Tíminn - 20.02.1969, Blaðsíða 7

Tíminn - 20.02.1969, Blaðsíða 7
yiMMTUDAGUR 20. febrúar 1969. 7 TIMINN Myndin sýnir á hve auðveldan hátt er hægt aS rýja, eftir að I Verður sauðfé rúið með aðstoð lyfjagjafar í framtíðinni? Ei'fflhivera tiina, ef till vdl'l inn an næstn fimnn eða tíu ára, vierður semii'lega hætt að rýja fé mieð rafniagnsklippum eða handikiippum, og ulíin verður tekin af með höndu.num ein- Him. Nýtt efni, sem dýrin eru látin éta eða sprautað er í hau, befur þau áhrif, að auð- vett er að losa reifið frá ull- inni, sem eftir verður á dýr- unum. Star&menn laadbúnaðar- rannsóknarstofnunar Banda- rífejastijórnar lýstu því nýiega yfir, að rúningar með lyfja- gjöf væru auðveldar, bagkvæm ar og sennilega skaðlausar. Þeir eru mjög þjartsýnir, hvað snertir þessa nýju aðferð við rúningar. Þnð tekur að minnsta kosti fiinm ár að rannsaka lyfið til Mitar og hefja á því fram- leiðslu í svo miklum mæli, að það verði fáanlegt uim allan heim. Fyrst verða vísindamenn að komast að svörunum við nokikrum miikilvæguim spurn ingum um lyfið og áhrif þess. Verið er að rannsaka, hvort lyfið kunni að skilja eftir sig eiturmyndanir í kjöti fj'árins. Ennig er nauðsvntegt að kom ast að því, hvort lyíið hefur áhrif á getnað d>Tanna, og hvort það kemur tíi með að skaða afkvæmin. Þá þarf að ganga úr skugga um, hvorl efni þetta hefur áhrif á vöxt og gæðí ullarinnar. Ef eíninver vaadamál koma í ljós, þarf án efa að taka magnið, sem gefið er. og tím- ann, sem valinn er tii inngjaf- ar, tii endurskoðunar En sér- fræðingar álíta. að engin slík vandamál reynist aLvartegs eði is. Lyfið er krabbameinslyf (sinnepsgas), sem notað er gegn krabbameini. í Banda- rlftjunum er einnig unnið að læknisfræðilegum rannsóknum á nýjum krabbameinslyfjum. sem beitt er í því skyni að feoma í veg fyrir vöxt illkynj- aðra meinsemda. Þessi lyf hafa einni'g truflandi á'hrif á frumu myndun í rótum ullarinnar í þessum tilraunum, sem fara fram á vegum Heiibrigð- i'smiálastofnunarinnar i Beth- esda, Maryland (Nationai Insti tutes of Healt'h), ko.m í l'jós, að sjúklingarnir misstu oft á tíðum bárið meðan á meðferð stóð Þá fengu menn þá hug- mynd. að lyfið væri nothæft tii að rýja dýr. Hv.aða álhrif hefur þá lyfið á uil kindarinnar, sem veldur þvi, að auðvelt er að ná henni af með því einu að grípa i reifið og síðan losa það af með einu handtaki? Lyfið trufilar frumumyndun í pokanum við rætur hvers hárs i uMinni og veldur örtitlum samdrætti. Staðurinn, þar sem þetta hef'Uf átt sér stað. fær- ist ofar, er hárið vex og eftir sex eða sjö daga, er hann rétt ofan við yfirborð búðarinnar. .4 þessu stigi málsins brotna hárin auðveldlega. Hægt er að losa alit reifið af gærunni og húðin verður nakin eftir. Allt sem þarf að gera er að grípa hanidfylli sína í ullina og síð- an færa hendina eftir gær- unni, og á þremur mínútum er búið að rýja kindina E'kki þarf að beita kröftum, meiða kindina eða valda spjöLlum á ullinni Aðalkosturinn við rúningar með lyfjagjöí er sparnaður- inn, sem þeirn fylgir. Víða í heiminum eru sérstakir rún- ingsmenn og þeir eru á mörg- um stöðum bæði dýrir og sjaldgæfir starfskraftar í Bandaríkjunum flá rúnings- rnenn 12 dollara í kaup á tím- ann En ef lyf eru notuð. get- ur almennur verkamaður, sem hefur tvo og háLfan doLlar í- kaup á tknann, auðveldlega lært að rýj.a fé Annar kostur við þessa nýju aðferð er sá, að nú þarf aldrei aö rýja aflurtiluta af kindinni eða jafnvei hana alla. Talið er, að 3% u'Llarinnar fari forgörð- um, þegar siíkt. er nauðsyn- legt í tilraunum landbúnaðar- rannsóknarstofnunarin nar var kinduim gefið lvfið í mismun- andi stórum skömmtum frá 5 milligfömmum til 90 milli- gramma fyrir hvert kíló af lík- amsþunga hverrar kindar. I Ljós kom, að stærsti skammt- urinn var eitraður og ban- vænn Hægt var að rýja féð eftir lyifjagjöf að magni 5 rng. á hivert kíiló skroktaþunga En samt álíta sérfræðingar, að á- kjósanlegasta magnið sé á milli 15 og 20 eða 25 millígrömm Einnig er hægt að fresta því að rýja fram ytfir hina venju- legu viku eftir að lyfið er gefið. Ef beðið er i eina eða tvær vifcur umfram, er komið svolítið ullartag á kindina und- ir þeim stað í ullinni, þar sem hárin brotna og verður það eft ir þegar reifið er tekið af. Þessi nýja ull er æskilegt skjój fyrir kindina gegn illviðrum skömmu eftir rúningu. Tilraunir þessar hófust í sum ar og hefur góður árangur náðst af þeim á mjög stuttum tíma að áliti sérffæðinganna. Eins og er er lyfið leyst upp í vatni og féð látið drekka. en ef til vill finnst aðferð til að láta fóður innihalda þetta efni og verður þá auðveldara að gefa það inn Lágmarksinn- gjöf af lyfi þessu og rúning- ar með því hafa ekki reynzt hafa skaðleg áhrif á fé. Kind- unum virðist fr.Ua þessi aðferð vel enda verða þær ekki fvr- ir neinum likamlegum óþæg- indum við rúningu, en þegar klippur eru notaðar. skerast þær oft O’g verða fyrir stymp- ingum. Margar spurniiígar hafa vakn að í sambandi við tilraunir þessar. Það kann að verða Framhald á bls. 12. f HUÓMLEIKASAL SINFÚNÍUTÚNLEIKAR A síðustu tónleikum Sinfón- íuhljómsveitar íslands var hlustendum kynntur höfundur sem 'mjög' sjaildan hetfur verið á efnisskrá en það er Gustav Mahler. — Þótt eftir hann liggi 10 sinfóníur auk margra annarra verka, hefur tiltölu- lega íítið heyrzt eftir hann hér hjá okkur. — Mahler hefur alla tíð verið mjög umdeild- ur höfundur og vill þá oft verða að enginn finnst milli- vegurinn, því annað tveggja eru menn svarnir andstæðing- ar verka hans eða algerir dýrk endur. Þótt Mahler sem full- trúi síðrómantíska tímabLlsins, hafi á flestan hátt, svo mörg- um hefir ógnað, fært út og stækkað for.in sinna tónverka, dylst engum hin stranga og laumlausa vinna, sem hann leggur í þau. þótt efnið sé stund'nm hversdagslegt. — Sem stjórnandi ópevu og hljóm sveitar var Mabler eitt af stærstu og virtustu nöfnum Evrópu á sínuin tíma. — Verk hans, er hér var flutt nefnist „Ljóð af jörðu“ — Sinfonía fyrir tenor og alt-rödd og hljómsveit. — Stjórnandi var Róbert A. Qttosson, en alt-hlut- verkið fór Ruth Little Magnús- son með og tenórsöngvari var John Mitehinson. — Þau sex ljóð. sem verkið byggist á eru kínversk og frá 8. öld, þýdd á' þýzku af H. Bethge en snúið á íslenzku af Þorst.eini Valdimars syni. —- Verkið er í eðli sínu mjög „orkestralt" og' torvelt í samspili, raddlega séð er það krötfuhart og vandsungið, og ekki mögulegt. öðrum en hæf- ustu söngvurum að gera því þau skil sem Ruth L. Magnús- son og Joihn Mitchinson gerðu. — Rödd söngkonunnar vex jafnt og þétt að gæðunn, og er túLkunarhæfileiki hennar og skilningur á innibaldi og eðli hinna vandsungnu ljóða með sérstæðum og djúpum hætti. — Túlkun hennar á Ljóðinu „Einn á hausti“, þar sem óbó- einleikari flytur formáls- og lokaorð, og strengir yndirstritoa aogui-værð ljóðsins. v-ar með ógteymanlegum hætti. — John. Mitehinson hefir þétta og hald góða tenorrödd. Þekking hans, og vald ytfir verkefninu har TOtt um stranga þjálfun og hætfni. — Hlutur hljómsveitar var í þessu verki mikill og krefjandi, og má segja að stjórnandi, Robert A. Ottoson hafi lagt sína lífs og sálarorku í að heildarsvipur yrði senn beztur, enda tókst honum að gera verkið bæði áhrifamikið og stórbrotið. Fyrsta erindið „Harmljóð við skál“, sungið af tenorsöngvara, varð þó að lúta í lægra haldi. Leitour hljóm- sveitar yfirgnæfði þar algjör- lega liina þróttmiklu rödd söngvaran'S og var hið angur- væra ljóð vart heyranlegt. En eftir því sem á verkið leið óx það, og varð að lokum mjög sterk og á'hrifamikil heild. — Hin ítarlega efnisskrá tónleik- anna, með þýzka textanum og þeim íslenzka. gerðum af Þor- steini Valdimarssyni, var bæði til gagns og gleði. — Imnri vandamál mannlegs lífs eru þau sömu á atomöld og í átt- undu aldar ljóðinu „Kínverska flautan". Þorsteinn segir sög- una um vonleysi og hrelling lífs ins á sinn látlausa hátt, og missir ekki sjónar af því létiba fl'Ugi sem einkennir ljóðið, þótt dapurt sé efnið. Ég g-et ekki stillt nxig um að tilfæm hér hversu mjúkum höndum hann fer um næst síðasta ljóðið „Drykkja á vori“. f þýzka text anuin segir: „Wenn mir ein Traum das Leben ist, '\\rai*um denn Miih u.nd Plag? Þar segir Þonsteinn: „Sé líf manns að- eins draumtal, er líkn þó einnig send“. Svo einfalt hljómar það hjá honum. — Það hefir verið haflt á orði að „Ljóð af jörðu“ muni það verk er lengst muni halda nafni Maihlers á lofti. Það er því þakkiarvert öllum þeim, er að filutningi þessa verks stóðu. svo vel sem raun varð á. Slí'k kynni, ættu að geta glætt áhuga fyrir tónskáld inu Gustav Mahler, og er þá ekki til einskis unnið. Unnur Arnórsdóttir. ORGELTÚNLEIKAR Fyrir skönnmu hélt ungur mexíikanskur organleikari, Abel Rodriquez Loretto, sjálf- stæða tónleikia i Dómkirkjunni. Þessi ungi maður, sem svo langt er að kominn, hefur stundað nám í heimalandi sínu og síðar í Rómaborg. Hann er nú organleikari og tónlistarkennari á Selfossi. í hörkufrosti og kulda og við tómlæti Reykvíkinga er aðeins örfáar sálir skipuðu bekki okk ar kæru Dómkirkju,. lék Lor- etto verk eftir Bach-Hinde- mith og Reger með myndug- leik, sem léki hann fyrir þétt- setinni kirkju. Hin seytján tilbrigði um sálmalagið „Allein Gott in der Höh" eftir Bach eru hrein prófraun fyrir ungan lista- mann, bæði í túlkun og reg- istri hljóðfæris. í báðum til- vikum sýndi hann smekkvísi og næmt sfcyn á kjarna verks- ins. Það var þó nokkur ág®Ui hvensu oa-gelið svaraði ilia i veigiamiklum mótröddum og virtist hljóðfærið i hálfgerðu lamasessi á stundum. í sónötu Hindemiith, sem á köflum minnir á C. Franck, sýndi listamaðurinn mjög skarpan og skilmerkilegan leik og í Reger lót hann allt sitt hugmyndaflug geisa með stóru registri. svo sem slíku verki liæfir. Loretto er ung- ur listamaður sem með aldri og reynslu á örugglega eftir að þroska með sér þá hæfileika, sem hann býr yfir. Það er leitt til þess að vita, að orgeltónlist er að verða hér hálfgerð bornreka bvað áhuga snertir. Vonandi opnast augu fólks á þessari gömlu og g'á£- ugu list, því að sönn og góð orgeltónlist er bæði til gleði og sálubótar, og ekki sízt and legmr nppbyggingar.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.