Vísir - 24.04.1976, Blaðsíða 23

Vegna „Prumps"
um kvikmyndina Kantarborgarsögur
Þorbjörg Jónsdóttir, skrifar:
„Föstudaginn 9. april var birt í
Visi gagnrýni kvikmyndarinnar
„Kantaraborgarsögur”, þessi
skrif eru ekki eingöngu léleg sem
slik og ómerkileg, heldur gefa
ljósa mynd af fáfræði gagnrýn-
anda á þvi málefni sem hann
hyggst taka fyrir. Ég get ekki
orða bundist og vil gjarnan leið-
rétta hina hrapallegu villu gagn-
rýnanda, en að baki myndarinnar
stendur annað og meira en „hinar
sérkennilegu kenndir Pasolinis”
eins og gagnrýnandi heldur fram.
Ég vil byrja með að koma þvi á
framfæri og biöja gagnrýnanda
að gefa þvi' nákvæman gaum að
sagan sem kvikmyndahandritið
erunniðeftir.ersamin um 1387 af
einu frægasta ljóðskáldi breta,
Geoffrey Chaucer, og eru „The
Canterbury tales” taldar eitt af
hans bestu verkum. Þetta er ljóð
um 17.000 linur og skiptast i um
tuttugu kafla eöa smásögur.
Undirrót sagnanna er, að hópur
pilagrima er á ferð frá London til
Kantaraborgar og á leiðinni segir
hver þeirra eina sögu venjulega
af eigin reynslu sem Chaucer
siðan skráir jafnóðum.
Hverju má treysta?
1 upphafi hinnar frámunalegu
gagnrýni getur skrifari þess að
leikstjóri og „höfundur handrits”
séPasolini.sem færengan veginn
staðist, auk þess sem hann full-
yrðirað myndin sé gerð árið 1973,
en i auglýsingu frá Tónabiói, er
þess greinilega getið að myndin
hafi hlotið Gullbjörninn i Berlin
1972 svo fullyrðing gagnrýnanda
á þessu atriði er heldur ekki rétt.
Hverju má þá treysta af fram-
haldinu?
Pasolini fer sérlega vel með
leikstjórn myndarinnar. Á
skemmtilegan hátt kynnir hann
og itrekar Chaucer sem höfund
sagnanna, en reynir ekki á nokk-
urn hátt að eigna sér þær eins og
gagnrýnandi álitur i villu sinni.
Pasolini hefur valið sjö sögur til
meöferðar og má vera að það séu
einmitt þær sjö sterkustu hvað
kynlif og kúgun miðalda snertir
(en eru það ekki einmitt þau at-
riði. sem kitla hvað mest, eða svo
virðisteftir þeim kvikmyndum að
dæma, sem ganga mest nú um
þessar mundir og yfirleitt?).
Gagnrýnandi orðar svo að reynt
sé af veikum mætti að fjalla á
frjálslegan hátt um þessi mál á
miðöldum, og að hugsanir sögu-
manns séu á heldur lágu plani.
En er ekki einmitt sá, sem
sjálfur lifir þessa tima, best til
þess fallinn að fjalla um þessi mál
á raunsæjan hátt og geta hugsan-
ir sliks mikilfenglegs skálds sem
Chaucers verið á lágu plani?
Gagnrýnandi gengur
heldur langt
Heldur gengur gagnrýnandi
langti'dómum sinum um Pasolini
og kennir honum allt sem mynd-
inni viðkemur. Veit gagnrýnandi
hvert starfssvið leikstjóra yfir-
leitt er? t blekkingu sinni ætlar
gagnrýnandi Pasolini alla
persónusköpun sem samkvæmt
fengnum staðreyndum er al-
rangt, og þvi ekki hægt að segja
kokkinn i „The cook’s tale”,
„persónugerving” Chaplins, fyrst
og fremst vegna þess að kokkur-
inn er lifandi mannvera, en hug-
takið „persónugerving” er notað
um dauöa hluti og tákn sem gædd
eru eiginleikum og lifi persóna,
og ekki siður þar sem Chaplin
fæðist ekki fyrr en um 500 árum
eftir að Chaucer skapar kokkinn.
Meiri hluti umdeildrar greinar
eru sóðaleg og ómerkileg skrif
um Pasolini sjálfan, sem kemur
viðfangi gagnrýnanda að engu
leyti við. Eins og fyrr greinir
tengir hann „sérkennilegum
kenndum” hans innihaldi mynd-
arinnar og kemur þvi skilmerki-
lega á lramfæri hvernig dauða
Pasolinis bar að garði, sem hann
greinilega byggir á slúðurkennd-
um fullyrðingum fréttablaða.
Einnig vil ég i þessu tilfelli
minna á, að ef leikstjórar kvik-
mynda væru allir gæddir þeim
eiginleikum sem myndir þeirra
sýna fram á, þá væru þeir flestir
margflóknir persónuleikar, sér-
lega ef hafðar eru i huga þær
kvikmyndir sem hvað algengast-
ar eru i dag, þ.e. forhertar glæpa-
og klámmyndir.
Frægur fyrir
góða leikstjórn
Ég vil geta þess að Pasolini er
frægur fyrir góða leikstjórn og er
siöur en svo miður sin við gerð
þessarar myndar sem ekki er ólik
i sniðum og gerð en Decameron,
sem fjallar um samskonar mál-
efni, þá aðallega kynlif nunna og
er það siður en svo álit Pasolinis á
klausturbúðum miðalda sem
kemur fram, heldur höfunda
sagnanna, þeirra sem lifðu þessa
tima og kunna þvi betri skil á
„guðdómleik” miðalda og
munka, ensá sem umdeilda grein
skrifar. Gagnrýnandi talar um
tæknilega galla og einfalda
persónusköpun, en þaö ber að at-
huga að eitt sérstæðasta við kvik-
myndir Pasolinis er aö flesta leik-
ara sina velur hann úr götulýð
borga ttaliu, svo leikurinn er ekki
nema hálfur, þar sem persónurn-
ar eru sannar hlutverkum sinum.
Einnig minnist gagnrýnandi á aö
allt „continuitet” vanti, en orðið
„continuitet” er ekki til i neinu
tungumáli og sist islensku, helst
er að höfundur orðsins dönsku-
skjóti enska orðið „to continue”
sem þýðir aðhalda áfram og geri
ég ráð fyrir að gagnrýnandi eigi
við tengingu sagnanna i samfelld-
an söguþráð, en raunverulega er
ætlunin ekki sú. Þetta eru sjö frá-
sagnir, sem allar fjalla á mis-
munandi hátt um afstöðuna til
þjóölifs á miðöldum og mest
áhersla lögð á kynlif og kúgun
yfirstétta og kirkju.
Gagnrýnandi
dænidur úr leik
Með þessum skrifum minum
dæmi ég þvi gagnrýnanda úr leik
og vona að hann leiti á ný mið þar
sem hann leysi andlegan vind
sinn án þess að iþyngja okkur
með óþefnum. Eindregiö ráðlegg
ég öllum að sjá myndina og hafa
réttar staðreyndir i huga og
dæma siðan sjálf, en myndin er
siður en svo saurug eða sóðaleg,
heldur bæði verulega fyndin og
raunsæ. Ef bakhluti djöfulsins i
helvi'ti (þar sem í'leiri en aðeins
munkar gista), særir fegurðar-
smekk og hrellir viðkvæmni fólks
eins og gagnrýnanda, þá legg ég
til að menn liti sér nær og hyggi
að boðskap glæpamynda og
klámmynda okkar eigin tima.”
Er kvikmynd Pasolinis bara prump eða hvað?
Er verið að hengja
fyrir smið?
bakara
Karl Helgason hringdi:
„Hvenær settu bankarnir þá
reglu að taka ekki tékka á aðra
banka?
Ég fór i banka til að fá inn-
leystan tékka sem gefinn var út
á annan banka. Gjaldkerinn
spurði hvort ég hefði einhver
viðskipti við bankann, en ég
kvað það ekki vera þótt ég ætti
að visu sparisjóðsbók þar með
nokkurri innistæðu. Þá sagðist
gjaldkerinn ekki geta tekið við
tékkanum.
Það var ekki fyrr en i þriðja
bankanum sem ég losnaði við
tékkann og þá vegna þess að vit-
að var um viðskipti min við
þann banka.
Mér finnst þetta hatrammt
tillitsleysi gagnvart fólki. Eru
bankarnir ekki til fyrir fólkið,
heldur fólkið fyrir bankana?
Ef þessi ráðstöfun á að vera
til þess að fyrirbyggja falsanir,
þá fæ ég ekki séð hvernig það
má vera. Það er alltof mikið að
gera yfirleitt i bönkunum til að
hægt sé að fletta upp á spjaldi
lyrir hvern þann tékka sem inn
kemur.
Teiur yfirstjórn bankanna að
hagsmunir bankanna séu best
tryggðir á þennan hátt?”
Pasolini leikstjóri liinnar um-
deildu myndar, Kantaraborgar-
sögurnar
Athugasemd
við
athugasemd
Athugaseind við athugasemd:
Rétt er það hjá Þorbjörgu
Jónsdóttur að ekki kemur
fram i gagnrýninni að
Kantaraborgarsögur séu eftir
Geoffrey Chaucer, þótt undir-
rituðum hafi verið það full-
ljóst, en ekki verður aftur snú-
ið með þaö að Pasolini er
höfundur handritsins aö kvik-
myndinni þótt hann sé ekki
höfundur sagnanna.Hins veg-
ar er það slæm villa að segja
að myndin sé siðan 1973 og
biðst undirritaður afsökunar á
henni.
Nokkur atriði eru það önnur
sem undirritaðan langar að
fjalla svolitið nánar um:
1. í orðabók Menningarsjóös
segir að orðið persónu-
gervingur geti þýtt að e-r per-
sóna geti verið táknræn fyrir
eitthvað áberandi i fari sinu.
Undirritaður telur aö kokkur-
inn i The Cook 's Tale hafi ver-
ið táknrænn fyrir hegðan og
gæfuleysi Chaplins, hvað svo
sem bréfritara finnst. Þess
má geta að meö ólikindum er
að menn á 14. öld hafi gengið i
jakkafötum með kúluhatt.
eins og kokkurinn gerir, enda
ekki óliklegt aö Pasolini mat-
reiði efnið eftir sinum geð-
þótta að vissu marki.
2. Það er álit undirritaðs að
leikstjóri kvikmyndar eigi
stóran þátt i persónusköpun i
kvikmynd, jafnvel þótt leikar-
ar séu valdir úr hópi götulýðs
á Italiu. (Þess má reyndar
geta hérað nokkrir leikaranna
voru ibúar i smá þorpi á Eng-
landi).
3. Það er orðfæð undirritaðs
sem veldur þvi að hann notar
orðið „continuitet", og hefur
Þorbjörg rétt fyrir sér i þvi
hvernig það er til komið. en
ekkert eitt orð eða heppilegt
orðasamband er til yfir merk-
ingu þessa orðs i þessu sam-
hengi á islensku, þvi vissulega
getur verið ákveðið samhengi
i myndinni, þótt fjallað sé um
7 sögur. Slikt samhengi hefði
verið hægt að búa til á ýmsa
vegu
4. Ekkier undirritaður sam-
mála Þorbjörgu um það að
þessar frásagnir íjalli á mis-
munandi hátt um afstöðuna til
þjóðlifs á miðöldum. þvi hann
telur að þjóðlif hafi verið ögn
litrikara. án þess að vera
svona sóðalegt og saurugt,
sem það birtist i þessari
mynd.
5. Þorbjörgu verður ekki að
þeirri ósk sinni aö gagnrýn-
andi leiti á önnur mið. a.m.k.
ekki að sinni, en hann vonar að
hún haldi áfram að lesa gagn-
rýnina með jafn vakandi at-
hýgli og fyrrum.
Rafu Jónsson.
:<<**r* zr szímx-.