gefa færi á að byggja
almannatryggingakerfi er
frjálsræði í athafnalífi og við-
skiptum. Þetta er ekki ný
stefna „Jónanna". Þetta er
ekki síður stefna sem mætti
kenna við Gylfa Þ. Gíslason
og Emil Jónsson."
ÞAÐ ER ENGINN
MATARSKATTUR
„Það hefur enginn „matar-
skattur" verið lagður á. Með
samþykkt þings í fyrra var
lagður á almennur söluskatt-
ur m.a. á allar neysluvörur
heimilanna. Um leið var
ákveðið að greiða niður áhrif-
in af söiuskattsálagningunni
á mikilvægustu matvörurnar,
mjólk, kjöt og fisk.
Þettavirðist alveg hafa
gleymst.
Tilgangurinn með breyting-
unum er að ná á endanum
öruggara innheimtukerfi fyrir
óbeina skatta sem breytist í
virðisaukaskatt á næsta ári.“
ÍSLENDINGAR ERU
VANTRÚAÐIR Á OF
STJÓRNSÖM YFIRVÖLD
— Framundan er aö
ganga frá fjárlögum. Þú talar
um að það þurfi að ná jafn-
vægi í samfélaginu, en held-
uröu aö þaö veröi erfitt aö
ganga svo langt sem Alþýöu-
flokkurinn vill i fjárlagagerö-
inni?
„Það verður erfitt en ekki
ógerlegt. Það mun reyna á
málamiðlanir og undir viss-
um kringumstæðum getur
reynst nauðsynlegt að fórna
tímabundið jafnvægi í ríkis-
fjármálum, ef menn sjá fram
á öruggan árangur á öðrum
sviðum.
Það er geysilega mikilvægt
fyrir okkur sem þjóðarheild
að ná árangri í baráttunni við
verðbólguna. Það er verið að
raða efnisþáttum saman til
undirbúnings fjárlögum og
almennri stefnumótun stjórn-
arinnar í haust, þar sem fjár-
magnsmarkaður og vextir
skipta ákaflega miklu máli.
Fundurinn með öllum aðilum
fjármagnsmarkaðarins í gær
var boðaður til að leita leiða
til lækkunar raunvaxta, án
þess að tefla í tvísýnu sparn-
aði í landinu og jafnvægi á
lánamarkaði."
— Kemur endurskoöun
lánskjaravístölunnar hér inn i
dæmið?
„Ég vil líta á það mál í
þessu víða samhengi efna-
hagsmálanna í haust. Ég vara
hins vegar við því að raska
því trausti sem hefur fengist
á peningalegan sparnað á
undanförnum árum.
Of háir vextir í dag lækka
t.d. ekki fullnægjandi á einni
nóttu. Aðlögunartíminn er tal-
inn í misserum en ekki mán-
uðum, en ég hef þá trú að
hér sé hægt að ná árangri —
en með skynsamlegri stjórn
og beitingu þeirra tækja sem
ríkið ræöur yfir. Við rekum
ekki afskiptaleysispólitfk, en
hins vegar gerum við okkur
grein fyrir því að of mikil
stjórnsemi á þessu sviði eins
pg öðrum getur gert illt verra.
íslendingar hafa alltaf verið
haldnir vantrú á of stjórnsöm
yfirvöld. Ofstjórn lendiroft í
óstjórn.
Þarna þarf að þreyta fisk-
inn á færinu en ekki taka of
fast á honum, ef menn vilja
landa honum — svo að mað-
ur tali líkingamál sem ég veit
að utanrikisráðherrann skilur.
Þetta á sérstaklega við ef um
stórfiska er að ræða. Þá er
ekki alltaf rétt að taka á af of
mikilli stjórnsemi í upphafi,
heldur þvert á móti leyfa hon-
um að rása nokkuð, en landa
honum svo á endanum
örugglega. Það þarf að stilla
saman strengi í efnahags-
stjórninni til að ná árangri.
En efnahagsaðgerðir gagnast
ekki nema þær hafi skilning
fólks og á þeim tíma, þegar
markaðsaðstæður eru að
komast i réttar skorður. Ég
held að það ástand sé að
fara að skapast."
— Ef fyrirtækin eru aö
fara yfirum, myndast þá ekki
gamla biðröðin, þar sem beö-
ið verður um aö stjórnvöld
taki undir meö atvinnuvegun-
um?
„Það er ekki vafi á því að
biðröðin bíður, en í mínum
huga er spurningin sú hvort
ménn bjargi nokkru, ef reynt
er aö bjarga öllu. Ég er ekki
viss um það, og ég er viss
um það að þá fyrst náum við
árangri í aðhaldsstjórn að
fram komi betra jafnvægi á
launa- og lánamarkaði en nú
er. Þá sé rétti tíminn —
væntanlega i haust — að
fylgja því eftir meó vel völd-
um aðgerðum, sem við erum
nú að velja.“
LEYFUM ÞORSTEINI AÐ
JAFNA SIG EFTIR
FLUGFERÐINA
— Þú segir aö réttur tími
sé i haust en náiö þið þvi?
Heimta menn ekki gengisfell-
ingu strax — eöa fyrir 21.
ágúst?
„Ætli sé ekki óhætt að
leyfa Þorsteini að jafna sig
eftir flugferðina.
Við þurfum að taka þann
tíma sem þarf. Eins og þeir
vísu Færeyingar segja: Það
kemur alltaf nógur tími.“
— Tvær gengisfellingar á
þessu ári og það hefur staðið
í Alþýöuflokksmönnum aö
kyngja þeim. Er einhver skyn-
semi í gengisfellingunum?
„Vandamálið er þetta: Ef
við teljum gengiö rangt
skráð, er það alltaf í hlutfalli
við innlendan kostnað og
verölag. Þó þú hækkir eða
lækkir gengið, hefurðu alls
ekki breytt raungenginu um
sama hlutfall, vegna þess að
þú verður að vita, hvað gerist
með innlenda verðlagið — og
mikilvægast hvað gerist með
launin innanlands. Fylgja þau
á eftir og eyða áhrifunum? Þá
er verr af stað farið en heima
setið.
Það er mikilvægt að gera
sér grein fyrir þvi að það er
alls engin bein samsvörun á
milli breytingar á nafngeng-
inu, verði á erlendri mynt í ís-
lenskum krónum og raun-
gengi, hlutfalls milli gengis
krónunnar og innlends verð-
lags. Þannig að þeir sem
telja það skynsamlegt að
fella gengið stórkostlega til
að ná jafnvægi í búskap at-
vinnuveganna og utanríkis-
viðskiptunum, verða líka að
sýna fram á að því fylgi raun-
veruleg breyting i verðhlut-
föllunum í kjölfar slíkrar
ákvörðunar. Það hefur oft alls
ekki reynst niðurstaðan á
endanum.1'
— En er þaö nokkuð á
einni hendi stjórnvalda að
ráða þessu?
„Þar komum við að því að
stjórnvöld geri sér grein fyrir
yfir hverju þau geta raunveru-
lega ráðið og haft áhrif á, og
beiti þeim áhrifum á réttan
hátt. Við erum að leita að
slíkri samstillingu kraftanna.
Við höfum þungar áhyggjur
af vaxtabyrðinni fyrir skuldug
heimili og við vitum að ýmis
fyrirtæki standa höllum fæti,
sem er lífsspursmál að gangi
fyrir fólk víða um land. En
þarna er ekki alltaf rétta svar-
ið að hlaupa upp til handa og
fóta og segja: Það verður að
bjarga þessu, leysa þetta, og
tíminn er naumur. Menn
verða að hugsa lengra en til
næsta útborgunardags. Við
Alþýðuflokksmenn viljum
ræða þessi mál vandlega við
fólk í verkalýðshreyfingunni
og sveitarstjórnir áður en
kúrsinn er tekinn."
— Þú vilt sjá gengisfell-
ingu i samhengi við aðrar
athafnir. Gætirðu þá séð
gengisfellingu, ef hún næði
þeim markmiðum sem þú ert
að tala um?
„Þá komum við að þvf að
meta, hvenær kominn er tími
til að tengja gengið við
stærra myntsvæði. Getur það
verið skynsamlegur þáttur í
langtíma efnahagsstjórn? í
því felst visst afsal á sjálf-
stæði og sjálfræði um stjórn
peningamála og gengis.
Þetta er m.a. eitt af því
sem ræða þarf í tengslum við
ákvarðanir um besta fyrir-
komulag vaxtaákvörðunar og
um frjálsræði í viðskiptum
með fjármagn milli landa, og