Vísir - 05.05.1979, Síða 12

vism Laugardagur 5. mal 1979.
12
Textl: Halldór Reynlsson
Mynfllr: Jens Alexandersson
verift notaft sem verbúft. Sé nú
búift aft frifta húsift af þjóft-
minjaverfti þvl þaft sé einstakt i
sinni röft.
Fjárhús þetta stendur nokkuft
frá sjó og fast vift fjallsrætur og
fræftir Asgeir okkur nú á þvi aft i
aftakaveftri af norftan sem geröi
hér fyrir nokkrum árum hafi
flóftbylgja ein mikil skollift á
land, brotift niftur gamla grjót-
hlaftna rétt er var fyrir
ofan fjöruborftift. haldift siftan
áfram upp i hliftina og upp fyrir
fjárhúsift og framhjá þvi og á
sjó út aftur án þess aft skemma
þaft nokkuft. Taldi hann þaft
ganga kraftaverki næst þvi flóft-
byigja þessi hafi verift geysi-
stór.
//Þetta pláss heföi átt aö
friða."
Okkur er nú boftift aft ganga i
bæinn hjá Þórfti bdnda og þiggj-
um vift þar veitingar hjá hús-
freyju hans Sigrifti Olafsdóttur.
Vift biftjum Þórft aft segja okkur
frá lífinu á Hvallátrum á fyrri
tift.
— Já, nú búa hér afteins fimm
manns en þegar ég var ab alast
gátum bjargaft öllum mönnun-
um aft framan en þeir þrír sem
voru I brúnni, fórust þegar þeir
reynduaft setja bát á flot. Þaft
var alveg vonlaust uppátæki þvi
brimift var svo mikift.
Þegar vift björguftum þeim,
höföu þeir verift heilan sólar-
hring í hinu strandaöa skipkÞaft
hefur eflaust ekki verift neitt
sældarlif.
„Þetta er heimurinn
minn..."
Eftir nokkrar hrakningasögur
og marga kaffibolla kveftjum
vift Þórft bónda og konu hans
Sigrifti og höldum til fundar
vift hinn bóndann á Hvallátrum
Asgeir vitavörft Erlendsson.
Hann biftur okkur úti á hlafti i
betri fötunum og eftir aö hafa
skotift á málþingi, ákvebum vift
aft halda út I vitann og bjargift á
drekanum stóra og ameriska.
— Þetta er heimurinn minn,
segir Asgeir og bendir út yfir
vikina, frá bænum og út i bjarg-
ift — hann er nú ekki stærri en
þetta. Hér á milli hef ég farift
marga feröina og oft hafa gert á
mig fárviftri og norftanáhlaup
Eitt sinn var ég hér á ferö I
blæjujeppa og þaft skóf á mig
grjóti þegar ég kom undir hlift-
ina næst bjarginu, en heim
komst ég vift illan leik, allur
blár og marinn.
Meöan vift ökum út aft Látra-
bjargisegir Asgeir okkur frá ör-
nefnum og atburftum er gerst
höfftu þar i víkinni. Þar var m.a.
dys ein mikil, kölluft Kárnadys
en Kárinn þessi átti aö hafa ver-
ift foringi spænskra hvalveifti-
manna er þar höfftu verift
dysjaftir dauftir eftir illa vist i
Látravikinni einn langan vetur
á öndverftri 17. öld. Þeir höfbu
brotift skip sitt I Ogri en þar var
helmingur þeirra þegar drepinn
en hinir komust vift illan leik
suftur i Látravik þar sem þeir
hrundu smátt og smátt niftur
eins og áftur sagöi.
Vitinn
Nú komum vift I vitann og As-
geir sýnir okkur allt sem þar er
aft sjá og meftal annars ljósift
mikla sem hann hefur gætt mest
alla sina tib.
— Ég er búinn aft vera viftloft-
andi vitann beint og óbeint slftan
ég var bam. Hann var reistur
árift 1913 og þá varft pabbi minn
Erlendur Kristjánsson vita-
vöröur en frá þvi 1948 hef ég
verift ailsráftandi — en nú ætla
þeir fyrir sunnan aft fara aft
segja mér upp, þó ég sé enn I
fullu fjöri.þótt kominn sé undir
sjötugt, segir Asgeir og þaft er
þungi I oröum hans — þungi
sextfu ára kynna vift þetta mikla
ljós vitans.
Þórftur I sveitaslmanum á Látrum. Þessi slmi hefur oft þjónaft þvl
þarfa hlutverki aft kalla menn til björgunarstarfa þegar lif hefur legift
vift.
Þaö er bjartur og hlýr dagur á útmánuöum, þegar
Helgarblaösmenn aka á stórum og benslnfrekum
dreka nlöur í vík eina vestast á Vestfjöröum. Fram-
undan sér f ákvöröunarstaðinn, þyrpingu lágreistra
húsa undir lágum núpi viö lygna vik — Hvallátur viö
Látrabjarg.
Hvallátur sem er vestasta byggð í Evrópu má muna
sinn fífil fegri. Eitt sinn bjuggu þár 90 manns á 10 bæj-
um en nú eru íbúarnir aðeins fimm og bæirnir tveir.
En verksummerki þessara gömlu tíma er þar enn að
f inna og andi annarrar aldar svif ur þar enn y f ir.
Nú búa á Hvallátrum tveir bændur þeir Asgeír Er-
lendsson vitavörður i Látravita og Þóröur Jónsson,
sem þekktur er fyrir störf sín að slysavörnum. Ætlun-
in er aö hitta þá aö máli og spjalla viö þá um lífið
þarna it fámenninu, forna tíma og sitthvað fleira.
Þegar vift rennum I hlaft á drek-
anum stóra sjáum vift þá bænd-
ur úti vift aft sinna heyverkum.
Vift köstum á þá kveftju og þeir
taka vel undir nema hvaft Þórft-
ur spyr hvort vift séum frá Þjóft-
viljanum, en vift höldum nú sift-
ur. Vift röbbum vift þá bændur
um stund og þeir bjóftast til aö
sýna okkur sitthvaft merkilegt
þar á staftnum. Göngum vift nú
þar aft sem standa steinar
nokkrir allstórir á stalli og segir
Þórftur okkur aft hér séu
aflraunasteinar og hafi menn
hér áftur fyrr gjarnan skemmt
sér vift aft glima vift þá.Sá
stærsti heitir Fullsterkur , sá
næsti stærsti Hálfsterkur en sá
minnsti Amlófti. Ekki viljum vér
sunnanmenn undan renna aft
glíma vift steina þessa, en íyktir
verfta þær aft vift fáum rétt
hreyft vift Amlófta og segir þá
Þórftur: — Enginn verftur sterk-
ur af steintökunum, sagfti Grett-
ir og héld ég aft þaft sannist á þá
sem reyna vift þessa steina.
Menn verfta aft hafa stælt afl sitt
á öftrum hlutum áftur en þeir
taka aö reyna vift þessa.
200 ára gömul sjóbúö.
Vift göngum nú til þar sem
stendur fjárhús eitt gamalt,
hlaftift ilr torfi og grjóti og segir
Þórftur okkur aft þaft sé um 200
ára gamalt og hafi upphaflega
upp voru hér 60-70 manns á tlu
bæjum. Mest stunduftu menn
eins og gefur aft skilja útgerft-
ina, en einnig var nokkur bú-
skapur og svo var Bjarg'ift. Þaft
var sigift I Látrabjarg tii eggja-
tinslu þegar ég var ungur þó nú
hafi þaft lagst af fyrir löngu.
Þetta samfélag hérna á HvaÞ
látrum var mjög sérstakt, hér
vgru allir sjálfbjarga þvi litift var
um aftföng og samgöngur erfift-
ar. En þegar stóru skipin komu
og sjóróftrar lögftust iíér mikift
til af flutti fólkift I burtu og húsin
fóru I eyfti. Nú er búiö aft rifa
mörg þeirra og er þaft leitt þvi
þetta pláss heföi átt aö frifta.
Þegar togarinn Doon
fórst.
Talift berst nú aft björgunar-
málum en Þóröur er löngu
landsþekktur fyrir störf sin aft
björgunarmálum og þá ekki sist
fyrir hift frækilega afrek þegar
áhöfn af togaranum Doon sem
strandaö haffti undir Látrar-
bjargi var bjargaft vift mjög
erfiftar aftstæftur.
— Þetta strand er mér mjög
minnisstætt. Vift sigum fjórir
niftur I bjargift og komum linu til
skipverjanna, en þeir voru flest-
ir frammi á hvalbak nema hvaö
þrlr
voru aftur I brú. Vift
..... (Dessum gamla Kma
ælla ég að falla irá”
Helgarbiaöiö neimsækir Asgeir og Þörð á Lálrum