Tíminn - 23.04.1968, Blaðsíða 2

TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 23. aprfl 1968.
FORSETI ISLANDS
KVEÐUR ALÞINGI
,,Hæstvii*t rí'kisstjórin og for-
setar Allþingis. IMttvirtir al-
þingismenn!
Eg læt að þessu sinni nokkur
orð fylgja þinglausna'bréfi
m'ínu.
Ég tiikynnti hæsjivirtri ríkis-
stjórn fyrir jól og alþjóð í ný-
ársiávarpi, að ég myndi ekki
verða í framboði við þær for-
setakosningar, sem fara í hönd.
Ég hefi ekki sagt af mér emb-
aetti eins og sumum hefur skil-
izt, heldur læt ég af þvi, þegar
utnlboð mitt er útrunnið um
mánaðamótin júlí—ágúst á
sama hátt og aiþingismenn og
aðrir, sem buindnir eru við
kj'örtímabil.
Þetta er ekki ný ákvörðun,
heldur hefur mér verið ljóst
síðustu árin, hve erfitt það er,
að vera einn og einmana á
Bessastöðum. Ég veit, að allir,
sem þekktu míma ágætu eigin-
konu, vita, hve ríkan þátt hún
átti í lífi og störfum forsetans.
Ég hefi reynt eftir mætti að
halda í horfinu. Á Bessastöðum
þarf að halda uppi rausn og
reisn eins og j'afnan hefur ver
ið á íslenzkum heimilum, sem
þess hafa verið umkomin, óg
hvorki kall'að prjlál né sóun
heldur metið að verðleikum.
Risna er fastbundin í fjárlögum
og hefur þó aldrei fylgt dýrtíð
né vaxandi skyldum til fulis.
Hirði ég ekki að rekja það nián-
ar, enda hafa allir, sem vilja
vita rétt, áðgang að ríkisreikn-
ingum og bókhaldi. Þó má
nefna opinberar heimsó'knir er-
lendra þjóðhöfðingja og tilsvar-
andi heimsóknir Forseta ís-
lands erlemdis, sem hófust með
heimsókn Sveins Björnssonar
til Bandaríkjanna og hvarvetna
eru taldar sjálfsagðar milli
vinveittra þjóða. Ég þakka hátt-
virtu Allþingi og ríkisstjórnum
samstarf og fullkominn skiln-
img, ágreiningslausan, í þessum
efnum.
Ég tel að mér sé nú rétt að
liáta staðar numið fyrir aldurs
sakir. Þó ég kvarti ekki um
elli, þá reynast mörgum þau
árin, sem nú eru næst fram
uindan, ótrygg. Og ek'ki síður
hitt, að mér er fullljóst, að
þekking mín og kunnugleiki á
mönmum og málefinum fer nú
minnkandi ár frá ári. Þeim hef-
ur óðum fækkáð, sem sátu mér
samtímis á þingbekkjum, at-
vinnul'íf er fjölbreyttara og af-
skipti ríkisins af málefnum
þegnanna sívaxandi. Nýir menm
á hverju strái, a. m. k. í augum
' þess, sem fyrst var kjörinn á
þing fyrir fjörutíu og fimm ár-
um.
Ég veitti því afihygli, að eftir
hiná fyrri heimsstyrjöld misstu
sumir stjórnmálamenn tökin,
sem höfðu lifað sitt- bezta skeið
dyrir styrjöldina. Eins fer mér
' sjálfum nú, að mig fer að
skorta þann kunnugleika á
mönnum og málefnum, sem ég
tel forseta nauð'synlegan og
mér hefur áunnizt á löngum
tima í samstarfi við framámenn
þjóðarinnar í atvinnu-, félags-
og stj órnmálum.
Ég mun ekki í þessu stutta
s'é kveðið fastar að orði, að
forsetaembættið verði lagt nið-
ur um fyfirsjáanlega framtíð.
Það liggUT í eðli þingræðis-
ins, að flokkar skipi sér iil
stjórnanfylgis og stjórnarand-
stöðu. Utanflokksmenn eru oft-
ast undantekning á þjóðþing-
um. Fonseti þarf jafnan að v-era
viðbúinn, ekki sízt þar sem
samst'arfs'S'tjórnir tíðkast. „Sam-
steyipustjónn" er ekki réttnefni,
því flo'kkum er ekki steypt sam
an, þó þeir starfi saman. Ég
er ekki viss um að samstarfs-
stjórnir gefist ver en þar sem
tveir flokkar skiptast einir á
á milli þeirra, sem taldir eru
standa vinstfa megin í einum
flokki og hinina, sem teljast
vefa hægra megin í öðrum, ekki
að vera svo breitt, að þeir séu
ekki í kallfæri hver við annan.
Og öllum flokkum á að vera
það sameiginlegt, að íslendings
heitið sé hverju flokksnafini
stærra þegar í harðbákka slær,
og einnig á miestu hátíðarstund
um þjóðarinnar.
Hin'S vegar verður jafnan
ágreiningur og hagsmunaátök
með mönnum og flokkum, en
lýðræði og þingræði byggist á
'þeirri trú og reynslu, vil ég
Forseti íslands, hr. Ásgeir Ásgeirsson, slítur Alþingi.
ávarpi lýsa nánar reynslu
minni á forsetastóli, enda er
svo um sumt, sem töluiverðu
máli skiiptir, að bezt er sem
minnst um að tala of snemma,
og sízt um aö hælast. Þar á
forseti skylt við þá aðra, sem
fyrir sáttum standa. Ég mun
ekki heldur drepa á neinar til-
lögur um breytingar á starfs-
og valdsviði forseta, sem vafa-
laust koma síðar til umræðu,
þó síðar geti komið til greina
að leggja orð í belg. En það
tel ég harla ólíklegt, svo ekki
um stjórnarstuðning og stjórn-
arandstöðu. Því innan stórra
flofcka er jafnt um málamiðlun
að ræða og í samvinnu minni
flokka. Þingræði byggist á
m'álamiðluin milli ólíkra hags-
muna og hugmynda.
Flokkar skyldu því fara var-
lega í það að telja hvern ann-
an óalandi og óferj'andi. Á
tuttugu og fjórum árum vors
unga lýðveldis hafa allir þing-
flok'kar starfað með öllum öðr-
um, og það oftar en einu sinni
hver flokkur, enda þarf sumdið
bæta við, að frjálsar umræður
gefi að lokum bezta raun. Þeg-
ar vér lítum til baka í sögu Al-
þingis, þá er þaö eftirtektar-
og aðdúunarvert, hvað málalok
hafa oft gefizt vel, og stað:zt
tímans tönn, þó að átök Möandi
stundar hafi verið hörð og jafn-
vel illvíg. Það er lygnt að horfa
aftur um stafn, þó öldur hins
ókomna tíma rísi hátt framund-
am.
Lýðræðisþjóðir gera sér ljóst,
að enginn er óskeikull. og þá
ekki heldur neitt kenningakerfi,
jafnvel ekki heldur lýðræðið
sjálft og þingræði, þó það gef-
izt betur en nokkuð annað, þeg
ar það hefur náð festu og
þros'ka. Hinm kosturinn er ein-
ræði, sem jafnan byggist á
voipnuðu valdi í einhverri
mynd. Hjá oss er enginn ágrein
ingur um það, að vér kjósum
heldur að telja höfuðin en að
kljúfa hausana.
Vér íslending'ar byggjum á
langri sögulegri þróun, þó ekki
hafi hún verið ótrufluð af er-
lendum yfirróðum. Landnám
íslands var stórfellt fyrirtæki.
Þúsundir manna, sem leita sér
á mokkrum áratugum farborða
og frjálsræðis í óbyggðu landi
og laga sig eftir landkostum.
Stofnum Alþingis var og mikið
stjórnmálaafrek, sem vér njót-
um fram á þennan dag. Þjóðin
kynnist sjálfri sér bezt af sög-
u-nni, bókmenmtuinum og menm
ingu þeirra, s-em á umdan eru
gengnir. í þeirri fylkingu er
miargur þ in gskörungurimm
Þessi stofnum, háttvirt Alþingi,.
sem er nær jafngömul sjálfri
þjóðinni, hefur komið mörgum,
sem hér 'hafa átt eða eiga enn
sæti, til nokkurs og öðrum til
mikils þroska.
Þjóðin á nú við mikla erfið-
leika að striíða. Húin hefur séð
framam í landsins forna fjamda,
haffeinm, sem vonandi hverfur
á braut fyrir páskabMðumni og
summanblænum. Bn h-amm hefur
minmt á sig. Mikið verðfall og
mimmkandi þjóðartefcjur fá
þingi og stjórn erfitt viðfangs-
efni í hendur. Vér skulum
voma að vel ráðist fram úr með
viturra mamrna ráði og skilningi
almienning'S. Það eitt er víst, að
þjóðin verður aldrei aftur sú
sama og var í óáran eldri tima.
Bættur húsakostur, samgön'gur,
rafvæðing og tækni atvi-nnuveg-
anma, samtök og . samhugur
fólksinis og forsjá Alþin'gis sér
um það.
Eg slít nú iinman stundar
fu'ndum þessa þings eftir nær
fjörutíu og fimm ára samveru
við fjölda ágætra forustumamma
þj'óðarinnar, og á væmtanlega
ekki hingað afturkvæmt á fumd
með háttvirtum þimgmönnium.
Með hrærðum huga þakka ég
iimnilega hverjum og eimum,
sem nú s'kipa hér sæti, samveru
og samstarf, mi'nmugur fjölda
annarra þimgmanna, sem eimmig
hafa reynzt mér góðir félagar
og vinir.
Ég óska aliþjóð árs og friðar
og Guðs blessunar".
* JT JT
A varp nerra Asgeirs Asgeirssonar 1riB þinglausnir