Vísir - 04.03.1977, Blaðsíða 11

vism Föstudagur 4. mars 1977
11
úkdómar og
þessum dæmum má sjá aB heldur
er bágboriö eftirlit og upplýsing-
ar um þessa hluti á hinum al-
menna vinnumarkaBi, en þar er
ekki um aö ræöa eins vinsælt póli-
tiskt málefni. Hjá mörgum smá-
fyrirtækjum er stórhættu-ástand
vegna þessara hluta.
Hreinlætisnámskeiö
Talaö var um iBrakvef og þaö
tengt mötuneyti á staönum. Ég
veit ekki betur en allar prufur
sem teknar hafa veriö f mötu-
neytinu hafi verið mjög góöar.
Enda er heilbrigöisfulltrúi Hafn-
arfjaröar ánægöur meö hreinlæt-
iö og hann hefur sagt aö hann viti
ekki til þess annars staöar aö ser-
stök námskeiö hafi veriö haldin
með starfsfólki um gerlafræöi og
hreinlæti, en þaö var gert hjá
ISAL.
Rétt er aö mötuneytisbyggingin
er oröin úrelt, en þaö er ekki þar
meö sagt aö kvef veröi af þeim
ástæöum. Margir starfsmenn
reyndu aö hafa áhrif á samstarfs-
menn til aö sýna betra hreinlæti
en þaö var aö fá þá til aö fara út
vinnugöllum og þvo sér fyrir
matinn. En mötuneytiö var ávallt
hreint og framreiddur góður
matur.
Með grtmur við
uppskipun
Uppskipun á súráli. Ég man
ekki eftir aö neinn utanaðkom-
bent þeim á réttar grimur, sem
geröu þaö aö verkum aö nokkrir
bændur sem ætluöu aö hætta bú-
skap héldu áfram og hafa engin
vandræði vegna sjúkdómsins.
í kauptúni einu úti á landi var
starfrækt fóöurblöndun, en þar
störfuöu sex til átta manna.
Héraöslæknir viðkomandi héraös
leitaöi til okkar um upplýsingar
vegna þess aö 2/3 af mannskapn-
um átti viö öndunarerfiöleika aö
strlða, og einhverjir asma.
Þó nokkrir aörir úr hurða- og
húsgagnaiönaöinum hafa leitaö
til ISAL vegna sjúkdóma og
slysa. 1 mörgum tilfellum var um
mjög alvarleg tilfelli aö ræöa. Af
(
l:
Ágúst Þorsteinsson for-
stjóri Landssmiðjunnar
skrifar:

andi aöili hafi komiö meö kvörtun
vegna löndunar á súráli. En gerö-
ar voru ráöstafanir strax i
upphafi. Menn eru látnir vera
meö grimur viö þessi störf.
Á að banna
fóðurblöndu?
Krafa kom um aö draga út
notkun á asbesti og vitnaö I skrif
erlendis vegna þess, áriö 1965. Nú
i dag hafa sömu visindamenn
dregiö mikiö I land. Okkur er ljóst
aö allt ryk er hættulegt, en mjög
persónubundið. Sjálfsatgt er
hættulegra aö umgangast sum
efni frekar en önnur. A þá ekki aö
banna notkun á fóöurblöndu?
Vegna asmatilfella viö þá vinnu.
A þá ekki aö banna notkun á
barnapúöri vegna þess aö 50%
starfsmanna i verksmiöju i
Þýskalandi fengu öndunarsjúk-
dóma?
Setjum ákveönar reglur um há-
marksmagn efnis i andrúmslofti,
en beitum ekki ofstæki sem er
notað vegna pólitiskra vinsælda.
Hafa unnið við
járnsmíðar
annars staðar
Heyrnarmælingar. Hér eru
gripnar algerlega hráar tölur
sem segja ekkert. Heyrnarmæl-
ingar fóru fram og útkoman var
eitthvaö svipuö og sagt var frá.
En þessir menn sem prófaöir
voru höföu ekki starfað frá sextán
ára aldri hjá ISAL. Allir þeir
sem voru meö skerta heyrn voru
starfsmenn komnir yfir þritugt,
búnir aö vinna viö járnsmiöar
annars staöar. Mjög margir vél-
stjórar sem hafa veriö á fslenska
flotanum vinna hjá ISAL. Ég
fullyröi aö hvergi eru notuö eins
vel eyrnaskjól eins og hjá starfs-
mönnum Alversins. Enda er
hvergi um eins marga möguleika
til aö hlifa heyrninni og þar.
Aö lokum þetta: Starfsmenn og
forráöamenn Álversins hafa
veriö forgöngumenn i öryggis- og
heilbrigöismálum á vinnustaö.
Orö öryggismálastjóra voru þau
aö fáir vinnustaöir framfylgdu
öryggisreglum eins og hjá ISAL.
Arangur er hægt aö sýna með
höröum tölum, ,þvi til vitnis.
Læknisskoöun hefur veriö eins
góð og mögulegt er, en hér vantar
lækna sem eru sérmenntaöir I at-
vinnusjúkdómum. Engin reglu-
gerö er til um þaö hvernig lækna-
eftirlit eigi aö fara fram á vinnu-
stööum. Ég ætla þeim iæknum
ekki þaö vont að þeir leggi sig
ekki alla fram um aö fylgjast meö
heilsu starfsmanna.
Ég gæti skrifaö mikiö lengra
mál um þetta efni, en læt þetta
duga aö sinni.
Setjum ákveðnari reglur um hámarksmagn efnis í
andrúmslofti en beitum ekki ofstæki sem er notað
vegna pólitískra vinsælda. Ljósm. B.G.
EÐANf'WtLS - NEÐANMALS - NEÐANNALS - NEÐANN/ÍLS - NEÐANNALS -
vorsins þagna”. En I þetta sinn
ber svo viö aö rætt er um mengun
mannsins meö all-sérstæöum og
forvitnilegum hætti. Þaö viröist
nefnilega fara saman, aö and-
rúmsloftiö mengast og maöurinn
sjálfur. Lorenz gerir sér-einkum'
riörætt um fólk i borgum og
hvernig firringin hefur svipt þaö
ýmsum nauösynlegum erfiöa-
eiginleikum. Og enn eigum viö is-
lendingar nokkra sérstööu.
Helstu einkenna, sem Lorenz
ræöir, gætir ekki svo mjög hér
enn sem komiö er, hvaö sem siöar
kann aö veröa. Þótt þaö sé hvergi
tekiö fram I þessari ágætu bók
Lorenz, má af lestri hennar lokn-
um gera sér i hugarlund aö
styrjöld sé hæsta stig mannlegrar
mengunar. Viö höfum ekki stofn-
að til átaka i þá veru siöan I Flóa-
bardaga, aö mig minnir. Eins er
um þau almennu dæmi, sem Lor-
enz nefnir. Viö þekkjum til
þeirra, eflaust i vaxandi mæli, en
þau hafa t.d.varla svo sterkt mót
hér á landi, að þau eigi sér full-
komna samsvörun hjá okkur.
Nær að tala um alda-
skipti en kynslóðabi!
Kristjánssand I Noregi á siöast
liðnu hausti. Umhverfi hennar
var þrifalegt i besta lagi og skógi-
vaxnar hæöir i kring höföu ekki
látiö á sjá þannig, aö gestur i
skyndiferö kæmi auga á stórfelld-
ar breytingar eöa auön. Þessi
verksmiöja var búin rykskiljum I
þeim mæli, aö sama og engrar
mengunar varö vart i verksmiðj-
unni sjálfri eöa utan hennar.
Pólitísk og
heilsufarsleg nauðsyn
Mengunarvörn verksmiöju eins
og þeirrar, sem starfrækt er viö
Kristjánssand, er ekki bara reyk-
spjald I skorsteini. Eftir aö gengiö
haföi veriö um verksmiöjuna
sjálfa var haldiö til engu minni
byggingar, þar sem rykinu frá
eldstæöunum var safnaö saman.
Mátti ekki á milli sjá hvor verk-
smiöjan var stærri, sú sem fram-
leiddi hráefniö og hin, sem þétti
ryksallan frá eldstæðunum. Þessi
ryksalli var settur i einskonar se-
mentspoka og seldur til ýmissa
nota. Var jafnvel haft viö orö aö
hægt yröi aö nota hann I sement,
þótt varlegt sé að staöhæfa slíkt á
þessu stigi málsins. Samkvæmt
þessari lýsingu mega allir sjá, aö
hreinsitæki viö Grundartanga-
verksmiöjuna eru ekkert litil-
ræöi. En þau eru jafn-sjálfsögð
fyrir þaö, enda hlýtur þaö aö vera
ein af forsendunum fyrir fram-
haldi stóriöju, aö hún mengi ekki
út frá sér i sama mæli og viö-
gekkst hér á árum áöur, þegar
hin nýju tækniundur þóttu svo
mikils verö, aö menn I skamm-
sýni sinni hugsuöu ekki um
verndun næsta umhverfis. En
einmitt þetta hugsunarleysi hefur
nú leitt af sér dauöar ár og dauö
vötn og eyddan gróöur, sem seint
veröur lifgaöur aö nýju. Siik viti
hafa islendingar fyrir augunum á
iönsvæöum I Evrópu og Banda-
rikjunum, og engum manni er
ætlandi aö stefna aö slikum
ófarnaöi hér. Hitt er ekki nógu
gott aö ætla að notfæra sér fyrr-
greind viti I áróöri gegn stóriöju
almennt, einkum vegna þess aö
viö getum stigiö beint inn I
mengunarvarnir, sem aörar
þjóöir hafa tekiö upp, rlkir af
reynslu þeirra. Af þessum ástæö-
um m.a. getur ekki dregist öllu
lengur aö koma upp hreinsitækj-
um viö álveriö i Straumsvik. Þaö
er engu siöur pólitisk nauösyn,
sem varðar framtiB innlendrar
orkusölu en gróöurfarsleg og
heilsufarsleg nauösyn. Óbreytt
ástand þýöir einfaldlega aö veriö
er aö eitra fyrir orkusöluna.
Andrúmsloftið og
maðurinn sjálfur
En fyrst veriö er aö tala um
mengun og vandamál samfara
stóriöju, er ekki úr vegi aö minna
á þá staöreynd aö hugtakiö meng-
un getur náö til fleiri atriöa en
þeirra er varöa stóriöju. Komin
er út hjá Almenna bókafélaginu
bókin „Dauöasyndir mannkyns”,
eftir Konrad Lorenz i þýöingu Vil-
borgar Auöar Isleifsdóttur. Eftir
margþættar bókmenntir um
eyöingarmátt mengunar i venju-
legum skilningi orösins, opnar
maöur þessa bók og býst viö ein-
hverju i likingu viö þaö, sem stóö I
öðru góöu riti, sem komiö hefur út
á Islensku og nefndist „Raddir
Þaö er ljóst af bók Lorenz, aö
eftir siöari heimsstyrjöldina hafa
oröið aldaskil I lifsháttum fólks, i
tilfinningalifi þess og venjum. !
þvf tilviki er freistandi aö álykta,
aö nitjándu öldinni hafi eiginlega
ekki lokiö fyrr en um 1950. Þegar
tekiö er miö af þvi i sem nefnt
hefur veriö kynslóöabiliö, er
miklu nær aö tala um aldaskipti
en mörk, sem miöuð eru viö yngri
og eldri kynslóö. Sé þetta haft i
huga skilst margt af þeim
þrengingum, sem samlif kynslóB-
anna hefur haft I för meö sér, og
of langt mál yröi aö ræöa hér.
Svör viö mörgu er varöar alda-
skipti i staö kynslóöabils fást i
hinni ágætu bók Lorenz. Hvaö
okkur Islendinga snertir má þaö
vera nokkurt álag, eftir aö hafa
veriö jarnaldarfólk fram á
tuttuguustu öldina, aö melta og
meötaka hina nýju öld, sem nú er
risin. En viö höfum áður stigiö yf-
ir heil þrep I þróun annarra þjóöa
og leikiö þann leik að stökkva oft-
ar en einu sinni alsköpuö inn I
nýja framtiö. Og stóriöjan i land-
inu heyrir til hinum nýju alda-
skiptum. Viö látum hana ekki
drepa vötn og gróður.
IGÞ
Álverksmiöjan í Straumsvík hefur verið sett hér ríiður án þess að séð yrði til þess að hún ylli ekki mengun.
Ljésm BG