Tíminn - 11.01.1968, Blaðsíða 8

FIMMTUDAGUR 11. janúar 1968.
TÍI¥IINN
ÚLAFDR RAGNAR GRÍMSSON
OÐAPOLITIK
Um áratugaskeið haía vand-
ræði efnahagslífsins verið
hiinn ríkjandi þáttur í þjóð-
miálaumræðum á fslandi og
hver ríkisstjórnLn á fætur ann
arri hefur talið þau höfuðverk
efni sitt. Þótt þau hafi á stund
um birzt í mismunandi mynd
um hefur heildariheit óskapn-
aðarins verið hið marg fræga
tízkuorð íslemzkra stjórnmála
um áraraðir: Óðaverðibólga.
Gylliiboð valdhafanna hafa öll
beinzt í þá átt að losa þjóð-
ina undan oki þessarar
ófreskju og óðaverðbólgan hef
ur í semn verið upphaf og end-
ir allra stjómmálaumræðna á
íslandi.
Þrátt fyrir mikið og margs
konar brambolt hefur frumor
saka efnahagsvamdræðanna
aldei verið leitað út fyrir svið
fjármála, kaups og fjárfesting-
ar. Það virðist aldrei hafa
hvarflað að neinum. að rótin
kynni að liggja í sjálfu stjóm-
kerfinu, viðhorfum og bar-
áttuvenjum íslenzkra stjóm-
mála. Gæti ekki verið, að hiin
sífellda endurtekning sömu
vandamálanna og næstum
óbrigðult árangursleysi allra úr
ræða stöfuðu af grundvallar-
meðhöndlun þessara mála,
hvernig hugsað væri um vamd-
ann og bvaða mati væri beitt
til að velja leiðir og menn til
forystu og framkvæmdar. Það
er vel þess vert að varpa því
fram að orsök þess, að íslend-
ingar hafa ætíð verið flæktir
í vítaihring sama vandamáls-
Lns, óðaverðbólgunnar, kymni
að felast í starfsháttum og stíl
stjórnmálanna, sjálfu stjóm-
kerfinu.
Sé stjórnmálakerfi hér á
landi borið saman við ná-
grannaþjóðir, kemur í Ijós,
hve gífurlega Íslendingar eru
frábrugðnir öllum lýðræðisiþjóð
um Vestur-Bvrópu í einu meg-
inatriði: Hvergi í þessum rikj-
um em áhrif stjórnmálaflokk-
anna.eins rík né víðátta stjónn
málabanáttunnar í þjóðlífinu í
heild eins mikil. Hér eru
menn í daglegu lífi á marg-
brotinn hátt háðir valdhöfum
og stjómmálaflokkum . Leiðir
til bæði framfærslu og frama
liggja í gegnum hið pólitíska
berfi og fulltrúar flokkanna
eru æðstu dómendur um at-
hafnir og hæfileika mamnfólks
ins. í hverri opimberri stofn-
un sitja fulltrúar fiokkanna og
gæta hagsmuna valdhafanna og
sendimenn ráðherranna ávallt
í meirihluta. Menn em ekki
metnir eftir eigin verðleikum
né málefni eftir eðli þeirra
heldur em úrslitaáhrifin í sér
hverri ákvörðun sprottin frá
hagsmunasjónarmiði ákveðins
valdahóps, flokks, eða ríkis-
stjómar. Lánveitingar til
margháttaðra framkvæmda,
hvort sem það eru verksmiðju-
byggingar, fiskvinnsla eða jarð
rækt fara sjaldnast eftir efna-
hagslegu mati eða þjóðhagslegri
hagkvæmni, heldur em veitt
í samræmi við pólitíska gróða-
von viðkomandi ráðherra eða
sendimanna hans. Lóðum er
ekki úthlutað eftir þörf eða
byggingarmöguleikum umsækj
enda heldur gæðamati flokks-
skírteina. Þannig hefur Reykja
víkurborg oft afhent einkagæð
ingum Sjálfstæðisflokksins tug
milljóna verðmæti, sem laun
fyrir dygga fylgisspekt og góð
an stuðning við „flokk frelsis
og lýðræðis“. Starfsskipun fer
sjaldnast eftir hæfileikum,
menotun eðaj reynslu heldur
ræður mestu hollusta við flokk
viðkomandi ráðherra. Jafnvel
úthlutun styrkja til skiálda og
listamanna og ótal margt ann-
að sem í öðrum löndum er
gersamlega fráskilið áhrifum
stjórnmiálaflokkanna er hér
meðal styrkustu stoða fylgis
þeirra, meginvopn valdhaf-
anna í atkvæðabaráttunni.
Dæmin skipta þúsuindum
og sérhver íslendingur, sem
kominn er til vits og ára, gæti
rakið þau hvert af öðru.
Hinir póiitísku valdhafar
hafa á undanförnum áratugum
tröllriðið íslenzku þjóðfélagi.
Þeir hafa innleitt á öll svið hið
pólitíska hagsmunamat og allt
frá stofnun innlends ráðherra-
dóms smátt og smátt byggt
upp kerfi, þar sem pólitískum
valdhöfum er liðið að vasast
í hverri félagslegri athöfn og
jafnvel í einkalífi manna, hafa
ítök blátt áfram í einu og öllu.
Þegar erfiðleikar blasa við og
vandamál krefjast úrlausn-
ar eru viðbrögð þeirra ekki
fyrst og fremst að leita ein-
beittir að kjarna þeirra og
meta kosti og galla hverrar úr-
bótaleiðar á hlutlægan og efn-
islegan hátt, heldur er umfram
allt kannað hvernig hægt sé
að ’ finna beztu málamiðlun
milli bráðabirgðalausnar vand-
ans og valdahagsmuma ráða-
mannanna sjálfra og gæðinga
þeirra. Hinir pólitísku hags-
munir eru ávallt æðsta lögmál-
ið og ákveðinni leið til lausn-
ar viðkomandi vanda í sam-
ræmi við þjóðarheill er því að-
eins fylgt, að hún brjóti ekki
í bága við það lögmál.
Efnahagsvandræði íslend-
. inga, óðaverðbólgan, hafa hald
ið áfram' að biíva fyrst og
fremst vegna skorts á efnislegu
og hlutlægu mati. Só skort-
ur hefur sprottið frá stjórnkerf
inu sjálfu, hiinni pólitísku
hringiðu, sem lengi hefur þjak
að þessa þjóð og helzt mætti
kalla: ÓÐAPÓLITÍK: Astand,
þar sem þekking, reynsla.
hæfni og hagkvæmni verða á-
vallt að beygja sig fyrir hverf-
ulu og skammsýnu gæðamati
pólitískrar valdaklíku oftast
ráðandi ríkisstjórnar og aftaní
ossa hennar, sem hafa sölsað
undir sig flest svið þjóðlífsins
Þegar stjórnarkerfið. sem er
grundvöllur allra þjóðfélagsað
gerða, hefur æ meir orðið eyð-
Lngareldi óðapólitíkurinnar að
bráð, hverfur það aðhald, sem
stjórnendum er ávallt nauðsyn
legt. Þeir sigla þá sinm eigimn
hagsmunasjó og skiptir engu
stefna þjóðarskútunar, svo
lengi sem þeir njóta valdaað-
stöðu skipstjórnarinnar. Fram
tíðarstefna og skipulögð störf
verða algert aukaatriði. Lög-
mál óðapólítikurinnar er að-
eins eitt: Valdahagsmunir séu
úrslitaorð allra ákvarðanna og
athiafina.
Óðapólítíkin endurspeglast
í ófrjóum stjórnmálaumræð
um, þar sem klippingar úr
gömlum ræðum andstæðing
anna og óforskammaðir útúr-
snúningar eru taldir helztu
kostir og sá er mestur, sem
oftast grefur upp úr rykföllr-
um ALþingistíðindum að fyrir
ævalöngu sagði einhver eitt-
hvað sem er öðruvísi en sami
eða aðrir segja nú. Eðli sjálfra
vandamálanna, mat á gögnum
og hlutlægar upplýsingar, rök-
semdir með eða móti og á-
kveðnar ítarlegar tillögur em
eitur í beinum boðbera óða-
pólítíkurinmar, valdhafanna i
landin-u.
Sjálfur æðstiprestur óðapóli
tíkurinnar er meistari skæra
stjómmálanna, útúrsnúning
anna og hins marklausa kjaft-
háttar, forsætisráðherra við
reisnarinnar, Bjami formað-
ur Benediktsson, sem í póli-
Framhald á bls, 5.
FISKUR Á FERÐALAGI
Þið hafið kannske ekki
einu sinni tekið eftir því í
skipafréttunum í annarri viku
desember, þegar útvarpsþulur
inn sagði: „Jökulfell lestar á
Austfjarðahöfnum." Þetta var
raunar tilkynnimg um það, að
Jökulfellið hefði hafið hring-
ferð sína um land til að lesta
frystan fisk fyrir Ameríku-
mankað. Tíu dögum seinna
mátti heyra: „Jökulfell fór í
dag frá Reykjavík áleiðis til
Camden“. Næstu tíu dagana
var Jökulfellið á leið Jtil Camd-
en, en ef þið hefðuð lagt við
eyrun á aðfangadag, sem ég
efast um þið hafið haft tíma
til, hefðuð þið heyrt: „Jökul-
fell_ kom til Camden í dag.“
Áður en Jökulfellið byrjaði
að lesta, var búið að vinna
heilmikið undirbúningsstarf
heima. Það þurfti að ákveða,
hvaða fisk þyrfti að senda vest
ur og hvar ætti að taka hann.
Til þess þurfti vita nákvæml.
hvaða fiskur væri til í hverju
frystihúsi. Nákvæmni varð svo
að beita við lestunina en allt
getur orðið all flókið, þegar
það er tekið með í reikning-
inn, að ekki munu vera færri
en um 50 pakkningar og stærð
arflokkar, sem framleiddir eru
fyrir Ameríkumarkaðinn.
Strax og skipið var fuillest-
að, var sent út hingað skeyti
með uipptaLningu á farmoum
og hófst þá undirbúningsstarf-
ið hér. Hluti farmsins hafði
verið fyrirfram seldur, —
ánnan hluta þurfti að
selja áður en skipið tæki höfn.
Stærsti hlutinn færi svo í
vinmslustöðina hér til ferkari
úrvinnslu. Það þurfti að út-
vega frystivagna til flutning-
anna. og ákveða hvaða fiskur
færi á hvaða vagn. Þegar skips
skjölin og lestarteikningin
barst í póstiinum, var lögð síð-
asta hönd á undirbúninginn.
Á anman jóladag hófst upp-
skipun í Camden, sem er í
New Jersey-fylki, við Delavare
fljótið andspænis Plhiladelp-
hia. Að minnsta kosti 75%
verkamannanna, sem skipa
upp fiskinum, eru svertingjar.
Þið haldið náttúrulega, að þeir
hafi beðið í röðum eftir að fá
vinnu við skipið, illa klæddir
og kaldir, í allri fátæktinni.
Þessu var þó ekki þanmig var-
ið, því aðeins um þriðjumgur
tilskilinna manna mætti til
vinnu þennam dag, og aðrir
fengust ekki í staðinn.
Daginm eftir tókst að útvega
nægan mannskap, til að hægt
væri að skipa upp úr þremur
lestum samtímis. Uppskipunin
fer þannig fram, að fiskinum
er skipað upp á pöllum, sem
hífðir eru niður á hafnargarð-
imn. Þar tekur gaffallyfta þá
og ekur þeim í stóra skemmu.
Þar taka minni lyftarar við og
pallamir eru flokkaðir eftir
tegundum fisksins. Brátt verð-
ur líflegra í skemmunni. Gafal
lyftur á fleygiferð, verkstjórar
sprangandi, svertingjar bölv-
aadi. Allt snýst kringum
þorska frá Þorlákshöfn, hum-
ar af Hornafirði. karfa úr
Keflavík. skarkola frá Sauðár-
krókl og ýsu úr Ytri-Njarðvík.
Eyravinnukarlamir í Camd-
en hafa ekki oíð á sér fyrir
að vera sérstök prúðmenni.
Mátti finna margam skuggaleg
an blámaaninn í þeim hópi,
sem handlék íslenzka fiskinn
úr Jökulfelliifu milli jóla og
mýárs. Það er reyndar ekki
rétt að segja, að þeir hafi
handleikið h-ann, því þeir
beittu sínum alræmdu krókum
óspart, og virtist lífsháski að
koma nærri, þeim. Klæddir
voru þeir eins og leiðangurs-
menn úr heimsskautsferð, ó-
eðlilega bústnir í vatteruðum
hlífðarfötum. Það veldur oft
vandræðum, hve góðan smekk
þeir hafa á fiskmeti, og lend-
ir stundum margur humarinn
úr Hornafirði í blámannsmaga
í Camden frekar en í hefða-
frúarmaga í Miami. Virðast
hinir hvítu verkstjórar og
reddarar smeykir við að ganga
í berhögg við hina vígalegu
hafnaverkamenn í Camden,
þegar íslenzkur fiskur er ann-
ars vegar.
Farmurinn úr Jökulfellimu
var lestaður á tvo járnbrautar-
fryistivagna og um 40 frysti-
vagna dregna af bifreiðum.
Járnbrautarvagnarnir taka um
60—70 tonn, em frystivagnarn
ir 15—20. Fór lestunin fram
eftir kunnstarinar reglum og
varð enn að beita nákvæmni,
svo skakkur fiskur færi ekki
á skaikkan vagn.
Á þriðja degi rigndi, svo os
un var hætt eftir um klukku-
stundarvinnu. Þótti strákun-
um á Jökulfellinu blámennirn
ir fljótir að leggja niður vimn
una brátt fyrir allan hlífðar-
fatnaðinn. Svertingjarnir undr-
uðu sig aftur á móti stórlega
á því, hve léttklæddir strákarn
ir voru, og gátu ekki skilið, af
hverju þeir væru ekki löngu
búnir að fá lungnabólgu bg
deyja.
Það var ekki fyrr en að
kveldi fjórða dags, að losuninni
var lokið. Var fiskurinn brátt
allur kominn á frystivagna, en
sjálfur ætlaði ég að taka mér
far með síðasta vagninum til
Hanrisiburg.
Farmurinn, sem Jökulfellið
átti að taka heim, var kominn
í skemmuna, og lestun hafði
hafizt í eina lestina fyrr um
daginn. Þama voru tugir
tonna af hveiti og þúsundir
kassar af gulum hálfbaunum,
líklega fyrir sprengidaginn.
Þegar ég stóð fyrir framan
þennan feiknar baunahlaða.
blessaði ég hann í huganum,
eins og biskupar myndu hafa
gert til foma, og færði fram
þá ósk löndum mínum til
handa, að alls staðar yrði nóg
af saltkjöti að sjóða með öll-
um þessum baunum.
Kvaddi ég nú skipverjana,
sem enn einu sinni voru bún-
ir að stýra þessu happaskipi
yfir Norður-Atlantshafið í há-
skammdeginu til að flytja fisk
inn á markaðinn, svo þjóðim
gæti keypt gular hálfbaunir að
sjóða með saltkjötinu sínu.
Svo klifraði ég upp í frysti-
vagninn og bílstjórinn ók af
stað með þorskinn frá Þorláks-
höfn, humarinn af Hornafirði.
karfanm úr Keflavík, skarkol-
ann frá Sauðárkróki, ýsuna úr
Ytri-Njarðvík og einn Vestur-
bæing úr Vesturbænum.
Þórir S. Gröndal.