Vísir - 21.02.1976, Síða 8

8
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjóri frétta: Arni Gunnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson
Fr^ttastjóri erl. frétta: Guðmundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
i lausasögu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
/ sömu sporum
Stjórnmálaslitin við breta marka að ýmsu leyti
þáttaskil i landhelgisbaráttunni. Við höfum ekki
áður gripið til svo alvarlegra mótaðgerða að formi
til. En hitt mun sanni nær, að þessi ákvörðun getur
tæpast haft mikla þýingu fyrir okkur i baráttunni
fyrir fullum yfirráðum yfir fiskimiðunum umhverf-
is landið.
Frá formlegu sjónarmiði var ekki óeðlilegt að
slita stjórnmálasambandi við breta eins og málum
er komið. Þar ræður úrslitum flotaihlutun þeirra
innan fiskveiðilögsögunnar, margitrekaðar
ásiglingartilraunir, atlaga að varðskipi innan fjög-
urra milna landhelgi og siðast en ekki sist rányrkja
á friðuðum veiðisvæðum.
Ákvörðun rikisstjórnarinnar er þvi studd gildum
rökum að þessu leyti. En á hinn bóginn verðum við
að hafa i huga, að með aðgerðum af þessu tagi mið-
ar okkur hvorki aftur á bak né áfram i baráttunni
fyrir raunverulegum yfirráðum yfir fiskimiðunum
og viðleitni okkar til þess að ná virkri stjórn á veið-
unum.
Þó að hér sé um mjög alvarlega aðgerð að ræða
frá formlegu sjónarmiði hefur hún ekki mikla þýð-
ingu fyrir framgang landhelgismálsins. Sú barátta
vinnst ekki með aðgerðum af þessu tagi. Þar ræður
úrslitum þegar útséð er um að við getum ekki bund-
ið breta með samningum, staðfast úthald landhelg-
isgæslunnar og áfrarhhaldandi barátta fyrir alþjóð-
legri viðurkenningu á óskoruðum rétti okkar til 200
sjómilna fiskveiðilögsögu.
Bretar eru sjálfir komnir i úlfakreppu i þessum
efnum. Það er þvi aðeins spurning um tima, hvenær
við náum endanlegu takmarki. Mestu máli skiptir
að hugæsingar viki fyrir kaldri skynsemi. Ljóst er
að við stöndum enn i sömu sporunum og áður, þrátt
fyrir stjórnmálaslit.
Mikilvægir hagsmunir
í húfi
Krafan um lausn vinnudeilunnar verður nú æ
háværari. Velflestum er ljóst, að áframhaldandi
verkfallsaðgerðir eru fremur liklegar tii þess að
leiða til lifskjaraskerðingar en bættra kjara. Þjóð-
arbúið i heild, heimilin og atvinnufyrirtækin þola
ekki öllu lengri vinnustöðvun.
Svo virðist sem mestur ágreiningur hafi staðið
um svonefndar sérkröfur einstakra aðildarfélaga
Alþýðusambandsins. Við núverandi aðstæður á að
leggja allt kapp á að gera svipaða samninga og
koma þannig i veg fyrir að þeir aðilar sem hæst laun
hafa fyrir, nái mestu fram með ýmis konar sérkröf-
um.
Það er óverjandi, ef nú á að eyða mörgum dögum
i að ræða sérkröfur þeirra sem best standa innan
Alþýðusambandsins eins og oft hefur orðið raunin á
i samningum. Enginn getur farið i grafgötur um að
þessir kjarasamningar geta leitt til nýrrar verð-
bólguholskeflu. Kauphækkanir eru óhjákvæmileg-
ar, en fari samningarnir úr böndunum er alveg
ljóst, að þeir muni ekki leiða til bættra lifskjara.
Niðurstaða i þessari deilu verður að fást án tafaf.
Eins og nú standa sakir dugar ekki að afgreiða mái-
in með hefðbundnum þrætum um það. hver
Laugardagur 21. febrúar 1976 vism
,Umsjón:
vism Laugardagur 21. febrúar 1976
~y
undur Pétursson
fitubirgöum, sem safnast innan
á æðaveggi, eru lykilábendingar
um hjartveiki. Fram til þessa
hafa læknar talið, að sá skaði,
sem þetta tvennt hefur bakað
einstaklingnum, sé óbætanlegur
og varanlegur.
Nú telja menn niðurstöður
rannsókna hniga að þvi, að snúa
megi við þessu blaði. Dr. David
Blankenhom við háskólann i
Suður-Kaliforniu og starfsbræð-
ur hans hafa um hrið haft til
eftirlits um eitt hundrað karl-
menn, sem hver um sig hefur
fengið hjartaslag að minnsta
kosti einu sinni.
Þeir voru settir á strangan
æfingar- og matarkúr. Við mat-
aræðið var þess gætt, að fæðan
væri rýr af cholesterolefni.
Sumum voru gefin lyf til að
halda hinum háa blóðþrýsting i
skefjum. Með röntgenmynda-
tækni, sem geimferðarrann-
sóknirnar hafa leitt af sér, tókst
þeim að gá innan á æðaveggina
og huga að birgðasöfnun chol-
esterols hjá likamanum. — Frá
þessum tilraynum hefur veriö
skýrt hér á siðunni, en nú hafa
borist itarlegri fréttir frá þeim i
grein, sem birtist i U.S. News &
World Report.
Af fjörutiu tilvikum, sem hafa
verið þrautkönnuð, þegar hér er
komið þessum tilraunum,
reyndust niu sjúklinganna hafa
minnkað mjög cholesterol-
birgðirnar innan á veggjum
einnar aðalæðarinnar, eftir
brettán mánaða langan kúr. Hjá
sautján sjúklingum varð ekki
fundin nein breyting og hjá
fjórtán hafði ástandið versnað.
Við tilraunir á rhesus-öpum
komstdr. WilliamE. Connor við
háskólann i Oregqn að þeirri
niðurstöðu, að mataræðið eitt út
af fyrir sig hefði áhrif á myndun
„atherosclerosis”.
Það tók ekki nema sautján
mánuði að stifla æðar i öpunum
með þvf að gefa þeim allan tim-
ann eggjarauður, en svo þrjátiu
mánuði á matarkúr meö chole-
sterolfátækri fæðu að bæta úr
þvi aftur, svo að blóðtappa-
myndunin var ekki nema fjórð-
ungur af þvi, þegar hún var I há-
marki.
A grundvelli þessara athug-
ana ráðleggur dr. Connor
strangan matarkúr fyrir menn-
ina: Mjög lftið kjötmeti, enga
eggjarauðu, sem minnst af
mjólkurvörum en sem mest af
grænmeti, ávöxtum, kornvörum
ig hrísgrjónum. — Leggur hann
höfuðáherslu á, að þetta matar-
æði hefjist strax i æsku manna,
löngu áður en hjartaveikisverk-
anir fara að gera vart við sig.
(—
Blóðþrýstingur mældur
hjá barni, en þar þykir nú
mega sjá strax til hvers
krókurinn muni beygjast.
Nefnilega hvort einstakl-
ingnum hætti til of hás
blóðþrýstings, sem svo
oft er fylgikvilli hjart-
veikra, að læknar tengja
það hvorutveggja saman.
Hjartasérfræðingar, sem um
miðjan janúar þinguðu i Tucson
i Bandarikjunum, drögu þar
fram i dagsljósið nýjan þekk-
ingarauka um hjartasjúkdóma,
bæði hvað snerti meðferð sjúk-
linga og cins sem viðkom þvi að
svipta hulunni af orsök hjarta-
kvilla.
Félagar i Hjartavemdarfé-
lagi Bandarikjanna hlýddu á
þriðja ársþingi sinu á, hverjar
nýjar framfarir hefðu orðið i
baráttunni gegn hjartveiki:
Hjá sumum hjartasjúkling-
um má orðið snúa við hinni
hættulegu þróun fitumyndun-
ar innan á æðaveggjum.
Nýtt apparat, sem stýrir
slögum hjartans, færir
hjartasjúklingum nýjar vonir
(i stað gömlu hjartarafhlöð-
unnar, sem notasthefur verið
við).
Únnið er að þvi að bæta
tækni manna til þess að
greina með einföldum til-
raunum, hvaða konum,
sem taka getnaðarvarnarpill-
una, sé mest hætt við blóð-
tappa.
Augu manna hafa opnast
fyrir þvi, að vandræði mið-
aldra fólks vegna óeðlilegs
blóðþrýstings kunni að eiga
rætur sinar að rekja til
bernsku þeirra. Þessi upp-
götvun þykir afar þýðingar-
mikil og stört skref i átt til
þess að drepa fingri á frumor-
sök hjartveiki.
Leitin að upprunanum
A meðan tækni við meðferð og
skilgreiningu hjartakvilla tekur
framförum, hefur flest verið á
enn huldu um upprunalega or-
sök þeirra.
Nú loks telja þó læknar sig
vera að komastá sporið. Tiu ára
samfelldar rannsóknir I Boston
á blóðþrýstingi almennra borg-
ara, leiddu eftirfarandi i ljös:
Blóðþrýstingur,. hvort sem
hann er hár eðá lágur, á-
Leyndar-
dómar hjart-
veikinnar
upplýsast
smóm
Blóðþrýstingurinn er ámóta
meðal nákominna ættingja i
fjölskyldun.ni. Stingur þar
sérstaklega i augum, hvað
hann er likur hjá bræðrum.
Að rannsókn þessari stóðu dr.
Edward H. Kass og starfsbræð-
ur hans við læknaskóla Har-
vard. — Til að byrja með tóku
þeír sýni blóðþrýstings hjá mið-
aldra fólki, sem valið var af
handahófi. Athuganir, sem
fylgdu i kjölfarið, áttu eftir að
leiða i ljós, að þeir, sem höfðu
tiltölulegá háan blóðþrýsting —
ekki endilega óeðlilega háan á
þeirri stundu — voru þeir, sem
létust af hjartaveiki.
Þessu skaut svo oft upp i
skýrslum, að nægði til að sann-
•færaménn. Harvard-rannsókn-
arhópurinn ályktaði loks, að
blóðþrýstingurinn getur verið
lykilspor til visbendingar um
hættu á hjartveiki, — ef hann er
ekki beinlinis hjartveikisvaldur
eða meðvirkandi i hjartakvill-
um.
Visindaménnirnir hófust þá
handa við að mæla blóðþrýsting
hjá fjölskyldufólki hinna, sem
þeir höföu þegar tekið sýni hjá.
saman
maður reyndist með himinháan
blóðþrýsting, þá reyndist þritug
systir hans einnig með tiltölu-
lega háan blóðþrýsting, bræður
hans sömuleiðis og foreldrar. —
Nákvæmlega hliðstætt kerfi
fannst hjá öðrum fjölskyldum,
og eins þótt um væri að ræða
lágan blóðþrýsting. Hinir i fjöl-
skyldunni virtust hneigjast til
að vera með tiltölulega lágan
blóðþrýsting.
Sterkust virtust þessi tengsli
vera hjá bræðrum og sterkari
heldur en milli foreldra og
barna.
Eftir athugun á meira en 100
nýfæddum börnum, og saman-
burði á blóðþrýstingi og for-
eldra þeirra, skýrði dr. Kass svo
frá: „Eitthvað gerist á fyrstu
mánuðujn æviskeiðsins, sem
beinir blóðþrýstingi barnsins til
ákveðinnar áttar. Við vitum
ekki hvað þetta er, én sú stað-
reynd, að þetta gerist i byrjun,
gjörbreytir fyrir okkur, hvemig
við munum standa að hjarta-
kvillum.”
Næsta skrefið hlýtur að vera
rannsókn á erfðaráðandi génum
og þe.im likarnlegu þáttum, sem
ÞtlR KALIA HANN
Benny Goodman með klarinettinn.
„KIN6 OF SWIN6"
Benny Goodman er væntanleg-
ur á listahátið hingað til lands og
eftir gagnrýni i New York Times
að dæma eigum við sannarlega
von á góðu. Goodman hélt tón-
leika I Carnegie Hall um miðjan
mánuðinn og var þar troðfullt út
úr dyrum. Það varð heldur eng-
inn fyrir vonbrigðum.
Með Goodman voru hljóðfæra-
leikararnir sem að öllum llkind-
um koma með honum til Islands.
Þeir sem eiga fastan sess i sveit-
inni eru Hank Jones (pianó),
Slam Stewart (bassi), Bucky
Pizzarelli (gitar), Peter Aplle-
yard (vibrafón), Urbie Green
(básúnu), A1 Klink (tenór saxo-
fón) og svo Gray Tate og Connie
Key sem leika báöir á trommur.
Þá voru þarna sem gestaleikar-
ar þeirToy Eldridge (trompet) og
Bobby Hackett (hom), en ekki er
vitað hvort þeir eru svo fastir
gestir að þeir komi með honum til
íslands.
Sæluhrollur um
áhorfendur
Benny Goodman er nú orðinn
sextiu og sex ára gamall, en eftir
þvi sem gagnrýnendurnir segja
um tónleikana i Carnegie Hall,
háir aldurinn honum ekki. Það fór
sæluhrollur um áhorfendur þegar
hann spilaði lög eins og „Darn
That Dream”, „After You’ve
Gone”, „Don’t Be That Way”,
„Avalon”, og „One O’Clock
Jump”. Þessi lög veröa sjálfsagt
á dagskránni þegar Goodman
treður hér upp i júni.
Ógæfuleg byrjun
Það eru nú liðin rúm f jörutiu ár
siðan 26ára gamall klarinet blás-
Það þykir allsstaðar fréttnæmt ef
meö næturkonserta fyrir útvarps-
stöð i New York, en það var ekk-
ert útlit fyrir að þeir yrðu frægir á
þvi. Flestir ibúar austurstrandar-
innar voru sofandi þegar þeir
byrjuðu og þvi var ákveðið að
leggja land undir fót, upp á von og
óvon.
Hlustað i
Kaliforniu
Það sem þeir félagar vissu ekki
var að þremur timabeltum vest-
ar, i Kaliforniu, var útvarpsdag-
Benny Goodman kemur fram.
Swing” á örskömmum tíma.
Frægasta
„ jazz-bandið”
Þetta var um miöjan þriðja
áratuginn og út hann og allan
þann næsta jukust vinsældir
þessa jazz forms, sem kallað var
„Swing”.
Kvartett Benny Goodmans
varð frægasta „jazz-band” sög-
unnar. Hann skipuðu auk Good-
mans, sem auðvitað spilaði á
klarinet, þeir Gene Krupa
Aftur i Carnegie Hall
Þarna sáust greinileg merki
þegar hann sneri aftur til
Carnegie Hall um miðjan þennan
mánuð. Þessi mikla tónlistarhöll
var troðfull af eftirvæntingarfull-
um áhorfendum. Og þeir fengu
aura sinna virði.
Benny Goodman á mikinn
fjölda aðdáenda hér á landi og
það er lítill vafi á að hann mun
fylla hvern þann sal sem fenginn
veröur undir tónleikahald hans
þegar hann kemur á listahátíð-
ina.
—ÓT
(trommur), Lionel Hampton
(vibrafón) og Teddy Wilson
(pianó).
Benny var kóngur
Benny Goodman var jazz-kóng-
ur fram á miðjan fjórða áratug-
inn. Þá byrjuðu vinsældir hans að
dala, en það olli honum ekki nein-
um sérstökum áhyggjum. Hann
gát ánægður dregið sig i hlé, vell-
auðugur og viss um að vera orð-
inn ógleymanlegt nafn i tónlistar-
sögu Bandarikjanna.
En hann gat ekki hætt
Goodman sat þó ekki sérlega
fast á helga steininum, og núna,
þremur áratugum seinna heldur
hann enn einn konsert á viku, eða
svo. Þeir konsertar eru að visu
oftast haldnir i skólasölum eöa
öðrum „minniháttar” samkomu-
stöðum, en honum er alltaf vel
fagnað. Mikilvægastfyrir hanner
þó liklega að hann spilar ennþá og
það fyrir fólk sem kann að meta
tónlist hans. Það er þvi langt frá
þvi að Benny Goodman sé búinn
að vera.
ari, sem hafði gefist upp á skólan-
um, lagði upp i hljómleikaferð,
með litt þekktum félögum sinum.
Hljómleikaferðin virtist fyrir-
fram dauðadæmd. Goodman og
félagar hans höfðu, áöur en þeir
lögðu upp i leiöangurinn, verið
skrá þeirra á ágætum tima og
naut þar mikilla vinsælda.
Þegar þeir komu til vestur-
strandarinnar urðu þeir furðu
lostnir þegar uppselt var á hverja
tónleikana á eftir öðrum. Benny
Goodman varð „King of the