Alþýðublaðið - 29.03.1989, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 29. mars 1989
5
MINNING
Finnbogi Rútur Valdemarsson
F 24. september 1906 — D. 19. mars 1989
Andlátsfregn Finnboga Rúts
föðurbróður míns barst mér í
þann mund sem utanríkisráðherr-
ar V-Evrópuríkja settust á rök-
stóla í höll Evrópubandalagsins í
Brussel — í salarkynnum sem þeir
kenna við Karlamagnús.
Mér varð hugsað til frænda
míns um leið og ég lagði hlustir
við orðræðu starfsbræðra minna,
í þessari nýju höfuðborg gömlu
Evrópu. Mér varð hugsað til þess,
að hér hefði hann notið sín öðrum
mönnum betur við að sækja og
verja málstað íslendinga í al-
þjóðamálum og etja kappi við
mannvitsbrekkur annarra þjóða,
með galdri og kúnst. Hann hefði
ekki þurft að nýta neitt túlkunar-
kerfi, fljúgandi fær sem hann var
í höfuðtungum álfunnar:
frönsku, spænsku, þýsku og
ítölsku (Guðrún dóttir hans hefði
kannski þurft að hjálpa upp á
rússneskuna). Sérfróður um al-
þjóðalög og rétt; lifandi alfræði-
bók um sögu og menningu, hugs-
unarhátt, hugsjónir, hagsmuni og
hindurvitni þeirra þjóða, sem hér
áttu fulltrúa við borðið.
Menntunar sinnar vegna og
hugsjóna var Finnbogi Rútur
Evrópusinni, í bestu merkingu
þess orðs. Hann nam fræði sín í
París, Berlín, Genf og Róm við
skóla, sem var alþjóðleg stofnun
— rekinn af Þjóðabandalaginu
gamla. Lífsskoðun hans var
þrauthugsuð og pólitískur vilji
hans hertur í eldi einhvers mesta
mannraunatímabils í sögu
Evrópu. Hugsjón hans var al-
þjóðlegt öryggis- og friðargæslu-
kerfi, þar sem öfl mannvits og
mannréttinda fengju haldið aftur
af tortímingaröflum heimsku og
ofstækis, sem ævinlega eru reiðu-
búin að hleypa veröldinni í bál og
brand af minnsta tilefni.
Það var því ekki að tilefnis-
lausu sem mér varð hugsað til
þessa fjölgáfaða og margbrotna
frænda míns um leið og ég hlust-
aði á fulltrúa hinnar nýju Evrópu
reifa ýmsa þætti Evrópuhugsjón-
arinnar — í nýrri útgáfu. Þetta
eru spennandi tímar. Fámenn
þjóð eins og okkar þarf nú sem
aldrei fyrr á að halda fleiri mönn-
um eins og Finnboga Rút Valdi-
marssyni, til þess að sjá fótum
sínum forráð i samskiptum við
hið rísandi Evrópustórveldi. Og
til þess að nema stóru drættina i
þeirri nýju heimsmynd, sem
smám saman er að verða til fyrir
augum okkar.
Þversagnirnar í Iífi og starfi
Finnboga Rúts hljóta að hafa rek-
ist harkalega á, á stundum: Út-
kjálkamaðurinn, sem var heims-
borgari f'ram í fingurgóma; sér-
fræðingur í alþjóðamálum, sem
gerðist tribunus populus fátæks
fólks í berangri Kópavogs; hinn
róttæki vinstrisinni sem fyrirleit
kommúnista og alla þeirra fólsku
og fordæðuskap; hinn margræði
menntamaður og einfari, sem
gerðist mesti kosningarsigurveg-
ari Iýðveldissögunnar og naut ein-
stakrar lýðhylli alþýðufólks.
Klassíker, sem gerðist byltinga-
maður í blaðamennsku og áróð-
urstækni. Hæfileikarnir voru svo
miklir og margvíslegir að það var
ekki einfalt mál, til hvers ætti að
nota þá. Og útilokað að fella þá í
einn farveg þar sem þeir gætu
streymt fram i friðsæld og lygnu.
Að loknu fundaþrasi í Osló,
Kaupmannahöfn, Brussel og
Strasbourg tókum við Bryndís
næturlest til Mílanó og eyddum
þremur dögum í litlu miðalda-
þorpi á ítölsku strandlengjunni
skammt frá Genúa. Einnig þetta
umhverfi vakti upp minningar um
frænda minn. Á þessum slóðum
eyddi hann mörgum sumrum á
námsárunum, við þröngan kost
en fullur af lífsþorsta og fróð-
leiksfýsn. Saga Evrópu verður
hvergi betur skilin en frá mið-
punkti markaðstorgsins í mið-
aldaþorpi við Miðjarðarhafið.
„The Glory that was Greece and
the Grandcur that was Rome“ —
af þeirri rót er það allt saman upp
runnið. Af þessum slóðum sneri
hann ungur heim, brenndur af
suðrænni sól, framandlegur í
hugsun og háttum, en ráðinn í að
leggja fram sinn skerf í lífsbaráttu
þess útkjálkafólks, sem ól hann.
Alþýðuflokkurinn og vinstri-
hreyfingin á íslandi á Finnboga
Rút mikið upp að unna. Það var
Jón Baldvinsson sem kvaddi
Finnboga Rút ungan heim til
starfa í þágu Alþýðuflokksins og
verkalýðshreyfingarinnar. Finn-
bogi Rútur gerði Alþýðublaðið að
stórveldi á einni nóttu. Hann
ruddi brautina fyrir mesta kosn-
ingasigur Alþýðuflokksins fyrr
og síðar og þar með fyrir ríkis-
stjórn hinna vinnandi stétta, sem
vann stór afrek við að létta alþýðu
manna lífsbaráttuna á tímum
heimskreppu og í aðdraganda
heimsstyrjaldar. Síðan skildi leið-
ir, en málstaðurinn var hinn sami:
Þjóðfélag jafnaðarstefnu, mann-
réttinda og mannúðar. Þeint mál-
stað þjónum við enn. Og senn
liggja allar leiðir til Rómar æsku-
hugsjónarinnar á ný.
Fyrir hönd Alþýðuflokksins
flyt ég ekkju Finnboga Rúts,
Huldu Jakobsdóttur, vinum
hans, afkomendum og aðdáend-
um fjölmörgum dýpstu santúðar-
kveðjur.
Jón Baldvin Hannibalsson,
l'orinaður Alþýðuflokksins.
Finnbogi Rútur og Hulda hjón-
in á Marbakka, gáfu byggðinni í
Kópavogi þann stíl, sem ennþá
einkennir bæjarfélagið. Þau voru
landnemar í orðsins fyllstu inerk-
ingu. Finnbogi Rútur hafði áræði
og kjark til að ráðast i fram-
kvæmdir á þessu nánast ónumda
landi. Hann greindi möguleika
þessa landsvæðis og hafði þá
framsýni, að hér gæti dafnað
blómlegt mannlíf.
Finnbogi Rútur sýndi með
gjörðum sínum eftirminnilegt
frumkvæði, heimsmaðurinn, ný-
kominn frá námi í stórborgum
Evrópu. Hann þurfti frelsi og
vildi athafnir.
Það var í maí 1940, að þau
hjónin settust að í Kópavogi. Þá
varð Marbakki þeirra höfuðból
og seinna miðpunktur hrepps og
kaupstaðar. Þarna við innanverð-
an Fossvoginn höfðu þau áður átt
sumarsetur um nokkurra ára
skeið. Þessir frumhverjar áttu eft-
ir að setja meira svipmót á Kópa-
vog en nokkur annar. Það er ekki
ofsögum sagt, að Finnbogi Rútur
hafi verið frumkvöðull að skipu-
lagi byggðar hér og lagt grunninn
að fjölþættu menningarlífi og fé-
lagsmálastarfi.
Þessi grunntónn brautryðjend-
anna var svo öflugur, að ennþá
eru aðrar.áherslur á bæjarmálum
Kópavogs en nágrannabyggða.
Hjónin á Marbakka þekktu allir.
Ekki var Finnboga Rúts getið svo
Huldu væri ekki einnig minnst.
Verkin þeirra blasa víða við. Það
er t.d. gleðilegt, að eitt öflugasta
og fjölmennasta barnaheintili
bæjarins reis í jaðri Marbakka og
ber það nafn, minnir á40 ára bar-
áttusögu og sé gengið þaðan vest-
ur Kársnesið heitir gatan Huldu-
braut. Á hátíðisdögum hafa
Kópavogsbúar löngum safnast
saman á Rútstúni, þar sem Finn-