Vísir - 21.11.1976, Blaðsíða 3

Sunnudagur 2Í. nóvember 1976
3
nefndi þáttur oft vanræktur,
gamalmenni sem ekki geta út-
skrifast af sjúkrahúsum vegna
félagslegra aöstæðna, eru yfir-
leitt illa séö á séreildum sjúkra-
húsa sem eölilegt er því þær eru
ekki ætlaöar til aö fást viö slíkt
vandamál.
Jafnframt hafa ýmsir læknar
fengiö áhuga á sérvandamálum
aldraöra og hafa öldrunarlækn-
ingar þróast sem sjálfstæö sér-
grein og heilbrigöisþjónustan
viö aldraöa smám saman veriö
skipulögö sem sérstakur þáttur
innan heilbrigöisþjónustunnar.
Undir þessa starfsemi falla auk
þess umsjón meö langlegusjúkl-
ingum, kennsla i öldrunar-
fræöum bæöi viö háskóla og
hjúkrunarskóla, svo og visinda-
legar rannsóknir á ýmsum fyr-
irbærum samfara ellinni..
I Svlþjóö er reiknaö meö aö
aö, þar sem þaö var hannaö sem
dvalarheimili fyrir öryrkja.
Þessi ranga hönnun leiöir til
margs konar vandkvæða t.d.
vegna of mjórra ganga og of
þröngra dyra.
Vinnuaðstaðan veldur
mestum skorti á
hjúkrunarfólki
„Hjúkrunardeildir aldraöra
eru viöa undirmannaðar og stór
hluti starfsfólksins ófaglært.
Þaö hefur hins vegar sýnt sig
bæöi hér hjá okkur og t.d. svi-
um, að þar sem hjúkrun aldinna
fer fram I nútlmalegu húsnæöi,
er ekki erfiöara aö fá fólk til
starfa en gerist á almennu
sjúkrahúsunum.
Sú slæma vinnuaöstaða sem
er á flestum hjúkrunardeildun-
Frá æfingastofunni á Sólvangi.
öldrunarlækningar veröi um
17% af heildarheilbrigöisþjón-
ustinni I lok þessa áratugs.
Þetta er állka stór þáttur og
geðheilbrigöisþjónustan. 1 þess-
ari áætlun svlanna er gert ráö
fyrir að hlutur almennu sjúkra-
húsanna veröi 43% af heildinni
og sýnir það greinilega hvert
umfang er hér um aö ræöa”.
Rikið á ekkert hjúkrun-
arheimili
— Hvernig erum við undir
sllkar breytingar búin?
„Þaö er brýn nauösyn aö
taka á þessum þætti heilbrigöis-
þjónustunnar sérstaklega. Hér
hafa stjórnvöld ekki verið undir
það búin aö taka þennan þátt
inn. Ríkiö á til dæmis ekkert
hjúkrunarheimili og reyndar
ekki heldur dvalarheimili I
Reykjavlk.
Bæjarfélögin og önnur
sveitarfélög úti á landi hafa gert
mun meira til að leysa vanda
gamla fólksins. Sum sveitarfé-
lögin hafa leyst þetta aö miklu
leyti með því aö reisa bæöi
dvalar- og hjúkrunarheimili I
sambandi við héraðssjúkrahús
og læknamiöstöðvar.
Reykjavikurborg hefur hins
vegar staðið sig slælega I þess-
um efnum. A hennar vegum er
aöeins ein 35 manna deild, sem
talist getur hjúkrunardeild fyrir
aldraöa. Það sem hefur bjargaö
málunum hér eru Dvalarheimili
aldraðra sjómanna og Grund,
sem hafa verið tilneydd til þess
aö koma upp eigin hjúkrunar-
deildum. Hins vegar hafa þess-
um heimilum veriö settar
þröngar skoröur af tryggingun-
um til sjúkrahúsareksturs.”
um, jafnhliða þvl aö hjúkrun
þungra sjúklinga er fram-
kvæmd af of fáu fólki, veldur þvl
að deildirnar eru heldur lítiö
aölaöandi starfsvettvangur fyr-
ir hjúkrunarfólk. Þetta er aöal-
ástæöa þess hve erfitt er aö fá
fólk til vinnu á þessum deildum.
Hér á Sólvangi stendur nú yfir
endurnýjun á deildunum og er
þeim framkvæmdum lokiö á
einni deildinni. Þetta hefur
gjörbreytt allri vinnuaöstööu.
enda eigum viö nú ekki I teljandi
erfiöleikum meö aö fá starfs-
hin Noröurlöndin, en hins vegar
eru biðlistar við hinar ýmsu
stofnanir mun lengri en þær töl-
ur gefa tilefni til.
Astæöur þess eru aö minu áliti
tvenns konar. Þaö rými sem til
er, er ekki rétt nýtt og I annan
staö er heildarþjónustan viö
aldraða illa skipulögð. En eins
og ég sagði áöan er reynsla ná-
grannalandanna sú, aö biölist-
arnir styttast þegar samræmd
skipulagning kemur til, án þess
aö til komi aukið rými”.
Óviðunandi þrengsli
„Þessir löngu biölistar veröa
til þess aö mun fleiri sjúklingar
eru teknir inn á hjúkrunardeild-
irnar en komast þar fyrir meö
góöu móti. Til dæmis er hér á
Sólvangi rými fyrir um 80
manns ef miðað er viö fer-
metrafjölda, en nú eru sjúkling-
arnir hér 110 talsins og hafa
•’veriö upp I 150!
Það sama er aö segja um
Hátúnsdeildina. Þar er þrem
ætlað aö vera saman I herbergi,
en í rauninni er ekki pláss nema
fyrir tvo. Þessi þrengsli eiga
sinn þátt I þvl aö skapa slæma
vinnuaðstööu fyrir starfsfólkiö.
Þá er þaö viötekinn misskiln-
ingur hjá stjórnvöldum, og
reyndar starfsfólki sjúkrahús-
anna einnig, að hægt sé aö kom-
ast af meö færra starfsfólk á
hjúkrunardeildum en venjuleg-
um sjúkrahúsdeildum. Þvert á
móti þarf fleira starfsfólk. A
þessum deildum eru þyngri
hjúkrunarsjúklingar, sem þurfa
meiri umönnun en gerist á al-
mennu sjúkrahúsdeildunum”.
Elliært fólk brýnasta
vandamálið
„Til þess að þessi mál komist
I viðunanlegt horf er ekki aðeins
þörf á auknu hjúkrunarrými.
Það vantar líka fleiri dvalar-
heimili og þá er ekki siður þörf á
stofnunum fyrir aldraða geö-
sjúklinga og vangefna.
Brýnasta vandamáliö er sér-
stakur hópur sjúklinga, sem er
elliært fólk. Þessi sjúkdómur er
oftast vegna vefrænna breyt-
inga I taugakerfi og æöakölkun-
ar. Þetta fólk er ruglað og
stundum órólegt og þarf mikils
eftirlits með, en er þó á fótum.
Ein deild Sólvangs hefur þegar
breytingum á annarri.
búast má við aö þessi sjúkdóm-
ur aukist meö hækkandi aldri.”
verið endurnýjuö og unniö er aö
Þjónustumiðstöð fyrir
aldraða
— Hver er aö þlnu mati væn-
legasta leiðin til úrbóta I þess-
um efnum?
„Oldrunarþjónustan er flókin
þjónustugrein, sérstaklega
vegna þess aö þar blandast
saman félagsleg vandamál og
heilbrigðisleg. Þessa tvo þætti
veröur að taka saman til úr-
lausnar, en hingað til hefur allt
samræmi vantað.
Sem dæmi um ýmsa þætti
heilbrigðisþjónustunnar fyrir
aldraða má nefna öldrunar-
lækningadeildir viö sjúkrahús,
hjúkrunardeildir (-heimili),
dagspítala, göngudeildir, hjúkr-
un I heimahúsum.
Sem dæmi um hina félagslegu
þætti öldrunarþjónustu eru
rekstur dvalarheimila, sér-
hannaöra Ibúða fyrir aldraða,
félagsráögjöf, heimilishjálp,
heimsending matar, flutningur
á fötluöum og margt fleira.
Þessa mörgu þætti veröur aö
samhæfa undir eina stjórn ef
þeir eiga að koma að fullum not-
um.”
Áætlanir fram i timann
„Sé Reykjavlkurborg tekin
sem dæmi um svæöaskipulagn-
ingu öldrunarþjónustu, þarf I
Setustofurnar á öldrunardeildinni viö Hátún eru mjög rúmgóöar, enda óspart notaöar.
Húsnæðið hannað fyrir
aðra starfsemi
„Þá bætir þaö ekki úr skák aö
svo til allt þaö húsnæöi sem not-
aö er fyrir hjúkrunardeildir fyr-
ir aldraöa var upprunalega
byggt fyrir aðra starfsemi.
Þetta gildir um hjúkrunardeild-
irnar á Grund, DAS og Sólvangi.
Jafnvel húsnæöi öldrunardeild-
ar Landspltalans, sem þó er
alveg nýtt, var ætlaö fyrir ann-
fólk- og ég held aö þeir erfiöleik-
ar séu ekkert meiri en hjá öör-
um sjúkrahúsum”.
Biðlistarnir lengri en
opinberar tölur gefa
tilefni til
— Hvaö er áætlaö að mikil
þörf sé á auknu hjúkrunarrými
fyrir aldraða I dag?
„Þessu er nú ekki gott aö svara.
Samkvæmt opinberum tölum
vantar hér ekki mikiö
hjúkrunarpláss boriö saman viö
Þetta eru sjúklingar sem eng-
in stofnun vill taka viö, en þó
geta þeir ekki veriö heima.
Núna er um helmingur þess
fólks sem er á hjúkrunar-
deildunum haldið þessum sjúk-
dómi. Strangt tekið tilheyrir
þessi sjúklingahópur öldrunar-
lækningum I samvinnu við geö-
sjúkrahús.
Mál þessara sjúklinga er
mjög brýnt að leysa meö stofn-
un sérstakrar hjúkrunardeildar
fyrir þaö, sérstaklega þar sem
fyrsta lagi aö gera sem ná-
kvæmasta áætlun um heildar-
skipulag fyrir borgina þar sem
tekiö er tillit til allra ofan-
greindra þátta.
Gera þarf áætlanir fram I
timann til ca. 5 eöa 10 ára, þar
sem tekið er tillit til spár um
vistrýmisþörf og áætla bygging-
ar hjúkrunarheimila og annarra
stofnana fyrir framhalds-
dvalarsjúklinga I áföngum.
Eins og áður var nefnt er meiri
hluti af hjúkrunarstofnunum i
Reykjavlk I svo óhentugu hús-
næði aö ekki má reikna meö þvi
til frambúðar og veröur þvi
smám saman aö byggja upp
hjúkrunareiningar eftir kröfu
timans.”
Öldrunarlækningadeild
„1 öðru lagi þarf aö setja á
stofn öldrunarlækningadeild
sem staösett veröi viö einhvern
af rannsóknar- og kennslu-
spítölum Reykjavlkurborgar.
Slík deild tekur öldrunarsjúkl-
inga til rannsókna og meðferöar
(bæði lyfja og endurhæfingar)
ásamt þvl að hún metur hvaöa
þjónustuform hentar hverjum
einstaklingi best aö lokinni út-
skrift af deildinni.
Deildin hefur einnig með
höndum læknisþjónustu á
hjúkrunardeildum sem þurfa aö
vera stjórnunarlega séö eins-
konar útibú frá deildinni en geta
hinsvegar verið byggöar I
smærri einingum dreiföum um
íbúöahverfi borgarinnar.”
Kjarni þjónustu-
miðstöðvarinnar
,, öldrunarlækningadeild þarf
og aö vera kjarni f þjónustumið-
stöð fyrir aldraða, sem skipu-
leggur og samhæfir sem flesta
þætti öldrunarþjónustunnar og
hefur með höndum eftirlit meö
öldruöum sem útskrifast
til heimila sinna. Þetta eftirlit
er i formi reglulegra göngu-
deildarheimsókna, dagspltala
eöa heimahjúkrunar. Þjónustu-
miðstööin skipuleggur og
félagslega þætti svo sem félags-
ráögjöf, heimahjálp, heimsend-
ingu matar o.fl.
öldrunarlækningadeild er og
kennslumiðstöð fyrir kennslu i
öldrunarlækningum fyrir
læknanema og kennslu i hjúkr-
un aldraöra fyrir hjúkrunar-
fræöinga og annað starfsfólk
sem fæst viö þessa hluti.”
Vilja eyða elliárunum i
sinni heimabyggð
„Mér finnst eölilegt að viö-
komandi bæjar- eða sveitarfé-
lög leysi þessi vandamál
öldrunarþjónustunnar, einkan-
lega vegna þess aö þau hafa á
sinum höndum félagsmála-
starfsemina, og svo eru þessi
mál I eðli slnu svæðisbundin,
þar sem flest gamalmenni vilja
eyða sinum elliárum I sinni
heimabyggð.
Þetta er stórmál sem hingaö
til hefur veriö vanrækt. En það
fólk sem á næstu áratugum
kemur til með aö þurfa á þess-
ari þjónustu aö halda, mun ekki
sætta sig jafn auöveldlega viö
það öngþveiti sem nú rikir i
þessum málum og sú aldamóta-
kynslóö sem ekki var vön þeim
lifsþægindum sem núverandi
miöaldra fólk telur sjálfsagðan
hlut.
Þaö er þó von min aö þeir sem
viðstjórnvölinn sitja og þurfa ef
til vill á þessari þjónustu aö
halda seinna meir skoöi hug
sinn og geri sér grein fyrir hvaö
þeir mundu kjósa best fyrir
sjálfa sig hvað þetta áhærir. Er
þá vonandi aö skriöur komist á
framkvæmdir I þessum efn-
um.”
Viðtal: Sigurveig Jónsdóttir Myndir: Jens Alexandersson