Tíminn - 17.09.1968, Blaðsíða 9

MMÐJUDAGUR 17. sept. 1968
TIMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson fáb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofur « Eddu-
húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræt) 7 Af-
greiðslusimi: 12323. Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 120.00 á mán Innanlands — 1
lausasölu kr. 7.00 eint - Prentsmiðjan EDDA h. f.
Sigur Erlanders
Úrslit þingkosninganna í Svíþjóð hafa orðið mikið
áfall fyrir stofnanir þær, sem annast skoðanakannanir,
því að þær höfðu ytfirleitt spáð því, að borgaralegu
flokkarnir myndu vinna á, þótt hitt væri tvísýnna, hvort
vinningur þeirra yrði nægilegur til að hnekkja ríkis-
stjórn jafnaðarmanna. Niðurstaðan varð sú, að Sósíaldemo
kratar unnu mikinn og óvæntan sigur, bættu við sig
15 þingsætum í stað þess, að flestir höfðu spáð, að þeir
myndu tapa minnst fimm. Sigur sinn unnu þeir einkum
á kostnað kommúnista og Frjálslynda flokksins. Komm-
únistar töpuðu fimm þingsætum og hafa nú ekki eftir
nema 3 þingmenn í neðri deildinni, sem kosið var til.
Frjálslyndi flokkurinn tapaði 11 þingsætum, en íhalds-
flokkurinn fjórum. Hins vegar bætti Miðflokkurinn við
sig sex þingmönnum.
Almennt virðist talið, að Sosialdemokratar eigi sigur
sinn mest Erlander forsætisráðherra að þakka. Hann
er búinn að vera forsætisráðherra í 22 ár og nýtur mik-
illa vinsælda í Svíþjóð. Hann hafði ætlað sér að láta af
forystunni, en flokkurinn var skiptur um eftirmann hans
og hélt Erlander þvi áfram. Það hefur reynzt rétt ráðið.
Á sama hátt er talið, að Miðflokkurinn megi mjög þakka
sigur sinn hinurn aidna foringja sínum, Gunnari Hed-
hmd, e'n samkvæmt skoðanakönnunum var hann vinsæl-
asta forsætisráðherraefni borgaralegu flokkanna, enda
þótt hann sé orðinn 69 ára. Hinir borgaralegu flokkarnir
hafa nýlega skipt um forystumenn og hafa skoðanir
ernkum verið skiptar um hinn nýja formann Frjálslynda
flokksins. Úrslit kosninganna benda til þess, að Svíar
séu fastheldnir í foringjavali,, en kosningarnar snerust
ekki minna um menn og málefni, því að allir lofuðu
flokkarnir fögru og var því ekki mikill munur á stefnu-
sikrám þeirra.
Atburðimir í Tékkóslóvakíu hafa áreiðanlega haft
mikil áhrif á úrslit kosninganna. Þeir eiga vafalítið
mikinn þátt í ósigri kommúnista. Kommúnistar af-
neituðu að vísu innrás Rússa, en þeir afneituðu ekki
því, sem var ein meginrót innrásarinnar, alræði eins
stjórnmálaflokks í Sovétríkjunum. Innrásin var gerð til
að vernda þetta alræði, jafnt í Sovétríkjunum og í öðr-
um ríkjum kommúnismans. Hvorki í Svíþjóð né annars
staðar hafa kommúnistar lýst andstöðu við það skipu-
lag í kommúnistaríkjunum, að völdin eru í höndum
eins flokks. Meðan svo er, gagna svardagar í sambandi
við innrásina í Tékkóslóvakíu lítið. Þeir eru ekki teknir
trúanlegir.
Borgaralegu flokkarnir hafa sennilega einnig tapað
vegna atburðanna í Tékkóslóvakíu. Þeir reyndu að nota
þá til árása á ríkisstjórnina. Hún hefði ekki haft nógu
skelegga afstöðu áður en Rússar gerðu innrásina. Einkum
hélt foringi Frjálslynda flokksins þessu fram. Ekki er
ósennilegt, að þetta hafi vakið þann ugg, að borgaraleg
stjórn myndi ekki gæta eins vel hinnar óháðu utanríkis-
stefnu Svía og stjórn Sósíaldemókrata. Þá gagnrýndu
Sósíaldemókratar miklu ákveðnar en borgaraflokkarnir
stefnu Bandaríkjanna í Vietnam, m.a. veitti flokkur
þeirra þjóðfrelsishreyfingunni í Suður-Vietnam fjárstyrk
meðan á kosningabaráttunni stóð.
En aðaldómur flestra kunnugra er sá, að Sosialdemo-
kratar eigi sigur sinn mest að þakka því persónulega
trausti, sem Erlander nýtur. Danskir Sosialdemokratar
töpuðu hins vegar vegna þess, að Krag var búinn að
missa tiltrú a.m.k. að sinni. Úrslit kosninga fara jafnan
mikið eftir þeirri tiitrú, sem viðkomandi ríkisstjórn og
forsætisráðherra njóta.
Baldur Óskarsson:
Einhuga samstarf sam-
vinnumanna og launþega
L
Félagshreyfingar verkalýðs-
og samvinnumanna og leiðtogar
þeirra áttu á fyrstu áratugum
fullveldisins meginþáttinn í
sköpun þess þjóðfélags, sem við
búum við í dag. Síðan þá hafa
forystumenn þjóðarinnar að
mestu verið að fitla við að gera
lítilsháttar formbreytingar hér
og þar, glímt við efnahagsvanda
líðandi stundar en helgað sig
hægindastefnunni þess á milli.
Það er dæmigert að í dag, þeg-
ar öllum er orðið ljóst hvílíkt
öngþveiti viðreisnarstefnan hef
ur skapað, og gera þarf grund
vallarbreytingar á stjórn efna
hags- og atvinnumála og nánast
á öllum sviðum þjóðlífsins, þá
snýst pólitísk umræða um það
hvort forystumenn flokkanna
geti nú sameiginlega gert ein
hverjar bjargræðisráðstafanir
til breytinga, og varið er klukku
tímum í dagskrá og fréttatíma
sjónvarps og hljóðvarps til að
fjalla um innbyrðis deilur í Al-
þýðubandalaginu.
Það er sennilega til of mikils
mælst að forsætisráðherra og
fleiri, sem aldrei hafa hugsað
nema í pólitískum tröppugangi
átti sig á því, að það er að
vakna upp meðal almennings i
landinu vitund um að taka verð
ur upp ný stefnumið fyrir ís-
lenzkt þjóðfélag og aðra starfs
hætti til að gera þau markmið
að veruleika. En vinnandi fólk
til sjávar og sveita verður að
gera sér það ljóst, að það verð
ur sjálft að taka í sínar hendur
forystu um að hrinda þjóðfé-
lagshugsjónum sínum í fram
kvæmd. Það þýðir ekki að ætla
það einhverjum sem álíta sig
eina réttkjörna þjóðarleiðtoga.
Til þess að framkvæma þær
róttæku þjóðfélagsbreytingar
sem gera verður á íslandi, þarf
að koma til víðtæk fylking starf
andi fólks um land allt, sem
vinnur í heilshugar samvinnu
að uppbyggingar- og endurnýj-
unarstarfinu á félagslegum
grundvelli. Grunninn að þessari
sameinuðu umbótahreyfingu
verður að leggja með því að
hefja nú þegar stóraukið sam
starf hinna öflugu félagshreyf
inga Iaunþega og samvinnu-
manna.
Spor í þessa átt var stigið
þegai Alþýðusamband íslands
og Samband ísl. samvinnufélaga
tóku höndum saman um rekst
ur Bréfaskóla SÍS og ASÍ. Enn
fremur var samþykkt á auka
þingi ASÍ í vetur tillaga um
að kanna möguleika á stofnun
sameiginlegs félagsmálaskóla
þessara aðila. En það má ekki
dragast lengur að þetta samstarf
verði eflt til muna. Forystu-
æönnum þessara hreyfinga verð-
ur að skiljast, að fyrirheit um
það i ræðum og riti við sér-
stök tækitæri duga skammt ein
saman. Það verður að krefjast
Baldur Oskarsson
þess af þeim að þeir hefji raun
hæfar aðgerðir í málinu nú
þegar.
Fjölmargar hugmyndir um
í hverju þetta samstarf ætti að
vera fólgið hafa komið fram
úr ýmsum áttum og mun ég
nú enn einu sinni rekja fáeinar
þeirra:
Samvinnu- og verkalýðshreyf
ingunni er það sameiginlegt, að
þær eru félagshreyfingar sem
aldrei mega losna úr tengslum
við félagsfólkið sjálft. Allt of
lítil rækt hefur verið lögð við
félags- og menningarmál, út-
breiðslustarf og erindrekstur á
þeirra vegum. Það er ekki nóg
að eina vitneskjan um að mað
ur sé í verkalýðsfélagi fáist þeg
ar árgjald er innheimt eða að
samvinnumaður sé i kaupfé-
lagi, þegar almanak er heim-
sent í ársbyrjun. Hreyfingarnar
eiga í sameiningu að hefja er-
indrckstur og upplýsingastarf.
Það miðist ekki sízt að því að
ná til æskufólks og fá það til
trúnaðarstarfa. Koma þarf á
fót skipulegum áhugamannahóp
um æskufólks um verkalýðs- og
samvinnumál um allt land sem
m. a. veiti æskufólki félagslcga
þjálfun. Þessir hópar fjalli um
hagsmuna- og þjóðfélagsmál og
standi vörð um stefnu og hug
sjónir hreyfinganna.
Hið fyrsta þarf að hrinda hug
myndinni um sameiginlegan
verkalýðs- og samvinnuskóla i
framkvæmd. Skólinn hafi það
meginhlutverk að þjálfa unga
menn úr þessum hreyfingum tii
félagslegrar forystu, en það er
þeim báðum sammerkt að eitt
helzta vandamál þeirra i dag
er að fá unga hæfileikamenn til
forystustarfa á því sviði. Slík
þjálfun ungra manna er án efa
eitt brýnasta nauðsynjamál
hreyfinganna.
Þá þarf að koma á fót sér-
stökum samstarfsnefndum, sem
kanni í samráði við sérmennt-
aða menn eflingu atvinnurckstr
ar á vegum samvinnufélaganna.
Einnig er nauðsyn að íhuga vel,
hvort ekki á að stofna sérstök
samvinnufélög um atvinnufyrir
tæki eins og t. d. frystihús, sem
verði þá í eigu sjómanna og
verkamanna á svipuðum grund
velli og framleiðslufyrirtæki
bænda, en samvinnuhreyfingin
annist sölu afurða.
Einnig þai-f að koma á fót
nefndum skipuðum fulltrúum
Alþýðusambandsins og Vinnu-
málasambands samvinnufélag-
anna sem ræði kjaramálin á
hverjum tíma. Þá þarf að
mynda í samvinnufyrirtækjun
um sérstakar viðræðunefndir
starfsfólks og framkvæmda-
stjóra, t. d. í verksmiðjunum
og gera starfsfólki þannig virk
ara og áhugasamara um vel-
gengni fyrirtækjanna. Þessar
nefndir geta m. a. kannað hvort
ekki sé hagkvæmt að koma á
greiðslum eftir afköstum, þar
sem því verður við komið.
Tvímælalaust ber að stefna
að því, að Samvinnubankinn og
Sparisjóður Alþýðu verði sam
einaðir og fái til umráða sjóði
sem verkalýðurinn á með réttu
að fá ráðstöfunar. og bankinn
verði þannig voluug peninga-
stofnun. Einnig er eðlilegt að
tekið verði upp sérstakt sam
starf á sviði byggingarmála.
í þéttbýlinu við Faxaflóa þarf
að sjálfsögðu að stórauka sam-
vinnuverzlunina. Með nánara og
einlægara samstarfi samvinnu-
manna og launþega væri hægt
að ráðast í stórverkefni á sviði
verzlunar, sem tryggðu laun-
þegum betri vöru á lægra
verði. Þannig verði reist stór
og nýtízku vöruhús á vegum
kaupfélaganna, framleiðslufyrir
tækja bænda og í samvinnu við
launþegasamtökin.
Hér er aðeins minnzt á örfá
en mikilvæg atriði, sem þessar
hreyfingar gætu unnið að sam-
eiginlega. Slíkt einhuga sam-
starf þessara voldugu samtaka
fólksins myndi skapa nægilega
sterkt þjóðfélagsafl til að
hrínda í framkvæmd umfangs
mikilli þjóðfélagsendurnýjun.
Það yrði án efa öflugasta vopn
alþýðu manna til sjávar og
sveita til nýrrar framfarasókn
ar og þjóðinni styrkasta stoðin
í hinni sífelldu sjálfstæðisbar-
áttu.
ÞRIÐJUDAGSGREININ