Vísir - 17.07.1978, Blaðsíða 12

12
Mánudagur 17. júli 1978 VISIR
Togarakaup frá Portúgal
Þann 28. júni s.l. birtist i VIsi
frétt undir fyrirsögninni,
„Togarakaup á lokastigi”.
i frétt þessari, sem er fyrir
margar sakir forvitnileg, er
greint frá vandamáium varö-
andi sölu á saltfiski til Portúgal.
Haft er eftir ráöuneytisstjöra
viöskiptaráöuneytisins, Þör-
halli Asgeirssyni, aö ráöuneytiö
hafi beitt sér mjög fyrir því aö
liöka fyrir samningum viö
Portúgaii um saltfiskkaupin
meö þvi aö stuöla aö auknum
viöskiptum okkar viö þá. Væri
nú til athugunar aö kaupa tog-
ara frá Portúgal eitt eöa fleiri,
ásamt vörum til rafvirkjana til
aö liöka fyrir viöskiptunum.
Frétt þessi vekur annars veg-
ar margar spurningar, og hins
vegar gefur hiin enn eitt tilefniö
til aö vekja athygli á stööu
skipaiönaöarins hér á landi.
Þaö er óhætt aö segja þaö
strax aö þessi tlöindi koma eins
og reiöarslag framan I forsvars-
menn skipaiönaöarins. Ekki er
þó svo aö skilja aö þeir séu
óánægöir meö aö eitthvaö sé
gert til þess aö reyna aö liöka til
fyrir samningum um sölu á salt-
fiski til Portúgal, sérstaklega
þegar haft er i huga, aö ómögu-
legt mun vera aö selja þennan
sama fisk til einhverra annarra
landa. Þaö er augljóst mál, aö
ef þessi saltfiskmarkaöur lokast
viö þessar aöstæöur eru miklir
hagsmunir I húfi og ekki sist
þeirra aöila, sem eru viöskipta-
menn skipasmiöa- og skipaviö-
geröastöövanna i landinu. For-
svarsmenn skipaiönaöarins
hafa siöur en svo áhuga á aö
skeröa hag þeirra, sem þeir
byggja sina afkomu á aö þjóna.
Þaö sem hins vegar stingur I
augu viö lestur ofangreindrar
fréttar, eraö ætlunin mun vera
aö bjarga meginhluta vanda-
málsins meö innflutningi skut-
togara. I fréttinni er haft eftir
ráöuneytisstjóranum aö um sé
aö ræða einn eöa fleiri togara.
Þaö gengur hins vegar fjöll-
unum hærraaö þegar hafi verið
geröir rammasamningar um
kaup á f jórum togurum, sem þó
hafa ekki verið staöfestir ennþá
af þeim aðilum, sem veita fyrir-
greiöslu og/eöa nauösynleg
leyfi til lántöku vegna kaup-
anna.
Þaö er e.t.v. Utúrsnúningur aö
spyrjast fyrir um þaö af hverju
ráöuneytisstjórinn vill draga
svo mjög úr stærö þess máls,
enda skiptir þaö ekki mestu
máli. Hitt skiptir meiru aö
íhuga, hvort réttlætanlegt sé aö
„bjarga” saltfisksölunni meö
innflutningi togara.
Um þetta mál hefur veriö
fjallaö formlega f stjórn Félajgs
dráttarbrauta og skipasmiöja,
sem komist hefur aö þeirri
niöurstööu, aö i sjálfu sér sé
þetta svo stórt mál fyrir af-
komu Islendinga, að jafnvel slik
stórinnkaup gætu veriö rétt-
lætanleg, ef ekki kæmu til önn-
ur og mjög veigamikil atriöi.
1. Ef Fiskveiöasjóöur heföi
haft nægilegt fjármagn á árinu
1975, þannig aö ekki heföi þurft
aö skera áfangagreiöslur á lán-
um til framleiöslu skipa hér
innanlands niöur um helming
(úr 71% niöur I 35.5%).
Þetta fyrirkomulag dró veru-
lega úr framkvæmdahraða og
hagkvæmni skipasmiöastööv-
annaog svoaö sáralitlu munaöi
aö jafnvel stærstu stöðvarnar
yröu aö hætta rekstri.
2. Ef fjármagnsútvegun i
Fiskveiðasjóð og Byggöasjóö
heföi veriö meö þeim hætti
undanfarin ár, aö framleiöslan
gæti gengiö snuröulaust og inn-
NÝKOMNIR
amerísku háskóla-
BOLIRNIR
12861 13008 13303
Laugavegi 37 Laugavegi 89
Hafnarstrœti 17
Glœsibœ
lendu stöövarnar gætu framleitt
með fullum afköstum.
3. Ef sú staöreynd blasti ekki
viö, aö fiskiskipasmiöi I landinu
var minni s.l. ár en nokkurn
tima áöur á þessum áratug, og
Þorleifur Jónssoi\
framkvæmdastjóri
Félags dráttarbrauta
og skioasmiöja, skrif-
ar: Þarf þetta að gerast
með því að eyðileggja
markað skipaiðnaðar-
ins, þeirrar stóriðju
sem við hefðum átt að
bera gæfu til að reisa
til vegs og virðingar
hér á landi.
lltiö meiri en á fyrstu árum
stálskipasmiöi hér á landi.
Nýsmíöi skipa innanlands hefur
þannig veriö aö meöaltali um
helmingur afkastagetunnar s.l.
4 ár. Hafa vetiö smiöaöar um
5.000 brl. á árunum 1974—1977
og er þá einnig reiknaö meö 419
brl. sementsferju, sem smiðuö
var á Akranesi i fyrra.
4. Ef þetta stafaöi ekki af þvi
að slfellt hefur þvi verið haldiö
fram viö forsvarsmenn skipa-
iðnaöarins, aö þessar fórnir
væru nauösynlegar vegna
stæröar fiskiskipastólsins og
hættu á ofnýtingu fiskistofna,
þannig aö óvarlegt væri aö fjár-
festameiral fiskiskipum. Þess-
ar ábendingar klingja I eyrum
ennþá, ekki aöeins frá „fýrir-
greiðsluaöilunum” heldur viöar
aö úr þjóöfélaginu.
Forsvarsmenn skipaiönaöar-
>ns hafa ekki mótmælt þessu
atriði, en bent á, aö svo mikiö sé
um aöútgeröarmenn vilji skipta
á skipum sínum fyrir ný, aö
miklu meira en nóg sé af verk-
efnum fyrir stöövarnar. Þessu
hefur veriö svaraö meö þvi aö
vlsa til þess aö litiö innlent fé sé
til ráöstöfunar I fjárfestingu og
erlendar lántökur þurfi aö
stööva. Hins vegar hafa verið
fluttar inn um 20.000 brl. af
fiskiskipum s.l. 4 ár (auk farm-
skipa), eða u.þ.b. fjórum sinn-
um meira en byggt hefur veriö I
landinu á sama tima. Ef fariö er
lengra aftur i timann veröur
hlutfalliö á milli innlendrar og
erlendrar smiöi ennþá óhag-
stæðara.
Ekki er ástæöa til aö halda
þessari uf^talningu áfram. Hitt
er rétt aö nefna hér, aö þótt til
þess sé ætlast, er til fullmikils
mælst, aö hægt sé aö reka fyrir-
tæki I skipaiðnaöi á svo hag-
kvæmanhátt, aöþauverðisam-
keppnishæf I veröi og aö þvl er
varöar framleiöslutlma, ef þau
eru neydd til þess aö framleiða
eða vinna á allt að hálfum af-
köstum.
Þessum og öðrum staöreyndum
hefur Félag dráttarbrauta og
skipasmiðja komiö á framfæri I
fjölmiölum og fengið snuprur
fyrir. Vfst er um þaö aö þetta
Portúgalsdæmi sýnir aö þaö er
ekki allt sem sýnist I bessum
efnum og þaö er hollast fyrir^
forsvarsmenn skipaiönaðarins'
aö halda vöku sinni. Þeir yröu
gagnrýndir af almenningi, ef
þeir létu svona hluti gerast
þegjandi og hljóöalaust.
Ofangreind frétt gefur ekki
aðeins tilefni til hugleiöinga á
borðviðþær.semhér hafa veriö
geröar að umtalsefni. Hún vek-
ur einnig spurningar.
Vitaö er aö erfiöleikar hafa
verið meö -saltfisksölu til
Portúgalf mörg ár og ljóst hvert
stefndi I þeim málum. Þetta
vekur þá spurningu, hvers
vegna fyrster aö finnast lausn á
þvl nú. Er þaö e.t.v. vegna þess
að engar „vörur” finnast sem
hægt er að flytja hingaö I nógu
miklum mæli frá Portúgal
aörar en togarar? Ef svo er, af
hverju var þá skipakaupum
ekki beint fyrr til Portúgal
(20.000 brl. af skipum hafa ver-
iðflutt inn sl. 4 ár)? Er skýring-
in e.t.v. sú, aö Portúgalir hafa
lltið byggt af skuttogurum áöur
og á árinu 1976, eöa fyrir aöeins
tveimur árum, báöu þeir
tslendinga um tækniaöstoö og
ráöleggingar um hvernig þeir
ættu aö smiöa skuttogara? Ef
svo er, er þá ekki varasamt aö
kaupa skip af þjóö, sem ekki
hefur reynslu á þessu sviði?
Siöur ensvo þarf þaöaö vera, en
reynslan sýnir þó, aö rétt er aö
flýta sér hægt. Þaö sýna þau
mistök sem gerð hafa veriö I
þessum efnum.
Aftur á móti er vart hægt aö
segja aö þaö sé traustvekjandi
að Portúgalir voru hæstir
þeirra, sem geröu tilboö I Breka
VE eftir ix-unann á Akureyri.
Munaöi þar umtalsveröum upp-
hæöum og voru þeir meira en
100 millj. kr. ofan viö Islensku
stöövarnar, sem þátt tóku I til-
boösgeröinni.
Margar fleiri spurningar
vakna. Ein þeirra er forvitni-
legust. Afhverju hefur ekki far-
ið fram útboð í sambandi viö
þessi togarakaup? Samkvæmt
upplýsingum sem Félag
dráttarbrauta og skipasmlðja
hefúr aflað sér mun hafa fariö
fram útboö varöandi vélasam-
stæöur og mannvirki til Hraun-
eyjafossvirkjunar. Mikill áhugi
var á þvf aö hægt væri að kaupa
þessar „vörur” frá Portúgal en
þar sem tilboð þeirra var svo
hátt miöaö viö aöra, var þaö
ekki talið verjandi. Hefur eng-
um dottiö I hug að e.t.v. væri
hægt aö fá skuttogara ódýrari
annars staðar, ef þörf er fyrir
þá ? Eöa skiptir þörfin og veröiö
engu máli?
Er lik þjóöarnauösyn aö
bjarga saltfisksölunni með tog-
arakaupum, sem hugsanlega er
óhagstæö annaö hvort vegna
verös eöa frá þjóðhagslegu
sjónarmiði (stærö flotans) á
sama tíma, sem hafnað er óhag-
stæöari viöskiptum en hægt er
að fá annars staöar vegna virkj-
unarframkvæmda. ER e.t.v.
meiri þjóöarnauösyn aö byggja
ódýrar virkjanir til þess aö
framleiöa ódýrt rafmagn (jafn-
velfyrirerlendastóöiöju),en að
byggja fiskiskipastólinn upp
með fyrirhyggju og af skyn-
semi? Og þarf þetta aö gerast
meö þvf aö eyðileggja markaö
skipaiðnaöarins, þeirrar stór-
iðju, sem viö heföum mörgum
sinnum átt aö hafa borið gæfu
til aö reisa til vegs og virðingar
hér á landi?
Hefur engum dottiö Ihug aö e.t.v. væri hægt aö fá skuttogara ódýrari annars staöar, ef þörf er fyrir þá?
Eöa skiptir þörfin og veröiö engu máli?