Vísir - 04.03.1977, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 4. mars 1977 vism
VÍSIR
l ... • - -- * . . - /
L'tgrfandi :Keykjaprent hí. \
KramkvæmdastjóriíDavfft Guömundsson
Ritstjórar:Þorsteinn Pálssondbm.
. ólafur Ragnarsson
Kitstjórnarfulltrúi: Brági Guftmandsson.* Fréttastjóri erlendra frétta-.Guömundur Pétursson. Umsjón
meft hclgarblafti: Arni Þórarinsson. Blaftamenn: Edda Andrésdóttir, Einar Guöfinnsson, Elias Snæland
Jónsson, Finnbogi Hermannsson, Guöjón Arngrlmsson, Kjartan L. Pálsson, Oli Tynes, Sigurveig
Jónsdóttir, Sæmundur Guövinsson, Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjónsson. Akureyrarritstjórn:
Anders Hansen. (Jtlitsteiknun: Jón óskar Hafsteinsson og Magntls Olafsson. Ljósmyndir: Jens Alex-
andersson, Loftur Asgeirsson, Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurösson. Dreifingarstjóri: Siguröur
R. Pétursson.
Auglýsingar: Siftumúla 8. Simar 11660, 86611. Askriftaxgjald kr. 1100 á mánufti innanlands.
Afgreiftsla: Hverfisgata 44. Simi 86611 < Verft I lausasölu kr. 60 eintakiö.
Ritstjórn: Slftumúla 14. Sfmi 86611, 7 lfnur Prentun: Blaftaprent hf.
Akureyri. Slmi 96-19806.
Hólfrar aldar
gamlar söluaðferðir
Augu mann hafa smám saman verið að opnast fyrir
nauðsyn umbóta í landbúnaðarmálum vegna mikil-
vægis atvinnugreinarinnar. Afurðasalan hefur sætt
vaxandi gagnrýni og bændur hafa í vetur efnt til upp-
reisnarfunda gegn kerfinu/ sem á margan hátt heldur
þeim í f jötrum. Þær gífurlegu f járhæðir, sem varið er
til uppbóta á útfluttar iandbúnaðarafurðir/ sýna
einnig, að pottur er viða brótinn í þessum efnum.
Samvinnuhringurinn annast útflutning á búvöru og
fær lögum samkvæmt greidd sölulaun af útflutnings-
uppbótum rikissjóðs. Fyrir samvinnuhringinn gild-
ir þvi einu hvort hagstætt verð fæst fyrir vöruna
erlendis eða ekki, það hefur engin áhrif á sölulaunin.
Þetta fyrirkomulag er beinlínis hvatning til að selja
vörur úr landí á óhagstæðu verði.
Sveinn Jónsson stórbóndi á Egilsstöðum ræðir um
þessi málefni í byggðablaði Vísis i gær. Hann segir
þar, að samkepnni við ódýrt dilkakjöt frá Nýja Sjá-
landi og Ástralíu sé ekki ástæðan fyrir því, hversu
örðugt hefur verið að koma íslenska kjötinu á markað
erlendis. Meginástæðuna segir hann hins vegar vera
þá, að kjötið er sent héðan i heilum skrokkum með
hálfrar aldar gömlum aðferðum að því er frágang
varðar.
Vitaskuld er það stórlega ámælisvert að ekki skuli í
alvöru hafa verið reynt að beita nútima söluaðferðum
á þessu sviði. Sveinn á Egiisstöðum segir, að könnun
og markaðsleit fyrir dilkakjöt í nútímalegum neyt-
endapakkningum hafi aldrei farið fram, þrátt fyrir
itrekaðar áskoranir bænda þar um. Hann segir enn-
fremur og með réttu, að þetta kjöt eigi aðeins að selja
sem lúxusvöru.
útflutningsuppbæturnar bera að nokkru leyti vott
um virðingarleysi einokunarhrings fyrir land-
búnaðarframleiðslunni. Það er hneyskli, að útflutn-
ingsaðilar fái greidd sölulaun af uppbótum greiddum
úr ríkissjóði. Það kemur i veg fyrir allar framfarir.
Engin skynsamleg rök hniga að því, að einokunar-
hringur eins og Sambandið taki ákveðið hlutfall af
uppbótargreiðslum ríkissjóðs.
útf lutningsuppbætur ættu að réttu lagi ekki að vera
til. Og þvi marki er unnt að ná með skynsamlegum
umbótum i landbúnaði og markvissri sölustarfsemi.
Það er rétt, sem Sveinn á Egilsstöðum segir, að að þvi
hljóti að koma fyrr en seinna, að sölu landbúnaðar-
vara til útlanda verði sinnt af álíka manndómi og nú
er með allar sjávarafurðir.
En það liggur í augum uppi, ef þetta á að verða, að
koma verður í veg fyrir, að einokunarhringur á sviði
vinnsluog sölu landbúnaðarafurða fái sölulaun af út-
flutningsuppbótum ríkissjóðs. Engar líkur eru til
þess, að hringurinn hverfi frá 50 til 60 ára gömlum
viðskiptaháttum meðan þessu fyrirkomulagi er haldið
óbreyttu.
Einokunaraðstaða samvinnuhringsins stendur á
margan hátt i vegi fyrir framförum og umbótum I
landbúnaði. Hann heldur stórum hópi bænda í skulda-
f jötrum og hefur komið í veg fyrir eðlilega samkeppni
og notað pólitíska valdaaðstöðu sína I þvl skyni eins og
gleggst kom fram þegar koma átti í veg fyrir, að
bændur i Skagafirði gætu slátrað annars staðar sl.
haust en hjá Kaupfélaginu.
Samvinnuhringurinn seldi eigi alls fyrir löngu úr
landi feiti og fékk sölulaun af útflutningsuppbótun-
um. Graskögglaverksmiðjan í Brautarholti á Kjalar-
nesi, sem er í eigu tveggja bænda, gat hins vegar ekki
fengið þetta hráefni keypt á sama verði og danska
verksmiðjan, sem samvinnuhringurinn skiptir við.
Þannig er kerfið öfugsnúið og andstætt hagsmunum
bændastéttarinnar.
Mengun, otvinnusj
Ég tel mig neyddan til að taka
penna I hönd, vegna skýrslu um
hreinlæti, mengun og öryggi hjá
ISAL, sem fram kom i frétt
um i útvarpi þann
1. mars s.l. 1 fyrrnefndri
skýrslu eru bornar á borð allt of
margar dylgjur, óskýröar og
hrein ósannindi, að ekki er hægt
annað en að svara. Margar þær
fullyrðingar sem bornar voru á
borð eru opinberum aðilum
sjálfum um aðkenna, sem eiga að
sjá um þessa hluti, vegna
kunnáttuleysis og vöntunar á
reglugerðum og ákveðnari upp-
lýsingum.
Ég ætla að taka fyrir hvern liö
fyrir sig, sem kom fram i skýrsl-
unni.
Atta veikindatíIfelli
Þegar reglugerð var gefin út
árið 1972 um eiturefni og fleira
var i fyrstu erfitt að fá hana.
Fólki er kunnugt um að árið 1975
var sérstaklega tekiö fyrir I sjón-
varpsþætti hve litið væri gert til
að framfylgja reglugerðinni og
hún sáralitið kynnt. Fórum við
ekki varhluta af þvi hjá ISAL.
En aðalatriöiö i þessu máli er
að hjá öllum Evrópuþjóðum eru
fastir staðlar um hve mikið magn
af efni megi vera I hverjum rúm-
metra andrúmslofts, þar sem
starfsfólk má vinna. Það er kald-
hæðnislegt og alveg óafsakanlegt
i þjóðfélagi sem framleiðir mat-
væli að hafa ekki einu sinni gerla-
stuðul svo fólk sem framleiðir
mat geti vitað við hvað eigi að
miða. Eins er þetta um loft-
mengun á vinnustöðum. Engar
reglugerðir,engir ákveðnir staðl
ar sem hægt er að vinna eftir.
Síðan Alverið hóf starfsemi slna
hafa komið upp átta veikinda-
tilfelli, sem rekja má til vinnunn-
ar. Af þessum átta veikinda-
tilfellum kom i ljós að I sex tilfell-
um var um að ræða ofnæmis-
sjúkdóma sem viðkomandi var
með áður en hann hóf störf hjá
ISAL. Til að lýsa ástandi þessara
mála af hendi opinberra aðila, tek
ég eftirfarandi dæmi.:
Stórhætta í mörgum
smáfyrirtækjum
Stærsti og útbreiddasti atvinnu-
sjúkdómur á landinu er heymæði.
Margir bændur þjást af þessum
sjúkdómi en hafa fengið litla
hjálp til varnar, en nokkrir leit-
uðu til ISAL um upplýsingar og
gátum við veitt þeim aðstoð og
Orö öryggismálastjóra voru þau að fáir vinnustaöir
framfylgdu öryggisreglum eins vel og isal.
NEÐANMALS - NEÐANM4LS - NEÐANP'IÍLS -

EITRAÐ FYRIR
ORKUSOLU
A mjög skömmum tima hafa
þær breytingar orðið, aö ekki er
ráðist i neina framkvæmd á jörðu
eða i vatni, öðruvisi en á undan
fari ýtarleg rannsókn, sem bein-
ist að hugsanlegum breytingum á
þvi, sem gefið hefur verið hið háa
nafn: Lifriki. A sama tima, svo
dæmi séu tekin, og vegir eru lagð-
ir yfir tún án sérstakra tilvika
annarra en bóta, dettur engum I
hug að leggja veg yfir f jarðarbotn
öðru visi en skoða áður lifrikl
marfióa og krabba og kanna
strauma og flæði. Þannig hefur
a.m.k. verið unnið f Hvalfirði á
tveimur stöðum, viö ósa Brynju-
dalsár og Botnsár. Leiddi rann-
sóknin á lifrikinu til þess að
vegurinn um Brynjudalsvog var
færður litillega frá upphaflegri
ætlan. Allt kemur þetta heim og
saman við stefnu tiðarinnar og
þau sjónarmið, sem uppi eru, að
maðurinn megi ekki spilla jörð-
inni. Sums staðar hefur þessi
stefna verið of seint á ferðinni, en
nokkur von er til þess, að hér á
landi takist aö koma i veg fyrir
stór spjöll af völdum mengunar
og mannvirkja af þvi varnaöar-
oröin voru uppi með öðrum þjóö-
um áður en við hugsuöum okkur
til hreyfings að nokkru ráði i stór-
framkvæmdum.
e
Indriöi G. Þorsteinsson
skrifar:
J
andstöðu en ekki þá, sem er af
pólitiskum toga. Auðvitaö er al-
veg ástæðulaust að standa þannig
að þessum málum, að þau veki
ugg fólks um aukna mengun og
hækkandi rafmagnsverð til
heimilanna. Það er að visu vitaö
að orka til stóriðju selst ekki á
dagprisum, en það er litiö gagn að
henni þurfi heimilin að niður-
greiða hana I stórum stil. Jafn-
framt er vert að hafa I huga, að
röskleiki og ákveðni I mengunar-
vörnum viö álveriö I Straumsvlk
getur ráðið úrslitum um frekari
uppbyggingu orkufreks iðnaðar I
landinu, sem okkur er nauðsyn-
legur.
Aö flytja orkuneytandann
inn i landiö
í formi stóriöju
Þó hefur ekki tekist betur til en
svo, að fyrsti vottur stóriðju I
landinu, Alverksmiðjan við
Straumsvik, hefur verið sett hér
niður án þess aö séð yrði til þess
að hún ylli ekki mengun. Á sínum
tlma mætti þessi álverksmiöja
m.ikilli andstöðu vegna þess að
orka til hennar var ætluö á lægra
verði en gekk og gerðist i landinu,
og er svo enn. Minni áhersla var
lögð á skilyrði, sem fólu I sér
tækjabúnaö til að hindra mengun
frá verksmiðjunni, og stendur
þetta mál 1 þófi enn, ög hefur
færst á alvarlegt stig áhættu og
ásakana um atvinnusjúkdóma og
trjádauða. Alverksmiðjan er
fyrsta reynsla okkar af svo-
nefndri stóriðju. Vegna erfiöleika
á að nýta þá orku, sem hér er nóg
af, hefur sú stefna verið uppi að
flytja orkuneytandann inn I land-
iö 1 mynd stóriðju. Hins vegar er
lltið gagn I stóriðju, ef hún þýðir
hærra orkuverð fyrir heimilin i
landinu, og þann rekstur sem fyr-
ir er. Þess vegna var gagnrýnin á
hið lága orkuverð til álversins I
Straumsvik réttmæt á sinum
tima, enda hefur sannast siðan,
aö hún átti við rök að styðjast.
Þegar svo við bætist, að ekkert
hefur veriö gert til aö hindra
mengun frá álverinu á sama tima
og við erum farin að skrlða meö
fjarðarbotnum til aö fullvissa
okkur um ótrúflaö lifriki þótt
leggja þurfi veg, er ekki að undra
þótt nokkurrar andstöðu gæti viö
frekari stóriðjuframkvæmdir —
og er þá átt við hina almennu
Hin nýja íhalds-
semi kom svo i Ijós
Þegar allt var komið I óefni
meö svonefnda Grundartanga-
verksmiðju viö Hvalfjörð, tókust
samningar við norðmenn um
byggingu hennar. Hin nýja
ihaldssemi 'i landinu kom svo I
ljós, þegar hópur fólks hélt á staö-
inn og sáði grasfræi I jarðraks I og
við grunninn, sem tekinn haföi
verið áður en Union Carbide gekk
úr skaftinu. Sllkar aögerðir hafa
ætiö svolltinn keim af ofstopa og
skapsmunastreitu, og sýna öðr-
um þræði við hvers konar rök-
semdir er að eiga, þegar stóriðja
er annars vegar. Þær bera llka
vott um það mikla vantraust, sem
hvilir á stóriðjuframkvæmdum
hér, og rekja verður að hluta til
afskiptaleysis um framfylgd
mengunarákvæða við álverið I
Straumsvik. Norömenn eru mikl-
ir náttúruverndarmenn og láta
sér annt um, að stóriöja valdi
ekki skemmdum á næsta ná-
grenni slnu. Undirritaður átti
þess kost að skoða einskonar
Grundartangaverksmiðju við