Tíminn - 22.11.1967, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 22. nóvember J')67
Utgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Kramkvæmdastjóri- Kristján Benediktsson Ritstjórar Pórarmn
Þórarinsson (áb> Andrés Kristjánsson .lón Heleason og Indriði
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar- rómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrimui Gislason Ritstj.skriistofur 1 Eddu-
húsinu. simar 18300—18305 Skrifsofur Bankastræti 7 Af-
greiðslusími: 12323 Auglýsingasíml- 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald kT 105.00 á mán innanlands - t
lausasölu kr 7 00 eint. — Prentsmiðjan EDDA n. t
Norðurlöndin og fall
sterlingspundsins
é
Það er á margan hátt atnyglisvert fyrir íslendinga
að fylgjast með því, hvernig Norðurlandaþjóðirnar hinar
hafa brugðizt við fellingu sterlingspundsins.
Aðeins em af þessum þjóðum, Danir, hafa ákveðið að
láta gjaldmiðil sinn fylgja pundmu, en þó ekki nema til
hálfs. Danir fella krónuna um 7,9% Það var fyrst og
fremst tillit til landbúnaðanns. sem réði þessari
ákvörðun Dana. Rúmur hebningur af útflutningsvörum
danska landbúnaðarins ev selaur á brezkum markaði. Til
að bæta það tap, sem danski landbúnaðurinn verður fyrir
af falli sterlingspundsins, nægir nokkurn veginn 7,9%
gengisfelling dönsku krónunnar. þar sem álíka meira
fæst nú fyrir þær landbúnaðarvörur, sem seldar eru til
þeirra landa, sem ekki fella gengið, og nemur mismun
þeim, sem er/á verðfellingu pundsins og dönsku krón-
unnar.
Landbúnaðurinn danski myndi helzt hafa kosið, að
krónan væri alveg látin fylgja oundinu Bæði þjóðbank-
inn og verkalýðssamtökin lögðust gegn því, þar sem það
myndi leiða til mikillar og sennilega óviðráðanlegrar
dýrtíðaröldu.
Athyglisvert er, að forsvarsmenn atvinnurekenda —
og þó einkum iðnrekenda; — í Danmörku, lögðust gegn
fellingu krónunnar. Rök þeirra voru þau, að gengisfelling
myndi á margan hátt hækka tramleiðslukostnaðinn og
ávinningur fyrir útflutninginn verða minni en enginn á
stuttum tíma. I samræmi við þetta hefur danski íhalds-
flokkurinn lagzt gegn gengisfeilingunni og talið að bæta
ætti landbúnaðinum tjónið með öðrum hætti. íhalds-
menn benda jafnframt á,- að gengisfelling rýri sparifé og
hækki erlendar skuldir en hvort tveggja sé varhugavert.
I Noregi varð það niðurstaf a stjórnarvaldanna að
halda gengi norsku krónunnar óbreyttu. Af hálfu út-
flytjenda, siglingafélaga og gistihúsa, var þó bent á, að
mikilvægt væri fyrir þessar atvinnugreinar, að krónan
fylgdi pundinu. Skipafélögin tðiia sig t.d. tapa um einn
milljarð norskra króna á fellingu pundsins- Norska stjórn-
in taldi hitt þó mikilvægara, að 75% innflutningsins
kemur frá löndum, sem ekki brevta genginu, og mikil
dýrtíð myndi því hljótast af því ei gengið væri fellt. Sú
dýrtíð myndi leiða til kauphækkana og síðan koll af
kolli. Gengisfellingin myndi þv ekki bæta stöðu út-
flutningsins, þegar til lengdar léti.
Svíar komust að líkri niðurstöðu og Norðmenn og
felldu því ekki krónuna. Um þnðiungurinn af útflutn-
ingi Svíþjóðar fer þó til þeirra landa sem hafa fellt
gengið. Svíar óttast nokkuð, að Danir kunni að nota sér
gengisfellinguna til að lækka eitthvað verð á landbúnaðar-
vörum á sænskum markaði ng pað get; reynzt sænskum
landbúnaði erfitt. Haft er við orð, að slíku kunni að
verða svarað með einhvers konar innflutningshöftum.
Finnar néldu genginu óbreyttu, en þess er að gæta.
að þeir hafa fellt það nýlega.
Rétt er að geta þess að Jokum, ao aðstaða íslands
er önnur en Danmerkur Noregs og Svíþjóðar.
t þessum löndum hefur verið abfð st]órn á efnahags-
málunum á undanförnum árum Hér hefur hins vegar
ríkt stefna nngulreiðai handahots lánsfjárhafta og óða-
verðbólgu. Af því verður fyrr en semna að súpa seyðið.
Efnahagsstefna Wilsons hefur
fullkomlega beðið skipbrot
Gengisfellingin mun ekki leysa vandamál Bretlands
UM LANGT SKEID heíur
brezkur stjóramálamaður ekki
beðið stórfelldari ósigur en Har
old Wilson, þegar hann varð
að fella gengi sterlingspunds-
ins síðastl. laugardag. í þeirri
akvörðun hans fólst óbeint sú
játning, að sú efnahagsstefna,
sem sjtórn hans hafði fylgt und
anfarin þrjú ár, hefur alger-
lega misheppnast. Þótt með
verulegum rétti megi segja, að
pundið hafi raunverulega verið
fallið áður en Wilson kom til
valda, mun fall þess verða skrif
að á reikning hans vegna þess að
hann hefur farið með völd í
þrjú ár og baslað við að fylgja
stefnu, sem hefur reynzt alger-
lega óraunhæf. Hætt er við
því, að enn meira verði skrif-
að á reikning hans en hann
raunverulega ber ábyrgð á
EFNAHAGSSTAÐA Bret-
latnds var erfið, þegar Wilson
kom til valda. Fyrirsjáanlegt
var, að miklir erfiðleikar voru
frámundan. íhaldsflokkurinn
var á vissan hátt heppinn, þeg
ar hann tapaði i þingkosningun
um 1964. Hann slapp þá undan
því að þurfa að gera óvinsælar
ráðstafanir, sem hlutu að verða
afleiðing þess, að ríkisstjórn ’
hans hafði á margan hátt verið
værugjörn og íhaldssöm og
framfarir í brezku atvinnuJífi
því orðið minni en víðast ann
ars 'staðar á áratugnum frá
1950—60. Ef Wilson hefði átt
að valda vandanum, hefði hann
þurft að hefja merki þróttmikill
ar og róttækrar umbótastefru.
skera vægðarlaust niður hinn
mikLa herkostnað Breta erlend
iis og veita því fé, er þar varð
hreinn eyðslueyrir, til framfara
og framkvæmda innanlands. En
Wilson reyndist hvorki róttæk
ur né umbótasinnaður. f at-
höfnum sínum reyndist hann
."yrst og fremst íhaldssamur hag
fræðingur. Hann hugðist fyrst
og fremst að mæta erfiðleikun
um með íhaldssamri samdrátt
arstefnu, kaupbindingu og
lánsfjárhöftum, eins og helzt
hefði mátt vænta af íhaldssam
ari hluta íhaldsflokksins.
Ráðstafanir hans flestar voru
miðaðar við stuttan tíma, eins
og gerðar í traústi þess, að
einhvert kraftaverk gerðist á
næstunni, er bjargaði öllu sam
an. Afleiðingin af þessu varð
sú, að Bretland sökk alltaf
dýpra og dýpra í efnahagslegt
kviksyndi, unz fall sterlings-
pundsins varð ekki umflúið
um seinustu helgi.
Wilson hefur fram að þessu
þótt klókur stjórnmálamaður
Hann hefur líka mjög notið
þess, að hann hefur reynzt and
stæðingum sínum ofjarl i um-
ræðum í neðri málstofúnmi. En
hann skortir þann stórhug,
framsýni og róttækni, sem Bret
ar hafa nú þörf fyrir Bretar
hefðu nú þurft forustumann á
borð við Lloyd George. í»að
er Wilson vis'sulega ekki.
HVORUGUR hinna storu
flokka í Bretlandi, virðist fiill-
komlega hafa gert sér Ijóst,
hver staða Bretlands er orðin
Bretland er ekki lengur stór-
veldi, sem Iifir að veruiegu
leyti á nýlendum. Nýlendurnar
eru horfnar sem betur fer.
Samt hafa Bretar haldið uppi
dýrum herstöðvum víða um
heim. Ef Bretar áttu að halda
hlut sínum í breyttu umhverfi.
þurftu þeir framar öðru að
losa sig við öll útgjöldin, sem
leiddu af fyrri stöðu þeirra sem
heimsveldis, og efla og um-
skipuleggja iðnað sinn, svo að
hann yrði sem samkeppnishæf
astur. Ríkisstjórn íhaldsflokks-
ins á árum 1950—60 þráaðist
við að gera sór þetta ljóst, og
Wilson fylgdi þeirri stefnu á-
fram, a. m. k. fyrstu misser
in. Þess vegna urðu engin
þáttaskil við tilkomu stjórnar
hans. Hún markaði engin tíma
mót, skapaði ekkert lífgandi
umrót, vakti enga nýja tiltrú.
Það var hjakkað áfram í sama
gamla íhaldsfarinu. Þess vegna
varð það ekki umflúið, sem nú
er fram komið.
Rétt er að geta þess, að
stjórn Wilsons hefur verið ó-
heppin á margan hátt, einkum
að undanfömu Viðskiptabann
ið, sem Sameinuðu þjóðirnar
hafa lagt á Rhodesiu, veldur
Bretum miklu gjaldeyristapi
Lokun Suez-skurðarins innig.
Sjómannaverkfallið í fyrra og
hafnarmannaverkfallið nú.
hafa orsakað verulegar trufl- y
anir, sem spillt hafa samkeppn
Gestur á Waldorf hótelinu í London horfir á Wilson flytja ávarp til
þjóðarinnar á sunnudagskvöldið.
isstöðu Breta. Samdrátturinn í
Vestur-Þýzkalandi hefur bitnað
verulega á brezkum vörum.
Fleira mætti telja. Þetta alit
hefur vafalaust flýtt fyrir falli
sterlingspundsins.
FELLING sterlingspundsins
getur eitthvað bætt efnahags-
lega stöðu Bretlands út á 'úð
fyrst um sinn. En gengisfelling
er oftast meira sjúkdómsafleið
ing en lækning. Svo mim einn
ig verða hér. Það er allt annað
og meira, sem þarf til þess að
Bretar komist á réttan kjöl aft
ur. Það þarf fyrst og fremst að
endurskipuleggja og efla brezk
an iðnað. I stórum hluta hans
ríkja enn úrellt tækni og vinnu
brögð. Að vissu leyti stafar
þetta af rótgróinni íhaidssemi
atvinnurekenda og verkaLýðsfé-
laga. Hér þarfnast Bretar mark
vissrar sóknar. Það eru enn
eftir fjögur ár til næstu
almennrar þingkosninga. Wil-
son og stjórn hans hafa því
tækifæri til að láta taka til
sín á þessu sviði. En þá verð
ur WiLson að taka upp aðra
stefnu en hann hefur fylgt tiL
þessa. Þá má hann ekki Lengur
vera íhaLdssamur hagfræðing-
ur, heldur róttækur og djarfur
framfaramaður. Að öðru leyti
er flokki hans dæmdur vís
ósigur i næstu þingkosning-
um, þvi að í flokki andstæðinga
hans ber orðið í vaxandi mæli á
nýjum og raunhæfum skilningi
á þessu,m málum Það væri vel,
ef sú breyting hjálpaði til að f
knýja Wilson og félaga hans
til dáða. ÞJ».