Tíminn - 10.11.1968, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 10. nóvember 1968.
TÍMINN
9
Útgefancfi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur t Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
súni 18300. Áskriftargjald kr. 130,00 á mán. innanlands. —
í lausasölu kr. 8.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Illa í stakk búnir
í ræðu sinni um umsókn uhi aðild að Fríverzlunar-
bandalaginu á Alþingi 1 fyrradag færði Ólafur Jóhannes-
son, formaður Framsóknarflokksins mjög glögg rök að
því, hve nauðsynlegt væri að við værum sæmilega í
samningastakk búnir, þegar við leituðum eftir samn-
ingum um undanþágur og sérstöðu, sem gerði okkur
fært að tengjast EFTA eins og okkur getur orðið nauð-
synlegt síðar, og benti með mörgum dæmum á, hve
tíminn er nú illa valinn til slikra samninga, þar sem
ástandið hjá okkur nú er með þeim hætti, að við erum
varla samningafærir og líf liggur við að einbeita sér að
lausn þessa vanda. í upphafi ræðu sinnar sagði Óiafur:
„Ég tel að ákvörðun um aðildarbeiðni íslands að
EFTA eigi að fresta. Ég er því alls ekki andvígur, að
kannað sé, hvort og með hvaða kjörum ísland geti gerzt
með einhverjum hætti aðili að EFTA, en ég tel það ekki
tímabært eins og sakir standa. Ég býst við því, að það
geti orðið óhjákvæmilegt fyrir íslendinga að tengjast
EFTA, en áður en slíkt getur orðið, þurfum við að athuga
og lagfæra margt hjá okkur sjálfum. Ég held, að við
séum ekki við því búnir eins og sakir standa að gera
þær stökkbreytingar eða þá aðlögun, sem þarf. Að vísu
er gert ráð fyrir, að aðlögunartími fáist og vitanlega
skiptir máli, hver hann verður. En það er út af fyrir
sig gagnlaust að senda umsókn, nema við séum búnir að
gera þetta dæmi upp við okkur sjálfa. Ég tel tíma til þess
að taka ákvörðun um þetta nú illa valinn. Þjóðin hefur
um þessar mundir um ærið annað að hugsa.
Þjóðin stendur nú frammi fyrir hrikalegri vanda-
málum í efnahagslífi og atvinnumálum en oftast áður.
Það er um þau mál, sem þarf að hugsa. Það er við
þau vandamál, sem Alþingi og ríkissjórnin þurfa og
eiga að glíma. Þegar þannig er ástatt er ekki ástæða
til þess að fara að fást við þetta svokallaða EFTA-mál“.
Og í framhaldi af þessu sagði Ólafur:
„Áður en umsókn, jafnvel þótt ekki sé skuldbind-
andi, er send, þurfum við sjálfir að gera okkur rækilega
grein fyrir málinu í heild, hvaða réttindi og hvaða kvað-
ir fylgja aðild að EFTA. Eftir hverju ber að sækjast
sérstaklega fyrir íslendinga, og hvaða undanþágur eru
það, sem íslendingar þurfa sérstaklega að fá o.s.frv.
Þess vegna verðum við fyrst og fremst að gera okkur
grein fyrir því, hvaða markmið það sé, sem við ætlum
að stefna að í samningum við EFTA. En um það ætla ég
að flestir séu sammáia, að ísland þurfi þar á ýmsum
sérákvæðum og undanþágum að halda. Mér sýnist mikið
skorta á, að fullnægjandi athugun hafi farið fram í þess-
um efnum“.
Ólafur benti síðan á sem dæmi, hve nauðsynlegt
væri að marka heildarstefnu í iðnaðarmálum, og á þessa
nauðsyn væri hvað eftir annað bent í skýrslu EFTA-
nefndarinnar. Þá þyrfti fjarlægð okkar frá markaðnum
sérstakrar athugunar við. Líklegt væri nú að gera yrði
einhverjar ráðstafanir í efnahagsmálum okkar, sem bein-
línis færu í bága við aðild að EFTA. Þá væn hlálegt, að
sömu daga og Bretar settu 10% toH á innfluttan fisk frá
EFTA-löndum, værum við að setja fram umsókn um
aðild, en ein meginröksemd fyrir nauðsyn á aðild hefði
verið sú að losna við þennan toll í Bretlandi, sem við
verðum nú að greiða. Allt þetta ætti að athuga áður en
umsókn væri sfend og ákveða einnig markmið í samn-
ingum en barnaskapur væri að halda, að svör við þessum
spurningum kæmu af sjálfu sér, ef við aðeins sæktum
um aðild.
r..... —
DAN MORGAN:
Framvindan er afar hliðholl
grísku herforingjastjórninni
GUðlRNIR virðast enn
brosa við einræði hershöfð-
ingjanna, hálfu öðru ári eftir
að hernaðarklíka sölsaði und-
ir sig völdin í Grikklandi, enda
þótt að það sýnist nálega eng-
ir aðrir gera.
Samleikur afneitunar heims-
ins pg fremur andsnúins af-
skiptaleysis meginþorra ibú-
anna, sýnist mundi valda rík-
isstjórninni verulegum erfið-
leikum, ef ofurlítið örðuvísi
stæði á. En Sovétrikin auka
verulega þrýsting sinn á Balk-
anskaga, í Mið-EvTÓpu og á
Miðjarðarhafi og af þeim sök-
um kemst hernaðarstjórnin í
þá aðstöðu, að vestrænum
imönnum, sem um öryggið
hugsa, sýnist ekki unnt að
losna við hana að svo stöddu.
Um daginn gat ríkisstjórn
hershöfðingjanna baðað sig í
skini tveggja ánægjulegra á-
róðurstilefna, þar sem var dvöl
Jackie Kennedy um hveiti-
brauðsdagana á grískri eyju.
og tilkynningin um, að Banda-
ríkin ætluðu að hefja að nýju
óskertar vopnasendingar til
landsins, en þær voru stöðvað-
ar eftir að byltingin var gerð
árið 1967.
Síðara tilefnið var vitaskuld
miklu mikilvægara en hitt-
Ákvörðunin kostaði forráða-
menn Bandaríkjanna mikii
heilabrot og var hvergi nærri
sársaukalaus. Grikkir líta svo
á, að hún sé mjög svo tákn-
ræn, bæði að því er varðar
framtíð herforingjastjórnar-
innar í Grikklandi og eins þró-
un bandarískrar stefnu and-
spænis ógnun Sovétríkjanna
TILKYNNINGIN hefir vald-
ið mikilli öldu bitrar andúð-
ar meðal hófsamra og vinstri
sinnaðra íandstæðinga ríkis-
stjórnarinnar. Innan Atlants-
hafsbandalagsins standa málin
þannig, að Danir, Hollendingar
og Norðmenn virðast taka á-
kvæði Atlantshafssáttmálans
um eflingu lýðræðis með nokk
urri varúð, hafa hvorir í sínu
lagi lýst eindreginni andúð á
endurupptöku vopnasending-
anna og verið getur, að þeir
greiði því innan tíðar atkvæði
að víkja Grikkjum úr Evrópu-
ráðinu.
Þegar Philip Talbot ambassa
dor tilkynnti grísku ríkisstjórn
inni ákvörðun Bandaríkja-
manna um vopnasendingarnar,
lagði hann mikla áherzlu á, að
bandaríska ríkisstjórnin vænti
þess enn eindregið, að farið
verði að nálgast stjórn sam-
kvæmt stjórnarskrá í Grikk-
landi. Andstæðingar ríkis-
stjórnar Georges Papandopou-
los forsætisráðherra halda þó
fram. að Bandaríkjamenn hafi
með ákvörðuninni játað, að
þeir geti ekki aaft áhrif á rík
isstjórnina Þegar ákvörðunin
er birt, stendur svo á, að ekki
hefir orðið vart neinnar við-
leitni til að endurreisa stjórn
málaflokkana, hefja þinglega
meðferð mála eða ráða bót á
umkvörtunarefnum vinstri-
manna.
Einn h inna hvassyrtari
vinstrimanna líkti viðurkenn-
ingu Bandaríkjastjórnar á her-
<IIUJÍIIIWHWlV HWBHMi
foringjastjórninni við stuðn-
ing hennar við hina óvinsælu
ríkisstjórn Diems í Suður-
Vietnam. Góðgjarnari menn
jafna þessu við þá ákvörðun
Bandaríkjamanna að endur-
vopna Vestur-Þýzkaland árið
1955, sem þá var svar við svip-
uðum ógnunum af hálfu Sovét
ríkjanna. Endurvopnun Þýzka
lands vakti, eins og endurupp
taka vopnasendinga til Grikk-
lands, ákafa andstöðu vinstri-
manna í landinu og raunar hjá
meginþorra alls almennings í
Evrópu. En ríkisstjórn Banda-
ríkjanna taldi sig þá eins og
nú, til þess knúna vegna
stefnu Sovétríkjanna, að láta
öryggisráðstafanir sitja í fyr-
irrúmi fyrir siðferðilegum og
hugsjónalegum efasemdum.
ÞRJÚ atriði að minnsta
kosti hafa komið í veg fyrir, að
Bandaríkin hættu á óskemmti-
leg átök við herforingjaklík-
una, til allrar hamingju fyrir
grísku ríkisstjórnina. Mikilvæg
ast þessara atriða er innrás-
in í Tékkóslóvakíu og sú ó-
vissa, sem af henni leiðir um
fyrirætlanir Sovétmanna í Evr
ópu og á Balkanskaga.
Samkvæmt orðrómi, sem er
á kreiki meðal hinna áreiðan-
legri manna í Aþenu, á Nic-
holas Katzenback, aðstoðarut-
anríkisráðherra Bandaríkj-
anna, sem kom til Júgóslavíu
um daginn, að hafa hvatt Tito
forseta mjög eindresið til að
endurvekja Balkansáttmálann,
sem hefir legið í dvala síðan
1953. eða einhverja breytta út-
gáfu hans, sem skjóta mætti
fyrir sig sem skildi gegn út-
þenslu Sovétríkjanna. Sam-
kvæmt þessarri sömu óstað-
festu frétt, á Tito að hafa geng
ið inn á nánari samvinnu við
suðræna aðila að Atlantshafs-
bandalaginu, ef vopnasending-
ar til Aþenu væru teknar upp
að nýju og ríkistjórn Banda
ríkjanna gengist inn á að beita
sér eindregið fyrir endurupp-
töku lýðræðis í einhverri mynd
í Grikklandi, sem væntanlega
leiddi til þess, að aftur heyrð-
ist í grískum kommúnistum og
öðrum breytingasinnum, sem
skyldari væru ríkisstjórn
kommúnista í Belgrad að skoð
unum.
Floti Sovétríkjanna hefir lát
ið æ meira\að sér kveða á
Miðjarðarhafi og eru þar nú
yfir 40 skip. Þetta hefir ýtt
mjög undir Bandaríkjamenn
að treysta samband sitt við
grísku ríkisstjórnina. Sama er
að segja um þau átök, sem
orðið hafa að undanförnu •
Austurlöndum nær, og benda
eindregið til mikilvægis Grikk
lands sem viðkomustaðar oe
vogarstangar milli ríkiasam
taka kommúnista í Austur-
Evrópu og Arabalandanna.
EITT af þvi sem hvað mest
hefir komið á óvart i sambandj
við ástandið i Grikklandi. er
sú tiltölulega hófsama afstaða.
sem Sovérmenn hafa tekið
gagnvart ríkisstiórn landsins.
Sumir Grikkir áiít.a að ástæð-
an geti verið sú, að ríkis-
stjórn herforingjanna falli
Moskvumönnum í geð í svip-
inn fyrir þær sakir, að hún
valdi Bandaríkjamönnum veru
legum áhyggjum og erfiðleik-
um. Sovétmenn kunna einnig
að líta svo á, að helzti árang-
ur byltingarinnar hafi komið
fram í veikingu gríska hers-
ins vegna brottvikningar óá-
reiðanlegra foringja, sem
margir hverjir höfðu notið
þjálfunar Bandaríkjamanna.
Frjálslyndir andstæðingar rík-
isstjórnarinnar halda jafnvel
fram, að herforingjarnir þyrðu
ekki að kveðja allt varalið til
vopna vegna óvissu um holl-
ustu þess, þegar til kastanna
kæmi.
Sagt er, að Moskvumenn
hafi tilkynnt leiðtogum
grískra kommúnista, að þeir
þurfi ekki að reikna með veru
legum stuðningi frá Kreml
eins og sakir standi. Fróðir
menn telja eigi að síður, að
Rússar styddu alvarlega and-
spyrnuhreyfingu þegar fram
liðu stundir, og kunni þegar
að vera farnir að hefja við-
leitni í þá átt í gegn um búl-
garska kommúnistaflokkinn.
Vinstrimenn halda fram, að
Bandaríkjamenn bjóði heim
hættunni á borgarastyrjöld
með stuðningi sínum við vald
hafana í Grikklandi, enda þótt
að enn hafi ekki bó'lað á
neinni neðanjarðarhreyf-
ingu. Áætlað er, að nú sitji
tvö til þrjú þúsund kommú-
nistar í fangabúðum í Grikk
landi, en mörgum hefur tekizt
að komast undan eða aldrei
komizt upp um bá.
BÆÐI af þeim ástæðum,
sem raktar eru hér á undan og
öðrum. dettur engum Grikkja
í hug, hvorki til hægri né
vinstri, að gera lítið úr þeim
háska, sem öryggi Grikklands
kunni að stafa af Sovétríkjun-
um, en sögulegar rætur henn-
ar eru það markmið Rússa að
ná fótfestu á strönd Miðjarð-
arhafsins. En menntamenn og
fleiri bera fram þá spurningu,
hvort b.ióð. -em orðið áefur
fyrir siðferðilegri og stjórn-
málalegri kúgun geti tii lengd
ar orðið til verulesra nytja
sem bandamaður i hernaðará-
tökum.
Síðan stjórnarbyltingin var
gerð hefur blöðum í landinu
fækkað úr 15 í 8 og strangt
eftirlit er haft með því. hvað
birt er í blöðunum. sem eftir
lifa. Þetta hefur gengið svo
langt. að ritstjórum blaðanna ^
hafa stundum borizt tilkynm
ingar ríkisstjórnarinnar um
komu ákveðinna ráðherra til
tiltekinna borga og mikil fagn
aðariæti almennings í því á-
standi. iafnvel áður en ráð-
herrarnir komu á ákvörðunar-
stað
í kvikmyndahúsunum situr
fólkið kyrrlátt og þögult og
horfir á hverja fréttamyndina
af annarn sem sýna forsætis-
ráðherrann og samstarfsmenn
hans vmist koma. fara eða
halda ræður. — en fátt annað
er sýnt.
EFNAHAGSLIFIÐ heldur
áfram sinn gang og hefur jafn
Framhald á 15. síðu.
mw