Tíminn - 20.07.1968, Side 7

Tíminn - 20.07.1968, Side 7
LAUGARDAGUR 20. júlí 1968. VETTVANGUR TÍMINN ÆSKUNNAR 7 ERU TIMAMOT I ADSIGi? Nokkur rök hníga að því, að benda megi á timamót í sögu ís- lendinga á síðari áratugum með tiltölulega reglulegu millibili. Tímamót þessi verða einkum í hugsunarhætti, lífsviðhorfum og afstöðu til umheimsins, en geta einnig haft áhrif varðandi verk- lega menningu. Þessi tímamót, ef svo má til orða taka, hafa að því er mér helzt virðist, orðið á um það bil 30 ára fresti. Við nánari athugun kemur það ekki á óvart, því að 30 ár eru einmitt meðal- starfsldur einnar kynslóðar, eða með öðrum orðum: Hér er um eins bonar kynslóðaskipti að ræða. Sagnfræðileg kerfi eru að vísu jafnan mjög umdeilanleg og erfitt eða ómögulegt að setja þau fram að margir geti verið á eitt sáttir. Svo er tvímælalaust einnig að því er þetta varðar, en þó mun ég nú gera tilraun til að styðja mál mitt nokkrum rökum. Fyrstu tímamótin, sem hér verða tekin til umræðu, verða á árunum kringum 1880. Það ár er Möðruvallaskóli stofnaður og bún aðarskólinn í Ólafsdal. Tveimur ár um síðar varð Flensborgarskóli gagnfræðaskóli, og fyrstu kvenna skólarnir . risu einnig upp nálægt 1880. Lög um barnafræðslu voru sett 1880. Læknaskólinn var stofn aður 1876. í verzlunarmálum má einkum nefna stofnun Kaupfélags Þingeyinga 1882, og sama ár kom alveg ný bókmenntastefna, raun- sæisstefnan, fram á sjónarsviðið með iímaritinu Verðandi. Vestur- heimsferðirnar standa sem hæst, þótt raunar verði dálítið hlé á þeim rétt eftir 1880, áður en seinni aðalalda þeirra reis. Þær falla ekki beint inn í tímamóta- skilgreininguna, enda stóðu þær svo lengi yfir. Af því, sem talið hefur verið, er Ijós't ,að um þetta leyti er nokkur hræring varðandi nýjungar og vakningu á ýmsum sviðum þjóðlífsins, og er raunar hugsanlegt, að sumpart sé um mótleik gegn Vesturheimsferðun- um að ræða, en einnig hafa menn talað um áhrif frá þjóðhátíðarár- inu 1874. Næstu tímamót mætti miða við Uppkastsárið 1908. Aldrei hafa orðið stórkostlegri breytingar á þingfylgi í einum alþingiskosning um hérlendis, að því er talið hef- ur verið. Sama ár er Kennara- skólinn stofnaður, en Iláskóli ís- lands 1911. Lög um fræðsluskyldu barna eru frá 1907, en árið áður kom síminn til landsins. Tæknin er sem sagt að hefja innreið sína. um þetta leyti. í verzluninni urðu stórstígar framfarir um og eftir þennan tíma. Kaupfélag Eyfirð- inga reið á vaðið með nýtt skipu- lag fyrst kaupfélaganna, og SÍS er að taka til starfa. Og 1914 var svo Eimskipafélagið stofnað. Sér í lagi er rétt að nefna ung- mennafélagshreyfinguna, sem ein mitt um þetta leyti er að hefjast til vegs og virðingar. Má ótvírætt telja, að fyrir tilverknað ung- mennafélagsfrömuðanna hafi hugsunarháttur fólks almennt og félagsþi’oski tckið miklum stakka- skiptum. Sú kynslóð, sem oft er nefnd aldamótakynslóðin, sýndi klærnar í kosniugunum um Uppkastið 1908 og á næstu árum tók þessi sama kynslóð völdin í flestum félags- málahreyfingum landsins, sem raunar voru yfirleitt tiltölulega nýjar af nálinni. Næstu tímamót í íslenzku þjóð- lífi er rétt að miða við árið 1940. Þá fannst íslendingum í fyrsta skipti, að þeir væru staddir í mið- depli veraldarinnar. Brezki her- inn steig á land og hin raunveru- lega tækniöld teygði sig þar með til íslands. Þessi tímamót eru sennilega gleggri en hin tvenn, sem vikið er að hér að framan, vegna þeirra áhrifa, sem stríðið hafði á líf þjóðarinnar í einni svipan. Breytingin í hugsunar- hætti og lífsviðhorfum, svo og verkmenningu, verður feykileg á tiltölulega stuttum tíma. Hér segir liklega einhver, að allt þetta hafi verið stríðinu að kenna. Um það er auðvitað harla erfitt að segja með vissu, en ým- islegt bendir þó til þess, að rétt fyrir 1940 hafi orðið vart ákveð- inna nýmæla hér, sem hefðu haft töluverðar afleiðingar hvort sem stríðið hefði dunið yfir eða ekki. Islendingar sýndu kannski í fyrsta skipti að þeir teldu sig einhvei’s megnuga gagnvart stór- þjóðunum þegar Ilermann Jónas- son neitaði Lufthansa um lend- ingarleyfi hér fyrir flugvélar sín- ar. Og í kosningunum 1937 og 1942 urðu tiltölulega meiri breyt- ingar á flokkafylginu en oft endranær: Framsóknarflokkur- inn komst yfir klofninginn frá 1934 og Sósíalistaflokknum vex mjög fiskur um hrygg. Vafalaust Sambandsþing SUF Ákveðið Hefur verið, að 12. sambandsþing SUF hefjist að Laug arvatni föstudaginn 23. ágúst n. k. kl. 20.00. Þingið mun einnig standa laugardag oð sunnudag, og því lýkur með sérstakri afmælis- hátfð vegna 30 ára afmætis SUF. Formönnum einstakra sambandsfélaga verða næstu daga send frekari fundarboð ásamt drögum að dagskrá þingsins. Stjórn SUF. y -..S... V,?. ....... HALDIO AF 3DA«A ssy esuiviwt i/.trf-, Ungir Framsóknarmenn Munið afmælishappdrætti SUF Samband ungra Framsóknarmanna heitir á ykkur á þessum tímamótum í sögu samtak- anna að stuðla að áframhaldandi öflugu starfi SUF með því að kaupa miða í happ- drættinu. — Vinningar eru fjórtán ferðalög. — Dregið verður 10. ágúst. — Umbcðs- menn eru um allt land. Hafið samband við stjórn Félags ungra Framsóknarmanna á hverjum stað og kaupið miða. * STJÓRN SUF. mætti fleira tína til, en meðan ekki er lengra umliðið, er vanda- samt að fjalla um þessi tímamót. Þau eru engu að síður mjög á- þreifanleg staðreynd. Og senn kemur að 30 ára af- mæli þessara tímamóta. Það er óneitanlega dálítið táknrænt, að á 60 ára afmæli Uppkastsins frá 1908 skuli aftur vinnast feykilega stór og óvæntur kosningasigur hérlendis. Skyldu nú úrslit for- sctakjörsins, boða ný kynslóða- skipti? Sú kynslóð sem fæddist á stríðsárunum og eftir þau og kaus að langmestu leyti Kristján Eld- járn í sumar er iangfjölmennasta kynslóð á íslandi til þessa. Því kann svo að fara, að uppreisn hennar verði bæði umfangsmikil og að ýmsu leyti róttæk. Það er nefnilega þekkt lögmál, að ný kynslóð á hverjum tíma hef ur tilhneigingu til að gerg upp- reisn gegn þeirri næstu á undan. Um leið kann unga kynslóðin að fara talsvert nærri kynslóð afa sinna, sem feður þeirra gerðu upp JOHNS-MANVILLE Glerullareinangrun Fleiri og fleiri nota Johns- ManviUe gleruLlarelnangrun- ma með álpappanuxn. Enda eítt oezta einangrunar- efnið og jafnframt bað langódýrasta - Þót greiðið áUka fyrtr 4“ J-M glerull og 2Vt frauð- plasteinangrun og fáið auk þess álpapptr með! Senduro um tand aUt — afnvel flugfragt borgar stg. Jón Loftsson hf. Hringbraut 121 — Slmi 10600 Akureyrl: Glerárgötu 26. Sím) 21344. ÖKUMENN! Láfið sfilla i fíma. Hjólasfillingar Mótorsfillingar Ljósastillingar Fljót og örugg þ’’iusta. BÍLASKOÐUN & STILLING Skúlagötu 32 Simi 13-100 reisn gegn á sínum tíma. Um þetta er að vísu einkar hættulagt og erfitt að setja fram ákveðna spádóma á hyerjum tíma. ekki sízt nú á öld hraðans. Þessi tímamótakenning styðst ef til vill við hæpin rök að ýmsu leyti, hað verðui að viðurkenn- ast. Samt þarf hún ekki að vera út í bláinn, enda rökin fyrir henni býsna sterk, eins og hér hefur verið sýnt fram á. Og for- setakosningarnar sýndu svart á hvítu, að gömlu stjórnmálamenn- irriir þurfa ekki að hafa þau völd yfir hugum unga fólksins, sem þeir vilja hafa. TRULOFUNARHRINGAR Fljót afgreiðsla Sendum gegn póstkröfu. GUÐM. ÞORSTEINSSON gullsmiður Bankastræti 12. HÆSTARÉTTARLÖCHAÐUR AUSTURSTRÆTI 6 ÍÍMI 15354 Jón Grétar Sigurðsson héraðsdómslögmaður Austurstræti 6 Slmi 18783. RAFGEYMAR ENSKIR — úrvals tegund LONDON — BATTERY fyrirliggjandi. Gott verð Lárus Ingimarsson, heildv. Vitastíg 8 a. Sími 16205. DÖMUR ATHUGIÐ Sauma, sníð, þræði og máta kjóla. Upplýsingar að Báru j götu 37, kjallara, I síma i 81967.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.