Vísir - 24.04.1977, Blaðsíða 15

Vísir - 24.04.1977, Blaðsíða 15
15 VISIR Sunnudagur 24. aprn 1977 „Þegar maöur er kominn útlbók og búinn að skrifa til dæmis einn kapituia sex tii átta sinnum og beita til þess allri sinni hugarorku, þá fer aö veröa dálitið „gaman” að skrifa, ef þú villt nota þaö orö...” „Já, þú sérö aö þessi veslings þjóö, svfar, hefur þaö með öllu óviöráöan- lega hlutverk aö segja á hverju ári hver sé mesta skál'dTheimí! "Bara sú hugmynd ein er absúrd. Strax og þeir eru búnir að finna einhvern góðan hof- und og gefa honum sin verðlaun, þá verða þeir að rjúka af stað ög leita að þeim næsta. Fyrir svona verðlaun, sem telja sig vera heimsverðlaun, held ég að væn miklu betra fyrirkomulag, að minnsta kosti léttara fyrir aka- demiuna sænsku, að velja úr sosum hundrað höfunda á ári og láta siðan draga um þá!” „Ekki eins góð aðstaða gagnvart málinu....” Við ræðum um Islenska skáldbræður hans og ég spyr Halldór hvort hann lesi sér til ánægju verk einhverra nútimahöfunda hérlendra. „Ég er nú ekki góður lesari”, segir hann. „Ég er vondur lesari. Það er erfitt að gera mér til geðs i bókmennt- um. En vissir höfundar finnast mér ágætir hér. Svo maður slumpi á og taki úrtak yfir eina öld eöa svo: Til dæmis voru tveir rithöfundar lesnir I útvarp, annar I fyrra og hinn þetta ár, og ég varð æfareiður hvenær sem ég ekki var látinn vita þegar lestrarnir byrj- • uðúJÞettavoru Theodór Friðriksson og Sigurður frá Balaskaröi, sem báðir hafa skrifað tveggja binda bækur. Ég vildi ekki missa nokkra setningu hjá þeim.” En af þessum yngri? „Hér er mikið af ágætlega skrifandi mönnum núna. En þeir hafa ekkieins góða aðstöðu gagnvart miðli sinum, málinu, og höfundar höfðu fyrr á dög- um. Það eru einhverjir skólakennarar sem hafa alveg eyðilagt málið hér fyr- ir rithöfundum, algerlega ruglað menn I riminu. Ef þú tekur eitthvert skrifað efnieftir bónda, ég held næstum hvaða bónda sem vera skal, hversu aumur sem hann var, frá öldinni sem leið og dálitið fram á þessa öld, jafnvel fram undir 1920, þá má heita, eftir mlnum skilningi á sigildu lesmáli, að hver setning sé klassik. Hvert einasta sendibréf frá venjulegum Islenskum bónda áður fyrri gæti staöið sem fyrir- mynd að texta núna. Þó kunnu þessir menn enga stafsetningu”. „Skringilegar hugmynd- ir....” „Þessir menn höfðu lærða staðfestu I tungunni. Hana höfum við misst, og skólarnir hafa ekki getaö gefið okkur neitt I staðinn. Ef nokkuð væri, taka nútimaskólar þennan áunna hæfileika frá okkur. Og þetta finna Islendingar. Jafnvel alþingismenn vita þetta. Mér er sagt að margir alþingismenn haldi að það sé hægt að bjarga þessu við með því að skrifa zetu, eða með ein- hverjum þess háttar skringilegum hugmyndum. Hvorki Sigurður frá Balaskarði né Theodór Friðriksson kunnu undirstöðuatriði I málfræði. Þaðan af siður löggilta stafsetningu”. Hann segir að svo virðist sem íslend- ingar eigi nú ákaflega erfitt með að skrifabrúklegtlesmál. „Fram til 1920,. jafnvel fram að 1925, sást yfirleitt ekki dönskusletta i Islensku blaði. Þaö var m.a. vegna þess, að allir ritstjórar kunnu dönsku of vel til aö láta sér detta fhug að sletta henni. En nú veö- ur uppi lágkúruleg danska I öllum dag- blöðum, — það er að segja sú danska sem er á þeim dönsku vikublöðum sem hér eru aðallega lesin, vikublaða- danska. Reykjavík er vlst sá bær sem kaupir mest af dönskum vikublöðum, nema ef vera skyldi að Kaupmanna- höfn hefði vinninginn. Við höldum þessum blöðum uppi að meira eða minna ley.ti. Árangurinn kemur fram i dagblöðum okkar”. „Auðvelt að læra bless-you ensku...” „Helgi J. Halldórsson heldur þvi fram að meiriparturinn af málleysum sem veður uppi i dagblööum og al- mennu ritmáli nú á dögum sé enska. Þvl hef ég enga trú á. Það getur verið að einstöku enskar orðasamsetningar hafi flotið inn I allra siðustu máltlsku hér. En engin bein málspilling er i þeim. Þær eru bara bjálfalegar. Vana- lega eru það þá einhverjir fræöimenn, menntaðir I enska heiminum, sem eru að fást við að fræöa landslýðinn eftir enskum bókum. En mér vitanlega hef- ur enginn Islendingur lært svo mikla ensku að hann sletti þvl máli sér til skaða. Það er afturámóti auðvelt að læra biess-you ensku og hana kunna margir islendingar. Ég tel að íslend- ingar geti yfirleitt ekki lært ensku og þeir þurfi ekki að óttast málspillingu af hennar völdum. Danska hefur aft- urámóti aldrei vaðið eins uppi I rituöu máli Islensku og nú, siðan verið var að þýða hér guðsorðabækur á 18. öld. Þetta er óhemju skringileg þróun. Ég held það væri mjög nauösynlegt aö stofna kennarastól I þvi að afdanska islenskt ritmál. Islenskir blaðamenn ættu að stofna handa sér sllkan kenn- arastól”. „Þá fer að verða dálitið gaman....” Veitir það þér sjálfum alltaf jafn, mikla ánægju að skrifa? Sjálf vinnan meö hendinni, aö skrifa er mér mjög leið”, svarar hann. „Og ég skrifa ákaflega vonda rithönd. Vlst þarf enginn að lesa hana nema ég sjalfur, og ég á reyndar nógu erfitt með það. En þegar maöur er kominn út I bók og búinn að skrifa til dæmis einn kapitula sex til átta sinnum og beita til þess allri sinni hugarorku, þá fer að veröa dálltiö „gaman” að skrifa, ef þú vilt nota það orð. Ég hef alla tið .skrifað löng uppköst,venjulega með blýanti. Slðan ritstýri ég af míkilli grimmd. tJr hundrað slðna blýants- uppkasti verður kannski ein örk hrein- skrifuð. Mikill meiripartur fer I rusl. Meðan verið er að brjóta til mergjar hugsunina sem á að vera I setningunni er oft vandi að hnitmiða oröin svo, aö þau myndi læsilegan og skiljanlegan stll. Þá skiptir meira máli að hvergi sé orði ofaukiö en eitthvaö vanti. Þarna verður þróun úr hráu frumefni, þar sem maður grlpur hugmyndirnar út úr þokum hugans, þangað til þær fara að taka á sig þokkalega lögun i hinu rit- aða máli eftir margar uppskriftir. Þegar þar er komið fer að verða dálit- ið „gaman” að vinnunni”. Slðustu tvær bækur Halldórs, t tún- inu heima og Úngur ég var, hafa verið endurminningabækur, öðrum þræði að minnsta kosti. _ , . , , „Já, viö getum sagt það okkur til hægari verka. En maður veit I raun aldrei hvað I ritverki rls á minnisatrið- um oghvaðekki. Náttúrulega er mikið af því sem maður skrifar, aö minnsta kosti I skáldskaparformi, reist á ein- hverju endurminningaefni. Og þær tvær bækur, sem ég hef nú skrifað mér til skemmtunar I skáldsöguformi um æskuár min, skrifaði ég eftir sömu lög- málum og ég hef skrifað skáldsögur. Svo það eru að minnsta kosti ekki mjög lesnir menn sem flokka þessar bækur undir ævisögu”. En hvaöa efni leitar á þig núna? „Efnin eru svo mörg. Ef maður ætl- ar að skrifa bók þá eru vandkvæöin mest á þvi að finna hinn rétta farveg fyrir þá hugmynd sem maður hefur. Það getur oft verið vandamál hvort úr ákveðnu efni eða hugmynd skuli veröa kapltuli I stórri sögu, eða ritgerö, eða smásaga, eða heil skáldsaga. Ég er oft mjög nærri ritgerðarforminu i skáld- skap, og ekki eru alltaf skörp skil hjá mér milli ritgerðar, skáidlegrar hug- leiðingar, og raunverulegrar skáld- sögutækni. Oft fyllast uppköstin hjá mér af alls konar ritgeröarefni. Siöan krossa ég einfaldlega yfir þessar rit- gerðir I hreinskrift. En þaö eru mörg vandkvæði á að skrifa upp sögu án þess að láta truflast af alls . konar aukahugmyndum sem vilja ryöjast varast þetta. Hvaö kemur næst get ég ekkert um sagt. Ég er nýbúinn aö ljúka við bók. Lof sé guði fyrir aö ég er ekki kominn með aðra strax. Það eru ekki nema bilaöir menn sem skrifa bækur I áframhaldandi runu, eliegar þá menn sem ætla að frelsa heiminn.” Þegar þú lltur til baka, hvað hefur veitt þér mesta ánægju i lifinu? „Ég hef nú aldrei spurt mig þessar- ar spurningar. Enda væri það vist til litils. Ég hef hins vegar haft ánægju af því að lifa. Tónlist hefur veitt mér sérstaka ánægju. Sömuleiðis útigöng- ur I náttúrunni. Hef veriö svo heppinn aö lenda aldrei I neinum sérstökum leiöindum * en það hefur ekki veriö mér aö þakka”. —AÞ. „Það eru ekki nema bilaðir menn....”

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.