Alþýðublaðið - 29.03.1989, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 29. mars 1989
MÞYBUBUÐIÐ
Útgefandi: Blað hf.
FramKvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Auglýsingastjóri: Steen Johansson
Dreifingastjóri: Siguróur Jónsson
Setning og umbrot: Filmur og prent, Ármúla 38
Prentun: Blaöaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið
FINNBOGI RUTUR
VALDEMARSSON
I dag verður til moldar borinn Finnbogi Rútur Vaide-
marsson, fyrrum alþingismaður, bankastjóri og ritstjóri
Alþýðublaðsins. Finnbogi Rútur tók við ritstjórn Al-
þýðublaðsins 29. október 1933 Þá „hélt nútíminn inn-
reið sína í íslenska blaðamennsku“ eins og réttilega
hefur verið komist að oröi. Næstu fimm árin dafnaði
blaðið undir leiðsögn ritstjórans og varð með eftir-
minnilegum hætti alvörufréttablað, sem fullsæmt væri
að enn í dag. Það hélt uppi merkjum lýðræðisjafnaðar-
stefnunnar á tímum kreppu en líka hugsjóna.
Finnbogi Rútur settist aðeins 26 ára í ritstjórnarstól
Alþýðublaðsins. Hann hafði öðlast lífsreynslu sem var
sprottin úr vestfirskum jarðvegi, stundað nám við er-
lendar menntastofnanir, kynnst straumum og stefnum
í pólitík og sjálfur gerst sósíaldemókrat. Upp hingað
flutti Finnbogi Rúturútlenskastraumajafnaðarog rétt-
lætis og klæddi þá íslenskum veruleik. Alþýðublaðið
varð í höndum ritstjórans málsvari alþýðunnar gegn
burgeisum þess tíma.
Ritstjórnarferi11 FinnbogaRútsvaraðeinsfyrsti kapít-
uli á löngum ferli litríks stjórnmála- og hugsjóna-
manns. Þegar hann yfirgaf ritstjórastólinn hóf hann út-
gáfu alþýðuritaog bóka. Alþýðusamband íslands hafði
ályktað um nauðsyn þess að koma á fót menningar- og
fræðslusambandi líkt og tíðkaðist meðal alþýðuflokka
í grannlöndum. Næstu árin jók Finnbogi Rútur ásamt
öðrum gáfumönnum við upplýsingu um allt land með
bókum og bæklingum frá MFA.
Finnbogi Rúturvar landnemi í andlegum og veraldleg-
um skilningi þess orðs. Hann efldi hugsjón með þjóð-
inni jafnt utan garðs sem innan. Hann og kona hans
Hulda numu land í Kópavogi og gerðust fyrstu bæjar-
stjórar þar. Fyrir margháttuð störf fyrir bæjarfélagið
voru þau hjónin kosin heiðursborgarar Kópavogs.
Finnbogi Rúturvar bankastjóri Útvegsbankans í hálf-
an annan áratug og sat á Alþingi 15 þing, fyrst sem
landskjörinn alþingismaður í áratug en 1959-1963 sem
alþingismaður Reykjaneskjördæmis. Á Alþingi lét
Finnbogi Rútur jafnan utanríkismál mikið til sín taka.
Samherjar Finnboga Rúts jafnt sem andstæðingar
virðast sammála um að hann var slyngur stjórnmála-
maður. Hann vann glæsta sigra þar sem gáfna hans
naut við, en hann var líka þátttakandi í erfiðu stríði jafn-
aðarmanna og „rétttrúaðra“. Stjórnmálasaga tuttug-
ustu aldar verður ekki skráð framhjá Finnboga Rúti
Valdemarssyni.
ÖNNUR SJÓNARMID
Heimir Pálsson: Engin trygging
fyrir þvi að komandi kynslóðir
segi ekki: „mér iangar i nammi",
þó að við þekkjum rétt „frumlags-
ígildi“.
HEIMIR Pálsson ritar þrjár
miklar greinar um íslenskt mál
í Morgunblaðið í síðustu viku.
Tilefnið eru sjónvarpsþættir
Eiðs Guðnasonar, fyrrum fjöl-
miðlamanns. Á skírdag (i síð-
ustu grein Heimis) er röðin
komin að menntamálaráð-
herra, sem svarar stjórnanda,
sem „með alvörusvip og ábúð-
armiklum“ spurði mennta-
málaráðherra, hvort það væri
rétt stefna að leggja minni
áherslu á málfræðikennslu en
áðurvar. Menntamálaráðherra
„lét veiðast" segir Heimir, og
heldur áfram:
„Síðan lét hann (mennta-
málaráðherra) að þvi liggja að
menntun kennara í þessu efni
væri langt í frá fullnægjandi.“
Heimir tekur ráðherra i svo-
litla kennslustund. Hvað á ráð-
herra við með „málfræði-
kennslu"? Kennsla í málfræði
dugirskammt,ef henni er beitt
umhugsunarlaust, skrifar
Heimir. Og þvi ekki víst að af-
komendur þeirrar kynslóðar
sem „telur sig komna til vits
og ára“ viti að sögnin að langa
taki með sér „frumlagsígildi í
þolfalli":
„Það er þá býsna undarlegt
að börn þessarar kynslóöar
skuli oftar en ekki segja „mér
langar i nammi“ í staðinn fyrir
„mig langar í sælgæti“. Stað-
reyndin virðist nefnilega vera
sú að kennsla á málfræðiregl-
um dugir alls ekki til þess að
menn beiti þeim umhugsunar-
laust.“
Langar ráðherra í málfræði-
kennslu — eða þig. Greinar
Heimis Pálssonar eiga eftir að
vekjatil umræðu. „Tungumálið
afhjúpar okkur.“
FJARMOGNUNAR-
GREIFARNIR eru hrifnir
af húsbréfum félagsmálaráð-
herra. í „Fjármálum" sem er
mánaöarrit Fjárfestingarfé-
lagsins skrifar framkvæmda-
stjóri félagsins í leiðara um
ágæti bréfanna:
„Margt bendir til að hús-
bréfakerfi það sem nú er flutt
frumvarp um á Alþingi geti
orðið tímamótamál þrátt fyrir
að ýmsir haldi hinu gagn-
stæða fram vegna daufs skiln-
ings eða sérhagsmuna.“
Ekki er Ijóst hverjir gæti
„sérhagsmuna", en höfundur'
segir húsbréfin munu hafa
mikla þýðingu fyrir fjármagns-
markaðinn,
„sérstaklega ef dregið yrði
úr hólfun á honum, t.d. kaup-
skyldu lífeyrissjóðanna á bréf-
um Húsnæðisstofnunar
vegna gamia húsnæðislána-
kerfisins en hólfunin samhliða
niðurgreiddum vöxtum veldur
háum raunvöxtum á öðrum
hlutum fjármagnsmakraðar-
ins. Með minni kvöðum lífeyr-
issjóðanna fengju þeir frjáls-
ari hendur til að ráðstafa fé
sínu og nýta það markvissar
með þeim árangri að raun-
vaxtalækkun fylgdi fljótt í kjöl-
farið. Þá má benda á, að með
húsbréfakerfinu kemur fram
nýtt sparnaðarform á markað-
inn en það mun stuðla að
auknum sparnaði og ráðdeild í
landinu.“
STEFÁN Ingólfsson, fyrrum
ráðgjafi félagsmálaráðherra í
húsnæðismálum, er hins veg-
ar ekki eins hrifinn af bréfun-
um. Þau muni rýra kjör þeirra
sem verst eru settirog i kjölfar
bréfanna verði að fylgja stór-
felldar byggingar félagslegra
íbúða.
„í mörgum löndum eru
greiddir húsaleigustyrkir. Þeir
þekkjast ekki hér á landi og
leigjendur njóta ekki skatta-
lækkunar. Með húsbréfakerf-
inu verður engin breyting á því.
I kerfinu er ekki svigrúm fyrir
félagsleg sjónarmið fremuren
á fjármagnsmarkaði. Félags-
legt húsnæði er af skornum
skammti.
Minnkuð kaupgeta mun
auka ásókn í félagslegar íbúð-
ir. Til að mæta henni verður ár-
lega að byggja fleiri íbúðir en
hingað til. Þörfin mun varla
aukast um minna en 250 ibúðir
á ári. Byggingakostnaður
þeirra er yfir 1.100 þúsund
krónur. Engin áform hafa verið
kynnt um hvernig brugðist
verði við þeim vanda.“
EINN MEÐ
KAFFINU
Eitt sinn var þekktum þing-
manni boðið í kvöldverð hjá
sparsömum hjónum. Kvöldverð-
urinn sem fram var borinn var
bæði bragðdaufur og rýr. Að
málsverði loknum var borið f ram
kaffi. Gestgjafinn sagði við
þingmanninn: „Þú verður að
koma sem fyrst aftur í mat til
okkar.“
„Endilega," sagði þingmaður-
inn, „hvað með þegar í stað?“
DAGATAL
Uppskrift að alíslenskum
pistli í dagblað
Mér datt í hug að gefa innsýn í
tilurð pistla sem þessa. Maður sest
niður og hugsar sem svo: Hvað
get ég haft í þessum pistii?
Sumir skrifa alltaf um það sama,
aðrir næstum því alltaf það sama,
hinir tveir skrifa stundum um eitt-
hvað annað en þeir skrifuðu síð-
ast. í versta falli er hægt að skrifa
um hnignun tungunnar og hvað
það er skítt að fólk skuli segja mér
langar en ekki eitthvað annað.
I svona pistlum þarf maður svo
auðvitað að hafa persónugallerí
til að leika sér með. Best er að hafa
konuna sína og geta með þeim
hætti sýnt fram á hvað maður
sjálfur er breyskur. Segja gaman-
sögur af konunni en láta hana
jafnan standa uppi sem sigurveg-
ara í lok hverrar sennu. Sýnir hvað
maður er jafnréttissinnaður.
Eða maður býr til kunningja.
Frænda eða eitthvað þvíumlikt
fyrirbrigði sem kemur í heimsókn
og er annað hvort yfirmáta
heimskur og lætur ginnast af
prjálinu sem maður sjálfur sér í
gegn um, eða þá að hann er yfir-
máta gáfaður og sýnir fram á
hversu lítið er í höfðinu á manni
sjálfum (auðvitað með þeim und-
irtóni að maður sé kannski ekki
tregur, bara eins og fólk er flest —
það er þægileg tilfinning fyrir
fjöldann að hafa). Um leið er
þannig hægt að skjóta inn þjóð-
málaumræðu undir yfirskini
heimsóknarinnar.
Svo getur maður hitt einhvern á
götu. Þá er gott að það sé gamall
félagi úr menntó. Hefur mikið.
breyst, er orðinn feitur, sköllóttur,
kominn með skegg, hefur glatað
hugsjónaeldinum, óforbetranleg
fyllibytta, skilinn, giftist aldrei,
orðinn öryrki, einstæð móðir ef
kona, nýtur álits, virðulegur, vel
giftur í úthverfi með tvo bila,
sumarbústað og hunda. Hver ein-
stök breyting gefur síðan tilefni til
vangaveltna um lífið og tilveruna
og fallvaltleik veraldlegra gæða
eða hvað allt er breytingum háð
og undirorpið. Endalaust hægt að
spinna einhvern lúinn samtíma úr
fortíðinni og koma svo með einn
léttan brandara í lokin.
Þá er það stílinn. Hann verður að
haldast í hendur við innihaldið.
Annars er allt glatað. Best að
halda í hefðina. Kaldhæðnislegt
grín gengur best. Ákveðin fjar-
lægð frá viðfangsefninu er líka
æskileg. Skrifa að ofan og niður,
að utan og inn. Gefa sig út fyrir að
hafa yfirsýn og geta hæðst að
þeim sem ekki hafa þessa yfirsýn.
Sjá fyrirbrigðin og atburðina í
nýju ljósi, velta upp nýjum hlið-
um. Eftir dálítið af æfingum og
svo enn meira af æfingum þá ætti
þetta að verða ljóst og pistillinn
fullmótaður. Formið er nefnilega
ekkert mál.
Þá er hægt að byrja:
í gær sátum við konan og ég í
stofunni og horfðum á sjónvarp-
ið. Þá var barið að dyrum. X
frændi var kominn í heimsókn
eða Y gamli kunningi, sem fer eft-
ir því um hvað maður ætlar að
fjalla. Hann sagði við okkur eftir
að hafa fengið kaffi og heimabak-
að, en konan er af gamla skólan-
um og bakar mikið og vel, að
hann hefði nýlega orðið vitni að
atburði. Ég glotti í kampinn,
þekkti minn mann... Svo rennur
þetta áfram.
Augljóslega Ieikur einn.