Tíminn - 24.01.1968, Síða 2

Y*" *M
MIÐVIKUDAGUR 24. janúar 19«8.
ÓLAFUR RAGIiAR GRÍMSSON
Undirstöður þjóðarauðs
Án blómlegra og framsæk-
inna atvinnuvega mun auður
hinnar íslenzku þjóðar aldrei
vaxa né afkoma hennar verða
örugg og farsæl- Hafið, orka
landisins, gróðursæld moldarinn
ar ásamt verklhæfni fólksins
hljóta um langa framtíð að
vera frumhvatar allra raun-
hæfra framfara og þróun höf
uðatvianuve'gainna að feta í sér
hinar varanlegu undirstöður
þjóðarauðs. Stytrkleiki og þol
slíikra undirstaða er fyrst og
fremst háð þ^irri rækt, sem
lögð er í langtíma uppbyggingu
þessara greina. Herji sífelldir
stundarerfiðleikar á aðalat-
vinnuveg þjóðarinnar og fari
öll starfsorka forsjármanna
þeirra í bráðabirgðalausnir, út-
vegun gálgafrests, munu ræt-
urnar fúna fyrr en varir ag
grunnurinn splundrast. Án
framsýnni og mikilvirkrar upp
byggingar og endurnýjunar
aðalatvinnuveganna munu und
irstöður þjóðarauðsins aldrei
veita þá hagsæld, sem íslenzkri
þjóð er nauðsynlegt, eigi lands
menn að una glaðir við sinn
hluit. Undirbúniiingur og fram-
kvæimd stórvirkra umbóta í
framleiðsluháttum höfuðnt-
vinnuveganna mega ekki farast
fyrir í önn bráðabirgðalausna
sífelldra stundarerfiðlei'ka.
Á undanförnum árum hafa
íslendingar keppzt við að telja
sjálfum sér trú um, að engin
þjóð stæði þeim tæknilega á
sporði í sjávarútvegi og fisk
vinnsiliu. Við værum á þe'ssu
sviði einskonar ofurmenni, sem
ávallt væru í fremstu víglínu i
notkun nýrra véla og fram-
leiðsluhátta- Því miður er þessi
goðsögn um ágæti okkar sjálfra
í ósamræmi við veruleikann. Að
frátalinni nýtingu fáeinna
tækja við síldveiðar höfum við
sífellt verið að dragast aftur
úr tækni- og vísindabylting-
unni í sjávarútveginum. Dags
kynni af framleiðsluaðfferðum
helztu samkeppnisiþjóða okkar.
veiðum þeirra og vinnslu
nægja til að vekja afdráttar
• laust athyigli á þessari stað
reynd. Jafnvel forsætisráðherr
ann hrekkur við í skyndiheim
sókn til fiskstöðvar í Hamborg,
þegar hann sér hina gífurlegu
tæknivæðingu. Eigi sjávarút-
vegurinn að vera áfram megin
þáttur í efnahagslegri velsæld
þjóðarinnar, eins og óhjiákvæmi
legt er, verður á næstu árum
að gera risaátak í skipulagðri
endurnýjun veiðitækni og
framleiðsluhátta. Draga verður
saman í eina áætlun allar rann
sóknir og framkvæmdir, sem
stuðlað geta að frambúðarupp
byggingu þessarar grundvallar
atvinnuigreinar.
Mikilvægt skref í átt til var
anlegra umbóta væri, að sam
tök útvegs og fiskvinnslu reistu
undir forystu ríkisvaldsins stór
vinka og nýtízkulega veiði-,
framleiðslu- og rannsóknarstöð.
Höifuðverkefni hennar væri
skipulagt brautryðjenda og
endurnýjunarstarf í notkun
nýrra skipa, véla og vininisluiað-
ferða. Hún væri skipuð vísinda
lega þjálfuðu starfsliði, ásamt
mönnum með raunhæffa
reynslu á þessum sviðum og
safnaði í einn stað vitneskju
um þróun erlendis, kannaði hag
nýtt gffldd henniar við íslenzkar
aðstæður og ynni að sjálfstæð-
um rannsóknum. Þau tæki og
aðferðir, sem vel gæfust í þess
ari endurnýjunarmiðstöð sjávar
útveigsins væru síðan á skipu-
legan hátt tekin í notkun af hin
um mikla fjölda sjálffstæðra
framleiðenda. Hún myndi reyna
mismunandi bátastærðir fyrir
hinar ýmsu veiðar og reka í
byrjun verksmiðjuskip. Fiski
rannsóknir myndu á eðlilegan
hátt tengjast starfsemi hennar
og smáitit og smátt gæti hún haft
forgöngu um heildarskipulagn
ingu veiðanna kringum ísland.
Slík skipulagning verður æ
brýnni með ári hverju bæði
vegna fiskistofna og hagkvœmr
ar nýtin.gar flota og fiskvinnslu
stöðva með tilliti til stærðar,
tegundar og staðsetningar. Þótt
óvissa verði avallt ríkur þátt
ur í íslenzkuim sjávarútvegi,
mó draga til muna úr henni
með rannsóknum og skipulögð
um aðgerðum. Þjálfun starfs-
liðs o,g stjór-nenda í þeissari
undirstöðuatvinnugrein er svo
mikilvæg fyrir gæðaframleiðslu
Framhald á bls- 12.
GRÖÐUR OG GARÐAR
Litið til Alpafjalla
— „Dónó líðuir fram gruigg-
ug og grá, ég get ekki sam-
þyktot að hún sé Wá“---------------
Hin fagra, bláa Dóná hefur
lenigi verið lofisungin. Kancnski
heifur hún fyrir æfialöngu átt
það lof skilið, en fjanri fer
því, að svo sé mú. Nei, árn-
ar í hinum láglendu, þéttbýlu
iöndum hafa fyrir lönigu spifflzt
af alls konar úrgangi. En
bjiartar lindir streyma fram í
fjöluinum þar, eims og hér
heiima. — Láglendið í sölum
Alpafj'alla /er víða frjósamt
með ökrum, enigjum og aldin-
görðum. Byggðin miklu þétt-
ari en á íslandi og stendur
víða þorp við þorp. — Humall
blæðir sums staðar húshliðar
á íslandi til skrauts. En þanna
sjást stórir humlagarðar mjög
einkienniliegir. Staurar eru
reknir niður í akrana og vef-
ur humallinn sig um þá og
litar jðgræna. Humilafcollairnir
eru hagnýttir til ölgerðar. —
Lág fjöll eru vaxin skógi upp
á efstu brúnir. — „Mjallhvít,
sem fór yfir fjöllin þau sjö“,
stendur í æfintýrinu alfcunna.
Þetta „sj'öffjallialand“ er í Þýzka
landi og telja íslenzkir ferða-
mienn þau litlu hærri en Öskju
hlíðina, svo vel getur barn
gengið yfir þ.au. — Þegar upp
í hlíðar Alpafjalla kemur, tek-
u,r brátt við skógur, laufskóg-
ur allvíða neðan til, en síðan
barrsfcógur og ef.st fjalljurta-
beltið, þar sem fjöilin eru há.
Það er enn haft í séli sums
staðar. Á sumum sveitabæjum
sá ég myndir af múrmeldýri.
Það lifir hátt til fjialla og ligg-
ur í dvala allt að 8 mánuði.
Ymsar j.uirtir, sem ræktaðar
eru til skrauts í görðum á ís-
landi, vaxa villtar í dalhlíðum
Alpanna. Þaðan eru líka berg-
rósin og rauðblaðarósin runn-
ar. Og þegar ferðalangair
spyrja um „Alpablómið", þá
er átt við alpafíffffl (Edelwieiss),
ein hann dafnar vel í sbein-
hæðum hér á landi, grár og
loðinn, líkt og fjandafæla. —
Það eru ótrúleg umskipti að
fara frá dalgrundum Alpanna
mieð hveitiökirum og jafnvel
maís, og halda upp í gegnum
skógiabeltið upp í háfjöllin.
Suims staðar er hægt að kom-
ast þetita á svipstundu ' mieð
„himniastrætó" eða svifkláf.
Fara margir til og frá vinnu
á þenman hátt ofan úr fjöll-
um niður á láglendi og skóla-
börn nota „lyftu.nia" á vetr-
um. — Vorblómaskrúði AIp-
anna er við brugðið. Möng
blóm eru þar sérliega litfögur
og minaa á holta- og mela-
blóm hér heimia. í fjallabyggð-
um Alpanna er niáittúrufegurð
mikil, vötn, dalir, skógarhlíðar
og gnæfandi fjöll. Húsin mörg
með sérkennilegu sniði, þorp
á dalgrundunum og einstök
býli og sumarhús víða uppi í
hlíðum. Veðurbitnir bændur
vinna í görðum sínum og hirða
hey siitt, kýr hvarvetma á beit.
Fcrðamenn á hverju strái —
amiedskir, þýzkir, franiskir o.
fl. þjóða í alls konar búning-
um reika um, skoða náttúr-
una og þjóðlífið og taka
ógrynni af myndum, t. d. af
fólki við útivinnu, helzt við
bæi sína með fjöllin í baksýn,
Marg'ir bændur lifa að nokkru
leyti á fyrirgreiðslu við ferða-
mienn. Jarðir munu dýrar og
þó margar ærið erfiðar til bú-
refcsturs þarna í fjallabyggð-
unum. Víða mun aðeins 10—
20% af ræktaða landinu filatt
og varla helmingur hæfur fyrir
drábtarvélavininiu. Hiitt liggur í
bratta og verður þar að notast
við handverkfæri. Leigja og
allmiargir þetta erfiða land und
ir sumarhús og hús til afnota
fyrir ferðamjenn. Mikill hluti
feirðamaninastrau'msins leitar
einmitt til fjallaihéraðanna.
Teilja t. d. Svisslendingiar að
tveir af hverjum þremur gisti
þar og kannski eins margir hjá
bændum og öðrum, sem hafa
herbergi tffl leigu og á hótelum
og veitingastöðum. Gefur þetta
mörgum bændum drjúgar auka
tekjur. En þeir þurf.a þó mik-
ið á sig að leggja að sinna
bæði búskap og ferðaimönnum
og mun vinnutíminn oft æði
langur, einkum á sumrin.
Minna er að gera við búin á
veturna og þá gerast sumir .
bændur gestgjafar skíðafólks,
skíðafcennárar og leiðsögu-
menn, en skíðasport er miikið
í fjöllunum á vetrum. Má víða
sjá ruddar gieilar í skógar-
breikkum ætlaðar skíðafólki. —
Mjög mikið grænmeti, mjólk,
kjöt o. fl. matvæli selja bænd-
ur bæði beint tffl ferðamannta
og tffl veitingastaða. Ferða-
miannastraumuirinn ásamt iðn-
aðarmiðstöðvum stuðlar nokfc-
uð að því að halda fólki í sveit-
unum. Þó flytja margir til
borg.anna þar eins og hér og
alls staðar yfirgefa ungu sitúlk
urmar fyrst sveitina og sækja
í fjölmennið. En ferðamenn-
irnir sækjast eftir hinu gamla,
sérkennilegum húsum og hús-
gögnum og vilja kynnast gömi
um vinnubrögðum og venjum.
Þernur og þjónar í þjóðbún-
Fjallabóndi
ingum öi*wa mjög aðsókn að
veitingahúsum. Ferðamanna-
straumurimn gefur bekjur og
flýtir fyrir ýmsum breyfiimgum
en kemur líka losi á sumt fiólk
sveLbanna, sem eirir ekki leng-
ur heima og leitar vinnu í veit
ingahúsunum eða flytur tffl
borganna. En hugurinn flýgur
oft til sveitanna, sbr orð þjórns
ins, sém sat úti á svölum yeit-
ingah'úss í kvöldkyrrðinni:
Kvölda tekur, kvikna ljósin,
kúnum laingar heim í fjásin —
dagur er af lofti liðinn,
laumast ugla á næturmiðin.
Ing. Dav.