Vísir - 05.05.1976, Qupperneq 23

óvanalegan söng telpnakórs 1
útvarpinu. Þannig hafði ég
aldrei heyrt sungið áður: að
minnsta kosti ekki af Islenskum
kór. Raddirnar voru tærar og
hreinar og meðferð verkefna
látlaus en þó áhrifamikil.
Þetta var mér opinberun, sem
ég aldrei gleymi.
Nokkru siðar auglýsti söng-
stjóri þessa telpnakórs eftir
áhugafólki um stofnun blandaðs
kórs ungs fólks. Ég var ein af
mörgum, sem hóf þarna kór-
söngferil i tómstundum. Tóm-
stundagaman átti þetta aðeins
að verða. En hvað varð?
Fjölmargt af því unga fólki,
sem þetta ár og næstu ár á eftir
hóf samstarf með söngstjóra
sinum, Ingólfi Guðbrandssyni,
lét sér ekki nægja að kynnast
sönggyðjunni i tómstundum,
heldur fór út I nám svo sem
söngnám og tónmenntakenn-
aranám. Hef ég ekki tölu á öllu
þvi fólki, sem hóf þannig tón-
listarferil sinn, beinlinis fyrir
jákvæð áhrif Ingólfs
Guöbrandssonar.
Hver baulaði i
kapp við annan.
Hann leiddi okkur á vit undur-
samlegrar tónlistar, allt frá
miðöldum til 20. aldar. Ekki var
lögð áhersla á, að hver baulaði i
kapp við annan, heldur þvert á
móti, að við hlustuðum, jafn-
framt þvl sem við syngjum.
Ósamrœmdar, vaffa-
samar og illkvittnis-
legar aðfinnslur
mælikvarða”, enda frumsmið
sinnar tegundar hér á landi.
Engu að siöur hefur Ingólfi
Guðbrandssyni tekist að frum-
flytja hérlendis með ágætum
árangri tónverk, sem svo
sannarlega eru ,,á heimsmæli-
kvarða.”. Ég vil fullyrða, að
starfhanssem söngstjóra hefur
framar öllu öðru vakið áhuga
ungs fólks á tslandi fyrir góðum
kórverkum og vönduðum kór-
söng. Hann hefur sem sé I sér
þann neista hugsjóna og eld-
móðs, sem alla tlma hefur þurft
til að gera stórvirki.
An slíks neista hefði H-moll
messa Bachs ekki komist til
skila svo sem ég, sem hljóm-
leikagestur, varð vitni að i
dymbilvikunni.
Loddarar meðal
hljómleikagesta
Þegar ég hugsa til alls þessa,
vekur það furðu mina, þegar
loddarar eru meðal hljómleika-
gesta, hafandi raddskrá á
hnjám sér, látandi dýrð tón-
verksins og unaðslega meðferð
kórsins gjörsamlega fara fram
hjá sér, merkjandi við takt nr.
þetta og hitt með athugasemd-
um svo sem: „Þarna gaf söng-
stjóri ekki innkomu: þarna er
sungið að minnsta kosti þriðj-
ungi og hratt, þarna andaði
sólórödd á undan „mundi”,
þarna var ekki styrkleikabreyt-
ing.”
I „tónlistargagnrýni” þeirri,
semégvísatilifyrirsögn minni,
eru aðfinnslur ósamræmdar,
furðulega smásmugulegar og
vafasamar og oft illkvittnisleg-
ar.
Dæmi:
1) Ósamræmdar aðfinnslur:
„Flutningurinn á föstudaginn
langa tókst um margt stórvel.
Þótt ýmislegt hefði mátt betur
fara voru tónleikarnir hinn á-
nægjulegasti viðburður”.
....„Pólýfónkórinn er vel æfður
og syngur hreint”...„Kórinn
ernær þvi helmingiof stór til að
syngja pólýfóniu svo vel sé, þvl
kontrapunkturinn týnist”.
(Undirstrikun min) „En kórinn
ermjög agaður”.... „Stjórnand-
inn er mjög vanbúinn til að tak-
ast á hendur flutning hinna
stærstu og flóknustu verka tón-
bókmenntanna”........Taktslag
stjórnandans virtist ekki koma
til skila”.
Kristin ólafsdóttir tón-
menntakennari skrifar:
í tilefni tónlistargagn-
rýni i dagblaðinu
„Timanum” miðviku-
daginn 28. april 1976:
í bók sinni „Islensk þjóðlög”
segir séra Bjarni Þorsteinsson
svo um söng á Islandi: „Það
sem einna mest skemmdi
gamla sönginn bæöi á 18. öld og
fyrri hluta 19. aldar og gjörði
hann oft svo ákaflega óáheyri-
legan, var það, hve taktlaust
var sungiö, og hve illa menn
urðu samferða i söngnum, þar
sem sumir forsöngvarararnir
virtust láta sér mjög annt um
það að vera byrjaðir á einni
hendingunni áður en þeir, sem
með þeim sungum væru búnir
með næstu hendingu á undan,
svo að aldrei yrði hlé eða þögn,
og er það einmitt þetta, sem
Magnús Stephensen hefur i
huganum, er hann segir i for-
málanum fyrir sálmabókinni
1801 að það komi þvl miður
fyrir, „að hver gauli i belg og
keppist máta- og aðgreiningar-
laust, sumir að gripa hver fram
fyrir annan og sumir að draga
seiminn hver öðrum lengur.”
Einnig finnur hann á sama stað
mjög að þvi, hvað mönnum sé
gjarnt að syngja allt of sterkt,
þar sem „æðarnar verði upp
blásnar á höfði og öllu andliti af
ofsanum”. Seinna segir séra
Bjarni: „Min skoðun er sú, að
söngurinn og hin sönglega
menntun hafi hér hjá oss átt —
ef ég svo má segja — sitt gull-
aldartimabil, sitt afturfarar —
og niðurlægingartimmabil og
sitt viðreisnartimabil.”
Viðreisn i islenskum
kórsöngstil
Þvi vitna ég I orð séra Bjarna.
um söngmáta 18. og 19. aldar, og
þau lýsa einkar vel söngmáta
þeim, sem lýti Islenskan sam-
söng viða enn I dag.
Sem betur fer er slikum söng-
still nú á undanhaldi.
Ég á þvi láni að fagna, að hafa
verið þátttakandi og vitni að
upphafi viðreisnar I Islenskum
kórsöngstil. Kvöld eitt fyrir um
það bil 20 árum heyrði ég
Okkur lærðist smám saman, að
viðfangsefni okkar komst' ekki
til skila nema við „syngjum i
hljóminn” og skynjuðum hljóm-
gang verksins. Þannig fengum
við tilfinningu fyrir raddfærslu
og byggingarstil hvers einstaks
tónskálds. Sköpunarverk tón-
skáldsins varð að fá að njóta
sin svo sem kostur var á.
Registur hljóðfærisins okkar,
Pólýfónkórsins, urðu þvi að
vera „veltempruð”. Sá, sem á
hljóðfærið lék, söngstjórinn
Ingólfur Guðbrandsson, haföi
ekki menntun „á heimsmæli-
kvaröa”, enda tækifæri til slikr
ar menntunar ekki hin sömu þá
og nú, hljóðfærið hans, kórinn
var áreiðanlega ekki „á heims-
Spurningar sem vakna:
a) í hverju fólst „hinn á-
nægjulegasti viðburður”, ef
stjórnandinn var vanbúinn og
kontrapunktur Bachs týndist?
b) Hvernig getur 148 manna
kór verið „mjög agaður og vel
æfður” ef taktslag stjórnandans
kemst ekki til skila?
Æðarnar uppblásnar
á höfði....
2) Vafasamar aðfinnslur:
a) „Dynamik, þ.e. styrk-
leikabreytingar voru svo til
engar i flutningnum, hvorki hjá
kórné hljómsveit — allir spiluðu
og sungu mezzoforte allt i
gegn”.
Athugasemd min:
Ingólfur Guðbrandsson stjórnar hér „hljóðfæri” slnu í flutningi H-inoll messunnar um páskana.
Næmt eyra það! Ef „gagn-
rýnandinn” hefur beðið eftir
merkjum þess frá kórnum, að
„æðarnar yrðu upp blásnar á
höfði ogöllu andiiti af ofsanum”
(sbr. Bj.Þ.), þá finnst a.m.k.
mér hann hafa undarlega til-
finningu fyrir stll Bachs.
b) „Er vandséð hverju slikt
sætir að nota enskan framburð á
latinunni, annað hvort átti að
nota þýskan eða islenskan
framburö”.
Spurning sem vaknar:
Hvað meinar maöurinn?
3) Smámunalegar staðhæf-
ingar:
a) „Hann virðist vera efni-
legur tenórsöngvari, komst vel
upp á G, en varö að taka A i
falsettu”.
b) „Hann er góður bassa-
söngvari og fór niöur á Fis, þar
sem FischerDieskau veröur frá
að hverfa”.
c) „Ef eitthvað mætti að
finna, þá andaði hún á undan
„mundi” i 12. takti i stað þess að
halda tónlinunni órofinni fram i
13. takt”.
Athugasemd min:
Hvilik gagnrýni!
4) Illkvittnar aðfinnslur:
a) ,,....svo aö á einum stað, I
langdregnu „Jesu”, minnti
röddin mest á undirstöðudýr is-
lensks landbúnaðar”.
b) „Enda kom að þvi i haust,
aö Ingólfur gekk á fund Páls. P.
Pálssonar ef til vill segjandi
eitthvað á þessa leið”, o.s.frv.
(undirstrikun min).
,, Kontr apunktur’ ’
fór i graut....
Athugasemdir minar:
Taktsláttur Ingólfs er ekki ó-
aðfinnanlegur, þaö veit hann
sjálfur, og þeir sem sungið hafa
undir hans stjórn. En hversu
litilvægur verður sá agnúi ekki,
borinn saman við alla jákvæða
tónlistarhæfileika þessa manns.
Heldur „gagnrýnandinn” virki-
lega, að aðfinnsluverður takt-
sláttur réttlæti rætnar athuga-
semdir hans um Ingólf Guð-
brandsson? (Ég vil taka fram
að lágkúrulegustu athugasemd-
irnar svo sem um „rekstur
Pólýfónkórsins” ogum að „nota
aöstöðu sina til að kaupa sér
sess með listamönnum” hef ég
ekki vitnað i fram að þessu).
Ég hef sungið undir stjórn
sprenglærðs hljómsveitar-
stjóra, sem svo sannarlega
kunni að slá taktinn. Env hann
kunni engin ráð til að láta viö-
komandi kór syngja hreint og
hljómandi, allur „kontrapunkt-
ur” fór i graut, enginn naut
verksins, hvorki flytjendur né
áheyrendur.
Ég er viss um að flest
mikilhæfustu núlifandi tónskáld
okkar islendinga myndu skrifa
undir það, að þau treystu ekki
öðrum isl. kór betur en Pólýfón-
kórnum undir stjórn Ingólfs
Guðbrandssonar til að flytja
kórverk sin. Þvi segi ég, að um-
rædd lágkúruleg „tónlistar-
gagnrýni” i Timanum á alls
engan rétt á sér og er höfundin-
um til vansæmdar.
Að greina hismi
frá kjarna
Ritstjórar!
Vandið betur ráðningu tón-
listargagnrýnanda. Tónlistar-
gagnrýnandi verður 1) að hafa
góða, alhliða tónlistarþekkingu
með framhaldsnám að baki, 2)
að hafa margra ára reynslu af
tónlistarlifi og -starfi (nægir t.d.
ekki að vera tuttugu og eins með
þriggja ára tónmenntarkenn-
aranám að baki, án þess að ég
sé að kasta rýrð á það nám i
sjálfu sér), 3) að hafa manndóm
og þroska til að greina kjarna
frá hismi hverju sinni.
Ráðið ekki tónlistargagnrýn-
anda að blaði ykkar nema hann
hafi þessa lágmarkskosti til að
bera. Þáfyrsthefur islensk tón-
listargagnrýni þau jákvæðu á-
hrif, sem henni hlýtur að vera
ætlað að hafa til velgengni og
viðreisnar i islenskum tónlistar-
málum.