Tíminn - 08.12.1967, Blaðsíða 8

FÖSTUDAGUR 8. desember 1961.
K
Erle

EJ-Reykjavík, fimmtudag. — í vikunni náðist loks eins
konar samkomulag í Kýpurdeilunni, og er hafinn brott-
flutningur herliðs þaðan. Samningaviðræðurnar um Kýp-
ur settu því einkum svip sinn á fréttir vikunnar, auk
þess sem mikið var rætt og ritað um væntanlega kosn-
ingabaráttu í Bandaríkjunum með tilliti til forsetakosn-
inganna á næsta hausti.
Ei.ns og ffam hefur konnið
áður, hefur Eugene McCartlhy
ákveðið að taka þátt í barátt-
unn. um framboð demókrata
í forselakosningunuim, og í því
skyni mun hann m.a. taka þátt
í fjórum prófkjörum deimó-
krata næsta vor.
Það eru einkum þeir, sem
eru andstæðir stefnu Banda-
ríkjanna í Vietnammálinu, sem
styðja munu McCarthy. Ekki
er pó víst, hversu mikið fylgi
hann hlýtur.
Nú vikunni var birt skoð-
anakonnun, sem Louis Karris-
stofnuiiin i Bandaríkjunum hef
ur gert. Kom þar í ljós, að
vaeru kosningar haldnar núna,
myndi Lyndon Johnson fá fjór
falt atkvæðamagn miðað við
McCarthy. Hann studdu 63%
þeirra, sem spurðir voru, Mc
Carthy 17%, en 20% voru óá-
kveðnh.
McCarthy virðist standa versj;
i austurhéruðum Bandaríkj-
anna i.d. New Hampshire og
Massaehusetts. Aftur á móti
ster.aur Johnson illa I Suður-
rikjunum. Að vísu hefur hann
miklu meira fylgi en McCarthy
þar, en hægri sinninn George
Wallace, frá Alabama, myndi
fá mun fleiri atkvæði en John-
son samkvæmt skoðanakönnun
inm
Rótt er þó að geta þess, að
skoðanakönnunin var fram-
kvæmd rétt etfir að McCarthy
tilkynnti ákvörðun sína um að
taka þátt í prófkjörunum. Próf
kjórin verða ekki fyrr en næsta
vor, og forsetakosningar ekKi
fyri en næsta haust. Niður-
stöður skoðanakannanna nú
hafa þvi frekar lítið gildi.
0
Kjarnorkuöld
í aldarf jórðung
Siðastliðinn laugardag var
haldið.upp á aldarfjórðungs af
mæii kjarnorkualdar. Hún
er talin hefjast kl. 3.25 e.h.
að bandarískum tíma 2. des.
1942. Sá dagur var örlagaríkur
í sógu mannkynsins; afleiðing-
in var eyðing Hirosima og
Nagasaki og gerð vopna, er
geta eytt jörðinni og öllu sem
á heoni lifir.
Þegar litið var á ástand kjarn
orkumála heimsins á þessum
afmælisdegi, var fátt til að
fagna. Að vlsu hefur kjarnork-
an komið að margvíslegu gagni,
>g mun svo verða ' vaxandi
mæii í framtáðinni, en mest ber
oó á eyðingarmætti nennar.
IVæi þjóðir — Bandaríkin
og Sovétríkin — hafa nú hvor
um sig nægilegan megatonna-
fjöida kjarnorkuvopna tii að
lyða öliu lífi á jörðunni. Þrjár
aðrar_ bjóðir — Bretland. Kín
/erská alþýðulýðveldið og
Frakkiand — hafa kjamorku-
sprfng.lur - sum einnig vetn-
'ssprengjur.
Exns og kunnugt er, voru
Banoaríkjamenn fyrstir til að
búa tii kjarnorkusprengjuna.
og voru einráðir á því sviði um
nokxurt árabil. Á sjötta ára-
tugnum tókst Sovétríkjunum
aftur á móti að búa til slikar
sprengjur, og síðan hafa báðar
þessai þjóðir fullkomnað þau
drápstæki — og vinna enn að
þvi. Einnig eru ýmis merki
pess, að Sovétríkin hyggist
minnka bilið milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna hvað
kjarnorkuvopn snertir — en
Bandaríkjamenn hafa mikla
yfirburði hvað eyðingarmœtti
viðvíkur.
Nýjasti þátttakandinn í kjarn
orkukiúbbnum er Kínyerska al
þýöuveidið, og engin tök virð
ast a að takmarka útbreiðslu
þessara vopna enn frekar —
bæði vegna andstöðu sumra
kjarrorkuveldanna (Kína og
FraKkiands) og vegna andstöðu
nokkurra smærri þjóða, ekfi
sízt í Vestur-Evrópu.
Nauðsyn þess að koma á ein
hverjum samningi um takmörk
un á útbreiðslu kjarnorkuvopna
verður þó augljós, þegar at-
hugað er hversu mörg ríki geta
og notaði Wilson tækifærið tii
þess að undirstrika enn e.mi
sinm að Bretar vildu fulla að
ild að EBE og ekkert minna.
Sagí. er, að Wilson hafi lagt
áherzli. á einkum tvö atriði.
1. Að Bretland hefur sótt utn
aðild að EBE samkvæmt 237
gr. Romarsáttmálans, og bíður
nú eftir „jái“ eða „neii“ frá
^bandaiaginu. Svarsins er að
vænta eftir fund utanríkisróð-
herra EBE-ríkjanna 18.—19.
desember n.k.
2. Að aukaaðild kæmi ekki
tii g.tina, Jafn erfitt yrði aug-
ijósiega að semja um aukaað-
ild sem fulla aðild, en hið fyrr-
nefnda myndi leiða til þess, að
Bretland hefði engin áhrif á
politíska þróun EBE. Slíkt væri
ófært.
Þetta og ýmislegt fleira lagði
Wilson áherzlu á í viðtölum
sínum við Rey og félaga hans.
Mun Rey hafa svarað Wilson,
en ekkert hefur frétzt um
hveinig viðtökurnar voru.
Þá kom Vestur-Evrópusam-
oar.dið (WEU) saman til fund-
ar 4. desember, en í því eiga
sæti EBE-ríkin sex og Bretland.
Forsel; þingsins, Badini-Con-
falonkieri, formaður Frjáls-
Iynda flokksins á ítaJíu, réðist
þar harkalega að de Gaulle fyr-
ir afstöðu hans til umsóknar
Breta um aðild að EBE. Sagði
hann, að Evrópa væri í mikilli
Kýpur verður flutt á brott.
Óvlst er, hvort herlið þessara
rtkjá. sem þeir mega hafa á
eyjunni samkvæmt samningum,
verö! einnig flutt brott —
en Makaríos erkibiskup hefur
krafizt þess. Þá er útlit fyrir,
að fjöigað verði í gæzluliði Sam
einuðu þjóðanna á eynni *-
en það er krafa Makaríosar, að
svo verði, og að S.þ. tryggi
sjáiiistæði eyjarinnar.
Þen tveir menn, sem mest
reyndu að miðla málum í þess
ari nyjustu Kýpurdeilu voru að-
stoðarfiamkvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna, José Rolz-
Benneti. og Cyprus Vance, sér-
legur sendimaður Johnsons
Bandaríkjaforseta. Samkomulag
náðist í síðustu viku milli ríkis
stjórnr Grikklands og Tyrk-
lands um málið, en ekkert sam
ráð var haft við Makaríos fyrr
en pað samkomulag hafði náðst.
Það féll að sjálfsögðu ekki
Maij.«uiosi í geð, en hann heíur
lýst þv, yfir að framtíð Kýpur
eigi ekki að vera samkomulags-
atrið- ríkisstjórnanna í Aoenu
og Ar.kara, heldur ætti það
mái að ræðast á vettvangi Sam
einuöu þjóðanna. Leit því rvo
út um tíma að samkomulag
myndi stranda á Makaríosi.
Þvi var það, að U rhiit,
framKvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, sendi út á sunnudag
inn tiiiögu um lausn deilunn
bessan viku, þegar Dandaríska
nerstjornin í Suður-Vietnam til
kynnti að hún hefði yfirgefið
hæðina en bardagarnir um
nana kostuðu Bandaríkjame ír.
158 hermenn. Hæð þessi er
skammt frá Dak To, sem er
miku herstöð Bandaríkjamanni
Eftn að hermenn Norður-Viet
nam og Þjóðfrelsishreyfingar-
nnar (Vietcong) höfðu verið
reAnir af hæðinni, gættu bandz
rískir hermenn hæðarinnar -
en ; vikunni voru peir síðan
senuir ,til Dak To aftur. U n
tO.OOO hermenn munu hafa
gætt þessarar hæðar og annarr
ar þar í grend, en talið var, að
jafnvei svo margir hermenn
gætu ekki gætt hæðanna.
Sun.rr telja, að Bandarikia-
menn hafi verið of fljótir á
sér, og að hermenn Vietcong
muni brátt aftur sækja upp á
hæðirnar hjá Dak To og hefja
að ný„u árásir á herstjVna
Gæti það þýtt annan bardaga
um Hæð 875.
Keppt um dagbækur
Che Guevara
Fyri; nokkru birtust hér i
oiaöinu stuttir kaflar úr dagbók
um kubanska byltingarleiðtog-
ans Cr.e Guevara, sem lézi í
Bóiivíu fyrr á þessu ári. Það
voru yfirvöld í Bóliviu sem
birtu þessa kafla opinberiega
Eugene McCarthy, öldungadeildarþingmaður frá Minnesota, á blaðamannafundi.
buið til kjarnorkusprengjur
einungis tveimur árum eftir að
þau taka ákvörðun um slíkt
Þess, ríki eru Kanada, Vestu/
Þýzfcaiand, Indland, ísrael,
Japan, Svíiþjóð og Sviss.
Jafnvel enn alvarlegra er, að
40—50 ríki hafa kjarnorkuofna
sem munu geta framleitt nægi-
legí piútóníum árið 1980 —
aft.r 12 ár — til þess að fram-
leiða 5000 kjarnorkusprengjur
á ári! í þesum hópi eru ýmis
ríki fyrir botni iMðjarðarhafs
og Afríku og Asíu. Er hægt
ið imynda sér hvernig fara
mur,, eí þessi ríki — sem rvm
hver eiga alltaf i ófriði cða
deiium — eignast eigin Kjarn-
orkusprengjur.
2s áia afmæli kjarnork.iald
ar pykir þvi ekki tilefni iil
fagnaðar.
; Wilson og Rey
Jean Rey, formaður ir?m-
kvæiroanefndar Efnahagsb igda
lags Evrópu fór í vikunn' á
sami öðrum nefndarmönnu.n
vfir Ermarsund að hitta Ha.uid
Wiison forsætisráðherra B.cel
ianas. Sátu þeir fundi 4. des.
hættu vegna sundrungar, og
skoraöi á þau fimm ríki, sem
aðiid fcafa að EBE ásamt
Frakkiandi, að standa fast gegn
afstoðu Frakklands, og jafn-
framt að hefja sérstakar við-
ræður við Bretland.
Þótt þessi fimm ríki séu
alynnt aðild Bfcetlands, þá er
óvíot nversu langt þau muni
ganga gegn Frökkum. Einkum
mur Vestur-Þýzkaland væntan
legi fara sér hægt og hafa
ráðamenn þar strax farið að
ræða um möguleikann á ein-
hveiT' „sérstakri“ aukaaðild
Bretlands að bandalaginu. Er
nú beðið eftir utanríkisráð
herrafundinum i Brússel með
nokkurn eftirvæntingu.
Kýpurdeilan
leyst i bili
SamKomulag náðist í vikunni
Kypi.rmálinu. og er því deilan
.ieysf í bili.
Niðurstaða samningavið-
•æðna milli ríkisstjórnanna '
Aþeru Ankara og Nicosiu. en
oeiir 'óku þátt brír sátta-
seni.'aiar. var sú, að heriið
Grikkiands og Tyrklands á
ar, og voru þar felld út þau
atriði samkomulagsins mi’.ll
Grikklands og Tyrklands, rem
Makuríos gat ekki fellt sig við,
að þvi er talið er.
Málið mun væntanlega Koma
til umræðu í Öryggisráðmu
síðar í þessum mánuði, og þar
nánar rætt um fjölgun í liði
S.Þ. a Kýpur.
Þótt þannig hafi verio komið
. veg fyrir styrjöld uor Kýpui
að þessu sinni, er grui.dvallar
atriði mólsins enn þu oleys
b.e bvernig tryggja á ftiðsam
lega sambúð grískra ov tjTk-
nesKra manna á Kýpiu og hver
?et, orðið sú framtíð eyjarinh
ar sem bæði Grikkland os
Tyrxiand geta sætt sig við —
að ógieymdum Makaríosi.
Hæð 875 yfirgefin
Fra þvi var skýrt hér i síð-
ustu viku, að bandariskir he’-
menr hefðú loks náð á sitt
va,3 llæð 875 < Suður-Vietnam
eftu mikið mannfal) og viku
baidagi. Vai þetta talin mesta
jruata Vietnam-stríðsins fi'
bessa
Þac vakti því mikla furðu i
við réttarhöldin yfir Regis De
bray. franska fræðimanninuui
sem dæmdur var þar í 30 ára
fangedsi
Nu eru dagbækur Ché enn á
dagskiá því ýmis fyrirtæki berj
ast nú um að fá útgáfuréttina
á þemi Eru milljónir í ooði
hja pessum fyrirtækjum, en
ovist nver hlýtur hnossið
Hei Bólivíu náði dagbókun-
un, at Ché 9. október s.L Er
hér uro að ræða 'vær 'itlar
oækur sern í eru rituð um 30
þúsuno orð. Telja vfirvöld par
,a:cii að dagbækumar >éu
herían? og bvi hafi þau rétt
•i af se,ja þær ef þeim lysttr
Þelta er þé ekki ta.ið örugg!
lagaiega séð. bví Ché á eftir-
iiar.di konu, sem gæti gert
fcröíu til eigna hans. Ei .rig
gætu ættingjar hans i Areen
Jnu l„g fram slíka kröfu Laga
'ega séð er málið bví miöe
iljó„t r flókið
Er, uað hefui ekki dregið ur
áuúgo útgáfufyirtækia á ei
mttuíUn á birtingu da^bok
anna v7itað er að oanda-iska
storb.aðið New York Times fcef
Framhald á bls. 15.
I
I