Alþýðublaðið - 30.12.1994, Blaðsíða 11

FOSTUDAGUR 30. DESEMBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
11
*)•)
En ævinlega var hann
t i <;<; ö
yndislegur
✓
Matthías Jochunisson var höfuðskáld Islands um sína daga;
umdeildur, litríkur og óútreiknanlegur. Nú er minning þessa
œrslafulla snillings nokkuð tekin að dofna í vitund þjóðarinnar.
Við hregðum upp svipmynd af Matthíasi með orðum
samferðamanna hans.
Séra Matthías kom þangað og fór að
tala um þýska heimspeki, en séra
Áma (Helgasyni) mun ekki hafa
þótt mikið var í það tal. Séra Matthí-
as var þá prestur að Móum á Kjalar-
nesi. Eftir að hann hafði látið heim-
spekidæluna ganga, þá þegir séra
Ámi um stund og segir síðan: „Fisk-
ast mikið af hrognkelsum á Kjalar-
nesi núna?“ Séra Matthías sneyptist.
- Benedikt Gröndal, Dægradvöl.
Jóni (Sigurðssyni forseta) þótti
mjög vænt um þessar veislur og
hylli íslendinga í Höfn, sem von
var... en hér á íslandi var Jóni aldrei
gert neitt til virðingar (nema einu
sinni, held ég, og mjög seint; þá
peðraði séra Matthías úr sér ein-
hverju kvæði, því hann vildi alstað-
ar vera; reyndi og til að komast inn
á Jón, en tókst ekki, því Jón sá vel,
að M. var enginn föðurlandsvinur
eða karaktérmaður, heldur flökti
milli allra.)
-Sama.
Brigslið um hringlandahátt síra
Matthfasar í lífsskoðunum er ein sú
mesta vitleysa, sem ég hef heyrt. Af
öllum þeim mönnum, sem ég hef
þekkt nákvæmlega, hefur hann ef til
vill breyst minnst. Hann hefur getað
setið við sinn keip, af því fyrir
mannsaldri var hann á undan sínum
tíma. Og nú eru það hans skoðanir,
sem fyrir mannsaldri voru hneyksli-
legar, sem eru að leggja undir sig
heiminn.
- Einar H. Kvaran, samsætisræða
7. júlí 1912, ísafold.
Ævinlega var hátíð í huga mínum,
þegar ég heyrði hann vera farinn að
raula í forstofunni. Hann gerði mér
þá miklu sæmd og þá ógleyntanlegu
ánægju að koma oft. Hann talaði
mikið. Oft talaði hann um örðugustu
gátur tilverunnar. Stundum fór hann
fljótt yfir sögu. Stundum skildi ég
hann, stundum ekki. Stundum var
ég honum samdóma, stundum ekki.
En ævinlega var hann yndislegur.
-Sama.
Það er áreiðanlega sjaldgæft, að
nokkurt skáld hafi, með nokkurri
þjóð, borið í sínu jarðneska Iífi slík-
an ægishjálm yfir öllum starfs-
bræðrum sínum, sem síra Matthías í
meðvitund þjóðarinnar.
- Einar H. Kvaran, Tíminn.
Heilabrotin voru mögnuð. Stundum
virtist þessi síleitandi, sannleiks-
þyrsta sál geta aðhyllst skoðanir,
sem voru andstæður allir trú.
- Sama.
Sama mátti segja um síra Matthías
eins og Snorri um Ólaf Tryggvason:
Hann var allra manna glaðastur.
Þrátt fyrir margvíslegt og mikið
mótlæti, sem honum mætti á lífs-
leiðinni, virtist hann alltaf vera í
góðu skapi.
- Sama.
Þegar Matthías kom til Reykjavíkur
einhvern tíma á næstu árum hélt
Thor Jensen honum veislu. Matthías
gerði orð á því daginn eftir hve
kvöldið „hjá honum Thor mínum“
hefði verið gott og bætti við: „Þama
dmkkum við kampavín rétt eins og
hundar lepja vatn úr polli!“
- Kristján Albertsson, Menn og
málavextir.
Einstaka borgarar, efnishyggjumenn
og aurasálir, gátu með engu móti
skilið mann eins og Matthías, sem
ekki virtist kunna nein skil á verð-
gildi peninga. Eitt sinn rauk hann að
stórbónda úti á götu og rétti honum
að gjöf krónupening. Bóndi varð
hvumsa. Jú, taktu við þessu, þú hef-
ur gott af því, sagði Matthías og
gekk brott.
- Davíð Stefánsson frá Fagraskógi,
Mælt mál.
Til er frásaga, sem kann að vera
þjóðsögn: Skáldin og vinimir, Stein-
grfmur Thorsteinsson og Matthías
Jochumsson, vom eitt sinn á ferða-
lagi á hestbaki skammt frá Reykja-
vík. Talið barst að skáldskap. Allt í
einu á Matthías að hafa sagt við
Steingrím: Víst ert þú skáld, Stein-
grímur, en mínum háu tónum nærð
þú aldrei.
- Sama.
Mamma (Theodóra Thoroddsen)
hafi miklar mætur á Matthíasi sem
skáldi. Taldi hann innblásinn. Var
hún hér sama sinnis og Kristinn E.
Andrésson, en hann spurði ég einu
sinni hvern hann teldi mesta skáld-
ið. Svaraði hann þá hiklaust, að
Matthías bæri höfuð og herðar yfir
hina. Öðm máli gegndi um Halldór
Laxness, þegar Matthías barst einu
sinni f tal. Hann taldi hann nánast
leirbullara, sem þó hefði á stöku
stað ratast á eitthvað gott.
- Sigurður Thoroddsen, Eins og
gengur.
Og allar götur úr því sóttu á hann
andvökur. Einkum urðu þó talsverð
brögð að þessu upp úr taugagigt
(ischias), er hann fékk 1906, og olli
honum talsverðum harmkvælum um
tíma. Lá þá við, að hann algerlega
sturlaðist á geði.
- Steingrímur Matthíasson, við-
auki við Sögukafla af sjálfum mér
eftir Matthías Jochumsson.
Stundum hóf hann ræður eða kvæði
fyrir okkur nemendur í hátíðasal
skólans. Eitt sinn hóf hann mál sitt á
þá leið, að það ætti vel við, að
skáldin læsu sjálf kvæði sín í heyr-
anda hljóði, þau kynnu að leggja á
þau réttar áherslur. En það var álit
margra, að flestir mundu betur lesa
kvæði hans. Sum þuldi hann í belg
og biðu, svo gáskafullum ungling-
um veittist full erfitt að verjast
hlátri. Stundum var eins og hann
hjalaði við sjálfan sig og hefði
gleymt því að salurinn var fullset-
inn.
-Sama.
Ég get talað um allt milli himins og
jarðar, sagði séra Matlhías. Viljið
þið, að ég tali um skáldskap eða vís-
indi, listir eða sagnfræði, pólitík,
etik, estetik, Darvinisma, philósófí,
theólógí, Shakespeare, Skarphéðin
eða postulann Pál, kristni eða kredd-
ur, blámenn eða berserki, Sókrates
eða sjálfan mig.
- Sama.
Oft var Matthías þjáður af einveru
og hugarangri. Oft þjökuðu hann
erfiðleikar og umbrot, sem hann
varð að dylja aðra, og gat jafnvel
ekki skýrt frá vegna þess, að gaman-
semi hans hafi stundum verið eins-
konar feluleikur, - leikinn til þess að
hylja innra stríð.
-Sama.
aÞað er áreiðanlega
sjaldgœft, að nokk-
urt skáld hafi, með
nokkurri þjóð, borið
í sínu jarðneska lífi
slíkan œgishjálm yfir
öllum slarfshrœðr-
um sínum, sem síra
Matthías í meðvit-
und þjóðarinnar.”