Alþýðublaðið - 30.12.1994, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 30. DESEMBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
13
taklinga sem fylgjast vel með gangi heimsmála
þróun heimsmálaJGjQ£v^
Tsjetsjníja: Einmitt í Ijósi síðustu atburða þegar því er lýst yfir að Tsjetsjníja sé hluti af Rússlandi og aðgerðirrv
ar í Tsjetsjníju innanríkismál Rússlands, þá eru það vofveifleg tíðindi þegar fastahernum er beitt gegn öflum
sem sögð eru vera innanlands. Nágrannaríki Rússlands líta á þetta með ugg.
Arnór Hannibalsson prófessor:
Mikil átök í Rússlandi
„Ég hef fyrst og fremst í huga
Rússland, Kína og Atlantshafs-
bandalagið og framtíð þess í Austur-
Evrópu.
Það verða mikil átök í Rússlandi á
næsta ári því forsetakosningar nálg-
ast en verða að vísu ekki á því ári.
Það er mikii leit að nýjum leiðtoga
einkum í ljósi nýjustu atburða, en
það hefur ekki komið neitt leiðtoga-
efni fram á vettvang. Það er tvennt
sem hefur verið að gerast í Rússlandi
undanfarið. Annars vegar em vand-
kvæðin í efnahagslífinu, en stjóm-
völd gerðu þar hrikaleg mistök þegar
í upphaft. Þau hófu að prenta pen-
inga og gáfu verðlag fijálst og ríkið
borgaði sjálfkrafa skuldir gjaldþrota
fyrirtækja sem hafði í för með sér
óðaverðbólgu. Nú hefur þeim tekist
að koma verðbólgunni þó nokkuð
mikið niður, en það þýðir að fyrir-
tæki em hvert um annað að verða
gjaldþrota og ríkið hefur ekki efni á
að borga atvinnuleysisstyrk. Það
verður áfram mikið umrót meðal
manna. Það er hrikaleg fátækt og ör-
birgð hjá fólki sem veldur því að
menn ýmist líta til baka eða bfða eft-
ir nýrri stjóm, nýjum leiðtoga sem
myndi taka fastar á málum.
Einmitt í ljósi síðustu atburða þeg-
ar því er lýst yfir að Tsjetsjmja sé
Jóhanna Kristjónsdóttir: Það er
ástæða til að búast við ýmsu já-
kvæðu í Mið-Austurlöndum og
mér finnst að ekki líði á löngu uns
Sýrlendingar og ísraelar viður-
kenni að þeir hafa verið að tala
saman í mörg ár. A-mynd: E.ÓI.
þá ekki bara að tala um Kína og Jap-
an. Að endingu ætla ég að vona að
Jeltsín hverfi sem hraðast úr valda-
stóli íRússlandi.“
hluti af Rússlandi og aðgerðimar í
Tsjetsjmju innanríkismál Rússlands,
þá em það vofveifleg tíðindi þegar
fastahemum er beitt gegn öflum sem
sögð em vera innanlands. Nágranna-
ríki Rússlands líta á þetta með ugg
og ótta ef það að beita ofbeldi á að
vera aðferðin til að halda Rússlandi
saman, sem ekki getur talist lýðræð-
isleg aðferð. Þess vegna em lýðræð-
issinnar í Rússlandi mjög uggandi
um framU'ð lýðræðisþróunarinnar,
bæði vegna þessara vandkvæða í
efnahagslífinu og síðan í stjómkerf-
inu. En framtíð, ekki bara Rússlands
heldur þessa heimshluta, fer alveg
eftir því hvort Rússlandi tekst að
verða lýðræðislegt ríki eða ekki. Nú
horfir mjög í tvær áttir með það.
Það hefur mikið verið rætt og ritað
í vestrænum blöðum um að Vestur-
lönd eða iðnríkin sjö hafi ekki stutt
nægilega dyggilega við bakið á
Rússlandi. Það hefði ekki þurft nema
svo sem helminginn af hemaðarút-
gjöldum Bandaríkjanna til að koma
fótunum undir gerbreytt efnahagslíf í
Rússlandi. Það er ekki hægt að ætlast
til þess að Vesturlönd fari beinlínis
að reka hagkerfi Rússlands. Það sem
skiptir máli er að það myndist efna-
hagslegur gmnnur fyrir nýju og öfl-
ugu atvinnulífi og þar er lykilatriði
að menn geti farið að spara þannig
að bankar geti farið að lána út til þró-
unar atvinnufyrirtækja. Fyrstu merki
þess að fyrirtæki séu að komast á
fastan fót em að gerast en það mun
taka mörg ár og hættan er sú að ekki
takist að koma á lýðræðislegum
venjum í stjórnkerfinu."
Mistök IMATO
„Þá kem ég að Atlantshafsbanda-
laginu. Þrjú aðalríki Austur-Evrópu,
Pólland, Tékkóslóvakía og Ung-
veijaland, hafa lagt gífurlega áherslu
á það undanfarin ár að Atlantshafs-
bandalagið sem heildarsamtök lýð-
frjálsra ríkja, taki þessi ríki inn fyrir
sín vébönd. Atlantshafsbandalagið
hefur dregið þetta og hummað það
framaf sér. Nú verður þetta enn
brýnna vegna þess að í ljósi atburða í
Tsjetsjmju em ríki Mið-Asíu einnig
farin að huga að því að ofbeldisað-
gerðir séu nýtanlegar og þau verði að
bjarga sér sjálf. Þau litu mjög til
Vesturlanda fyrst eftir iðnbyltinguna
miklu, en em smám saman að gefa
upp vonina um að fá hjálp frá þeim.
Ég tel að Atlantshalsbandalagið
hafi gert þama mikil mistök. Það átti
að efla samvinnu við þessi nýfijálsu
ríki miklu fyrr og reyna að taka
Rússland með, án þess að það liti
þannig út að það væri verið að slá
einhverri skjaldborg umhverfis
Rússland. Fyrst eftir fall Sovétríkj-
anna vom raddir uppi í Rússlandi um
að það væri efst á dagskrá að semja
um heildaröryggiskerfi Evrópu þar
sem bæði Rússland og Úkraína væm
með. Þetta hefur ekki verið gert. Ef
svo fer að Rússland verði eitthvað
allt annað en lýðræðislegt þá er kom-
ið þar í mikið óefni. Á næsta ári
verður það ljósara en núna hvemig
þessi mál æxlast."
Hríkaleg átök í Kína
„Þá er það þriðja málið sem verð-
ur smám saman ljósara á næsta ári en
það er hvemig mál þróast í Kína. í
Kína em í uppsiglingu alveg hrika-
leg átök og menn em þar hreint og
beint skjálfandi á beinunum yfir því
sem þar er framundan.
Opinberlega er talið að það séu
tvö hundruð milljónir manna í sveit-
unum sem hafa ekkert að gera, en
flestir sem þekkja til telja það mjög
lágt áætlað. Það búa átta hundmð
milljónir manna í sveitum og megin-
hluti af því fólki býr sjálfsþurftarbú-
skap, það er að segja í sveitaþorpum
þar sem er ekkert. Það er ekki heilsu-
þjónusta, ekki skóli, ekki böð, ekki
sími, ekki póstur, ekki samkomuhús.
Unga fólkið sem vex upp hefur samt
sem áður veður af því sem er að ger-
ast og sækir til borganna þar sem það
verður að allslausum örbjargarlýð
sem undirheimamir ná fijótlega tök-
um á.
Enn er í gangi miðstýrt ríkishag-
kerfi en fyrir ýmis áhrif og fyrir
nauðsyn á að framleiða meira fyrir
alla þessa fjölmennu þjóð er farið að
huga að rekstri fyrirtækja í eigu rík-
isins. Þar er sama sagan; eitthvert
hrikalegasta atvinnuleysi sem til er í
veröldinni. Stór hluti þeirra sem eru
skráðir starfsmenn ríkisfyrirtækja
hafa ekkert að gera og yfirvöld hafa
byrjað á því að gera upp rekstur fyr-
irtækja og krefjast þess að þau beri
sig. Ríkinu beri ekki skylda til að
borga með fyrirtækjum endalaust.
Það þýðir að ef fyrirtæki er gert
gjaidþrota og síðan gerð sú krafa að
það sé rekið með hagnaði þá verður
að kasta þeim sem hafa ekkert að
gera út á götuna. Það þýðir að í borg-
unum myndast fjölmennur her at-
vinnuleysingja sem ríkið hefúr ekk-
ert bolmagn til að styðja eða styrkja á
neinn hátt.
Eftir Tienanmen 1989 var komin í
gang samvinna milli verkamanna og
menntamanna og það er þetta sem
stjórnvöld óttast. Að það verði ný
hreyfing sem sprettur upp án þess að
nokkur skipuleggi hana og krefjist
annarra stjómarhátta og betri kjara.
Það eru þegar mikil átök í sveitunum
og uppþot vegna þess að bændur
krefjast þess að fá land til eignar.
Landið er allt í ríkiseigu og síðan era
það hreppstjórar sem úthluta bænd-
um landi eftir fjölskyldustærð. Þeir
era ekki öfundsverðir af því starfi og
víða uppþot síðast liðið sumar þar
sem þessir hreppstjórar vora hrein-
lega drepnir.
Herinn hefur stjómað Kína síðan
1949 og herinn er alinn upp við það
að framfylgja hugsjónum Maó. Það
era öfl innan hersins sem horfa á
þessa þróun með miklum ugg og
vilja að það sé tekið hart á þessum
málum, en Deng Xiaoping hefur
ekki séð sér það fært. Hann hefur
verið að vonast til að markaðsbú-
skapur og miðstýring kommúnista-
flokksins gætu starfað saman í einu
hagkerfi, sem er ekki fyrirsjáanlegt
að sé hægt. Það er svo spuming hvort
herinn krefst þess þegar Deng Xia-
oping verður ekki lengur á dögum,
að það verði aftur farið í samansúrr-
að miðstýrt áætlunarhagkerfi, eða
hvort kommúnistaflokkurinn
Arnór Hannibalsson: Það verða
mikil átök í Rússlandi á næsta ári
því forsetakosningar nálgast en
verða að visu ekki á þvi ári. Það er
mikil leit að nýjum leiðtoga eink-
um í Ijósi nýjustu atburða, en það
hefur ekki komið nertt leiðtogaefni
fram á vettvang. A-mynd: E.ÓI.
Slavoníu þar sem Serbar sitja. Það er
hugsanlegt að það verði samin frið-
ur, en ef Bosníu-Serbar ganga með
sigur af hólnti og Bosníu verður
skipt geta Króatískir Serbar sagt: Af
hveiju ekki að skipta Króatíu líka?
Það verður enginn endir á átökunum.
Höfuðmistökin vora þau að Vest-
urveldin gáfu þessari þjóðrembings-
stefnu Serba undir fótinn. Það hefur
margsinnis verið bent á það af
mönnum sem til þekkja, að Bosníu
verður aldrei skipt. Ef það á að vera
þama friður verða menn að læra að
lifa saman í friði, þessi þijú þjóðemi
sem þama búa. Ef til vill verður ekki
hægt að kenna mönnum það nema
með hörku, svipað og Japönum var
kennt á lýðræði eftir seinni heims-
styijöldina. Vestrænar þjóðir hafa
spilað þarna út úr höndunum á sér
eiginlega öllum tækifæram, þannig
að það sem er eftir er ekki annað en
innsigla þennan sigur þeirrar hug-
myndafræði sem heitir þjóðemis-
stefría. Það setur á dagskrá spumingu
sem hefúr verið í Evrópu frá fyrri
heimsstyrjöld; réttur þjóða til sjálfs-
ákvörðunar. Hvað er þjóð og hvað
gefur mönnum rétt til sjálfsákvörð-
unar? Ef þessi regla væri tekin upp
ætti Ungveijaland að vera mun
stæna en það er núna. Það era varla
nokkur landamæri sem fylgja tungu-
málamörkum. Þessi regla myndi
fokka Evrópu upp í allsheijarstyijöld
þótt það sé mjög aðlaðandi hugsjón
að hver þjóð eigi rétt á að búa í sínu
landi með fullveldi og sitt eigið sjálf-
stætt ríki.
Hin leiðin er leið lýðræðislegra
stjómarhátta þar sem menn Iæra að
búa saman og leysa úr ágreiningi án
þess að taka sig til að næturlagi og
skera nágrannann á háls af því að
hann talar annað tungumál. Það virð-
ist vera verkefni næstu aldar að
kenna mönnum þetta, en ekki bara
næsta árs.“
einfaldlega gengur út af sviðinu
hægt og rólega. Það era uppi tvær
skoðanir um þetta meðal manna í
Kína. Sumir líta svo á að komm-
únistaflokkurinn sjái sér einfald-
lega ekki fært að heíja borgara-
styijöld eða harkaleg átök. Það sé
ekki víst hvemig þau átök end-
uðu og kommúnistaflokkurinn
muni hægt og hljóðlega gefa
völdin upp á bátinn. Hin kenn-
ingin er sú að það stefni í harka-
leg átök. Sérstaklega á þeirri for-
sendu að yfirstétt sem hefur
einkarétt á öllum völdum og öll-
um auði stórrar þjóðar geti varla
gefið völd sín og auð upp á bát-
inn þegjandi og hljóðalaust. Þess
vegna stefni þama í átök, annars
vegar milli yfirstéttarinnar sem
nýtur gífurlegs auðs og valda og
hersins, og hins vegar þessi ör-
eigalýður sem býr núna við það
að það er til matur handa öllum
en það má lítið út af bregða svo
það verði erfitt að brauðfæða
þessa stóra þjóð.
Það sem menn horfa til er að
Deng Xiaoping verði ekki lengur
á dögum. Menn líta til þess með
miklum ugg og ótta. Fordæmi
Sovétríkjanna er kannski einhver
huggun því það gengur krafta-
verki næst að það skyldi takast
fyrir Sovétmenn að gera þessa
miklu breytingu án þess að það
lenti í stórátökum. Menn era að
hugga sig við það í Kína að þessi
leið sé möguleg fyrir fjölmenn-
ustu þjóð jarðarinnar en að mín-
um dómi era litlar lfkur til þess
að umskiptin verði friðsamleg."
Stríd á Balkanskaga
„Þetta era þau þrjú atriði sem
ég vildi nefna. En styijöldin
heldur áfram á Balkanskaga og
þar hafa Vesturlöndin gert alveg
hrikaleg mistök með því að
kynda undir þjóðemisstefnu sem
er ekkert annað en áframhald af
valdastefnu kommúnistaflokks-
ins. Það er ein styrjöld eftir enn
þar því að Króatía hlýtur mjög
fijótlega að gera einhverjar ráð-
stafanir til að endurheimta yfir-
ráð sín yfir Graíríu og Austur-
L9TT9
Vinningstolur r miðvikudaginn: 28.des.1994
| VINNINGAR FJÖLDI VINNiNGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
6 af 6 1 39.570.000
5 af 6 +bonus 0 1.865.486
5 af 6 5 43.930
4 af 6 226 1.540
3 af 6 +bónus 917 160
ÍV Uinningur ' fór til Danmerkur
BONUSTOLUR
;(4)0(g);
Heildarupphæð þessa víku:
42 149 896J
láísi.: 2.579.896J
UPPLÝSINGAR, SÍMSVARI91- W 15 11
tUKKUUNA 09 10 00 - TEXTAVARP 451
BinT MEÐ FYRIRVARA UU FRENTVtLLUR
VINNINGSNUMER
í Happdrætti
Krabbameinsfélagsins
---- Dregiö 24. desember 1994. -
VOLVO 440 1.8i 5 dyra: 153061
TOYOTA COROLLA SEDAN XLi: 44819
VINNINGAR Á KR. 100.000:
Utteki hja versiun eða leiðasKnfsiolu
408 23206 35135 61108 77078 96657 117518 138121
531 23768 36791 61979 78029 98644 119014 139367
1323 23904 37881 62886 79237 100128 119095 139946
3228 26238 39346 63439 80878 103739 120021 140310
4039 26764 40308 63610 81895 105597 123611 140585
6326 27189 41785 63800 82574 106326 125750 141492
8034 28152 42076 63964 82960 108762 125777 142135
8916 28746 43055 65915 85161 109217 126307 145309
9531 28843 48204 66287 85188 109410 128056 146074
9574 29679 48861 67655 85981 111421 128433 146857
13891 30173 49259 69392 85992 111600 128791 149363
14620 30644 51876 70146 86258 113649 131935 149470
15343 31323 52477 70857 87413 113896 132695 151980
18215 31534 54477 72432 88736 115586 134254 153472
19048 31965 59122 73088 89110 115775 136268
19431 33110 60263 75796 90115 115895 136740
19592 33871 60519 75993 91787 116016 137296
21956 35064 61097 76379 94251 116279 137755
Handhatar vmrungsmiða lramw«si þeim
a skrifsioiu Krabbamotnsfeiagsms
aö Skogarhliö 0 simi 621414
Krabbamemsteiagiö
þakkai landsmonnum
veittan sluðnmg
Krabbameinsféiagið