Alþýðublaðið - 20.01.1995, Page 10

10
ALÞÝÐUBLAÐHD
FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1995
Alþýðublaðið sneri sér til fólks úr ýmsum áttum og fékk álit þess á
Davíð Stefánssyni og skáldskap hans. „Það hlýtur að vera í meira lagi dauðyflis-
legt ungmenni sem ekki hrífst af þeim
óbeisluðu ástríðum og hamslausu tilfinn-
ingum sem Davíð leysti úr læðingi og gaf
mál,“ segir Össur Skarphéðinsson um-
hverfisráðherra, og aðrir taka mjög í
sama streng. Davíð á greinilega ennþá
hljómgrunn meðal íslendinga.
Össur
Skarphéðinsson
umh verfisráðherra
Ég varð ungur
handgenginn
Davíð Stefánssyni
Ég varð ungur
handgenginn Davíð
Stefánssyni og
drakk í mig ljóðin
hans. Reyndar kann
að vera, þegar ég
hugsa mig um, að
mig hafi langað
mikið til þess að
líkjast Davíð; jafnvel verða einsog
hann.
Það hlýtur að vera í meira lagi dauð-
yflislegt ungmenni sem ekki hrífst
af þeim óbeisluðu ástríðum og
hamslausu tilfinningum sem Davíð
leysti úr læðingi og gaf mál.
Hann var byltingarmaður í íslensk-
um skáldskap og lagði komungur
undir sig konungsríkið. Hans biðu
hinsvegar sömu örlög og flestra
byltingarmanna; um síðir varð hann
skotspónn nýrrar kynslóðar sem
þótti hann vera holdgervingur niður-
lægingar og úrkynjunar í ljóðlist.
Þótt hann héldi hylli almennings til
dauðadags skaddaðist ímynd hans,
og þegar ég komst til vits og ára var
ákaflega ófínt að vera hrifinn af
Davíð. En það er nú einu sinni svo,
að þau ljóð sem maður tileinkar sér
ungur verða samgróin manni á und-
arlegan hátt: Davíð hafði haft alltof
sterk áhrif á mig til þess að gæti
samþykkt að hann væri bara einhver
bögubósi eða „dekurdýr borgar-
anna“ einsog sumir vinstrisinnaðir
menningarvitar, vinir mínir, kölluðu
hann þegar þeim var mikið niðri
fyrir.
Davíð stóð þetta gaspur auðvitað af
sér, og ég hygg að skáldskapur hans
muni aftur öðlast vinsældir, og
kannski fyrr en margan grunar.
Davíð
Oddsson
forsœtisráðherra
Hann var yndislegt
og ódrepandi skáld
„Það var í nokkurri
tísku hér fýrr að
þykjast þess um-
kominn að tala
niðrandi um ljóða-
gerð Davíðs Stef-
ánssonar. Þessu
stjómaði hópur trú-
aðra vinstrimanna
sem áleit sig intelegensíu og dró
menn í verðlaunadilk, ef þeir töldust
meðvitaðir félagshyggjumenn en
hæddu hina eða reyndu að gera
verkum þeirra illt. Davíð hafði brot-
ið það af sér að vera ekki til sölu og
geta þó ort betur en hinir sem með-
vitaðri þóttu. Ljóð hans eru af mörg-
um toga: Magnþrungin Ijóð og dul-
úðug, trúaróður eða sálmur, heit-
strenging og hetjusöngur og þar
fram eftir götunum. En hann var um
leið alþýðuskáld og orti ljóð, sem
kölluðu á lag, spilverk og söng-
menn. Hann var með öðrum orðum
afburðamaður í ritlist, yndislegt og
ódrepandi skáld.“
Nína Björk
Arnadottir
skáld
Hann hafði
djúp áhrif á tilfinn-
ingalíf mitt
Til em fræ sem
fengu þennan dóm:
þetta söng ég há-
stöfum og hálfgrát-
andi þegar ég var
að sækja kýmar á
sumrin í sveitinni,
og Óli bróðir minn
með mér. Og svo
tondeleyo með léttleika. Óli fór
ungur að spila á orgel og nikku, og
ég glamraði stundum undir á gítar
og þá sungum við líka Davíð. Þá
kom fólkið af bæjunum saman á
kvöldin og söng, mest ljóð Davíðs,
þau sem lög vom til við. Dalakofinn
var mjög vinsæll.
I gaggó eignaðist ég vin, sem dó
ungur, Ingimund Helgason. Hann
var Ijóðelskur. Við sátum oft saman
á kvöldin og lásum kvæði Davíðs
hvort fyrir annað.
Ég held að Davíð hafi ekki haft nein
áhrif á mig sem skáld, það var frek-
ar Steinn og aðrir; en hann hafði
djúp áhrif á tilfinningalíf mitt sem
barns og unglings og ég kunni
kvæði hans, sum alllöng, utan að og
kann enn. Þá vom skáldin færri og
færra í boði til hugþreyingar, og þá
höfðu skáldin sterkari áhrif á fólk.
Mér fannst sárt seinna meir, þótt ég
væri sjálf hætt að tönglast á kvæð-
um Davíðs og reyndar orðin róttæk,
að heyra vinstrimenn kalla hann
hörpudiskaskáld. Skáld áttu þá að
vera róttæk og auðvitað helst
kommar. Nú held ég og vona að
þetta hafi breyst.
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Jaínvel íyrirmynd
að finna í mælsku
hans og ástríðu
Hann hreif mig
þegar ég var strák-
ur. hrynjandin, ein-
faidleikinn, hag-
mælskan, spaklegt
yfirbragðið - allt
þetta „sumir öðlast
aldrei margt...“
virkaði alveg feyki-
lega gáfulegt á mann. Hann er svo
ábúðarmikill og brúnaþungur að
meira að segja línur einsog „I Flór-
ens hafa fjöldamargir ferðalangar
gist / og hvergi er hærri klukkutum
og hvergi meiri list“ virðast geyma
djúpa speki. En aðalatriðið var auð-
vitað þetta kynferðislega aðdráttar-
afl. Davíð er mjög lostafullur sem er
ákaflega sjaldgæfur eiginleiki hjá ís-
lenskum skáldum, meira segja nú á
dögum. Konumar hjá honum em al-
veg rosalegar og hin sadó-masók-
íska sýn á þær hentaði tólf ára göml-
um karlmanni afar vel: þær em ým-
ist að bjóðast til að sópa gólfin hjá
skáldinu með hári sínu eða þá bít-
andi hann á barkann. Þetta er yndis-
lega karlmannlegt og bjánalegt og
enginn sem myndi þora að yrkja
svona nú á dögum. En um leið er
hrynjandin í ljóðunum kvenleg -
mjög kvenleg - fengin úr þjóð-
kvæðum kvenna, frá Theódóm og
Huldu. Þannig kunni hann að hag-
nýta sér bæði kynin sem í sérhverju
skáldi búa. Hann hæfði ungu kyn-
slóða beint f hjartastað árið 1919, en
eftir stríð varð hann það úreltasta af
öllu úreltu. Ástarljóð hans voiu ekki
nógu „ábyrg“, þjóðfélagssýnin ekki
nógu „meðvituð“, spekin „almælt
tíðindi". Bmðl hans með orð þótti
ekki ná nokkurri átt á tímum þegar
skáldið átti að umgangast orð eins-
og grandvar bókari - þau vom svo
„dýr“. Svo hann lenti í að glamra
eitthvað við kantötur og yrkja ávörp
fjallkonunnar og ávarpa konunga,
Ijóðin lengdust eftir því sem honum
lá færra á hjarta og eftir hans dag
Þegar Davíð Stefánssyni var meinað að eiga lögheimili í Fagraskógi
greip hann til sinna ráða. Þetta kemur fram í viðtali Sœmundar Guðvinssonarvið bróðurson
Davíðs, Stefán Stefánsson á Akureyri
Skáldið kom með krók á móti bragði
„Ég umgekkst Davíð Stefánsson
allt frá því ég var barn. Hann var
alltaf mikill heimilisvinur út í
Fagraskógi og sótti þangað þegar
hann hafði tækifæri til. Við systk-
inin kynntumst honum því strax í
barnæsku og sambandið hélst alla
tíð eftir það,“ sagði Stefán Stefáns-
son á Akureyri, bróðursonur Dav-
íðs, í samtali við blaðið.
„Davíð kom í Fagraskóg í sínum
frístundum meðan hann var í fullu
starfi á Akureyri. Eftir að hann lét af
því og sinnti eingöngu sínum skáld-
skap notaði hann hvert tækifæri til að
skjótast út eftir þegar vel stóð á.
Hann vildi alltaf eiga lögheimili út í
Fagraskógi en lögin heimiluðu það
ekki. Þá kom hann með krók á móti
bragði og kenndi sig við Fagraskóg í
staðinn," sagði Stefán.
Þú kynntist Davíð sem barn.
Átti hann gott með að umgangast
börn?
„Davíð Stefánsson var ákaflega
Ijúfur og góður drengur í alla staði og
sérlega bamgóður hlýtur hann að
hafa verið því við systkinin hænd-
umst öll mjög að honum. Við kölluð-
um hann alltaf frænda og þótti hann
besti frændinn af öllum góðum
frændum.“
Fór hann með kvæði fyrir ykk-
ur?
„Það var nú ekki mikið. Hann tók
bara þátt í lífinu í sveitinni eins og
aðrir þegar hann var korrúnn þangað.
Hann lét sig málin varða og fylgdist
með öllu. Var úti þar sem verkin
voru í gangi og svo líka inni til
spjalls. Eg býst kannski við að með-
an við vorum yngri munum við best
eftir því þegar hann kom fyrir jólin
því okkur fannst jólin ekki koma
nema Davíð væri kominn í bæinn.
Eftir að ég fór til náms við Mennta-
skólann á Akureyri var oft litið inn
hjá frænda. Ég var alltaf boðinn vel-
kominn eins og aðrir skyldmenn og
vinir og kunningjar."
Var Davíð þá ekki eins mikili
einfari og haidið er fram?
„Hann bjó að vísu einn en var með
leigjendur í kjallaranum fyrstu árin
eftir að hann byggði húsið að Bjark-
arstíg 6. Síðan var hann einn í húsinu
og bjargaði sér sjálfur með mat en
borðaði þó oft hjá Valgarði bróður
sínum framan af. Annars var hann
mikið einn en hafði ákaflega gaman
að hitta kunningja og fá menn í
heimsókn og leita frétta hjá þeim.
Hann hafði mikinn áhuga á að fylgj-
ast með málum bæði í sveitunum og
öðrum atvinnugreinum, sjávarútvegi
og iðnaði. Hann fylgdist held ég
meira með því en margan grunaði.
Hann hafði áhuga á að vita hvernig
gengi og bar hag þjóðarinnar fyrir
bijósti. En vissulega býst ég við að
stundum hafi hann viljað fá fleiri til
spjalls og hafði gaman af því þegar
fólk heilsaði upp á. Ég held að fólk
hafi haldið að hann héldi mönnum
meira frá sér en raun var á.
Auðvitað var það þannig stundum
að hann vildi vera í ró og næði en
hann hafði líka mikið yndi af því að
slappa af og rabba við þá sem vom í
heimsókn hjá honum. Ég man til
dæmis eftir gestum eins og Páli
ísólfssyni og Áma Kristjánssyni."
Var Davíð skapstór?
„Mér fannst hann alla tíð hafa
ákaflega gott skap og Davíð var með
jafnaðargeð. En auðvitað var hann
skapmikill undir niðri en fór ákaf-
lega vel með það. Hann var yfirleitt
tilitssamur í orðavali nema þá helst á
yngri ámm þegar hann var að
skemmta sér.“
Davíð var mikið kvennaguil.
Stóð hann oft í ástarsamböndum?
„Ég þekki ekki tii hvemig það var
á hans yngri ámm en ég varð ekki
var við það á seinni ámm. Hann bjó
alltaf einn og festi aldrei ráð sitt. En
ég var aldrei var við annað en hann
væri sáttur við lífið og tilveruna þótt
hlutirnir gengju upp og niður hjá
honum sem öðmm. Davíð barst ekki
mikið á og var nægjusamur fyrir
sjálfan sig.“
Átti hann aldrei bfl?
„Hann lærði á bfl á sínum tíma og
keypti sér síðan fólksbfl. Ætli þetta
hafi ekki verið um 1956. En eftir að
hann fékk sér bflinn fannst honum
það ekki henta sér að aka og losaði
sig við bflinn. Hann fékk víst nóg af
þessari tiiraun. Davíð ferðaðist hins
vegar talsvert innanlands og utan.
Síðustu árin fór hann hins vegar
minna en hann hefði ef til vill kosið.“
Hann hefur jafnan haldið
tryggð við átthagana?
,Já. Hann átti mjög sterkar rætur í
sveitinni og hélt alla tíð mikla tryggð
við Fagraskóg og sveitina þar. Eg
held líka að allir sem kynntust hon-
um hafi haft gagn og gaman af þeim
kynnum og haldið tryggð við hann,“
sagði Stefán Stefánsson.
hefur enginn fengist til að vera þjóð-
skáld. Vitamir vilja ekki brenna. En
ég held að Ijóðagerð einsog hann
stundaði sé saknaðarefni og það sé
jafnvel íyrirmynd að finna í mælsku
hans og ástríðu.
Jóhanna
Kristjónsdóttir
blaðamaður
„Sá sem gleður
ungt hjarta öðlast
tilverurétt“
Ég fór að lesa Ijóð
Davíðs Stefánsson-
ar um það leyti sem
ég bytjaði í
Kvennaskólanum,
þá 12 ára. Islensku-
kennarar ýttu mjög
undir áhuga á ljóð-
um bæði í Landa-
koti og Kvennó. Þau ljóð Davíðs
sem ég las á þessum ámnt vom
einkum opnu rómantísku ljóðin
hans. Svartar fjaðrir las ég ekki fyrr-
en eftir að ég var fullorðin. Ljóð um
ást, trega, aðskilnað og allt slíkt -
það vom mínar ær og kýr á þessum
ámm. Þegar ég var fjónan ára skrif-
aði ég bréf til Davíðs; ég var í dulít-
illi „ástarsorg" og mér fannst hjálpa
að segja honum hvað ljóðin hans
væm mér dýrmæt. Nokkru seinna
sendi Davíð mér svarbréf og ég man
ég klökknaði yfir því, af því mér
fannst það svo fallegt og persónu-
legt: „Sá sem gleður ungt hjarta öðl-
ast tilvemrétt. Ef ég get með Ijóði
sagt þér það sem þú hefur fundið
samsvömn við og þú átt næmi til að
hrífast, fagna ég.“
Davíð sagði í bréfinu að hann héldi
það ætti við mig að tjá mig í skrif-
uðu máli. Ég var upp með mér af
því. Eg hitti Davíð aldrei en níu ár-
um seinna þegar ég sá hann í leik-